کابوس ناامیدی؛ گزارش از کابل

شدت نبرد‌ها و سقوط ولایت‌ها یکی پیِ دیگر به دست افراد گروه طالبان، مردم را نسبت به آینده ناامید ساخته و صدها خانواده را مجبور به ترک خانه و کاشانه‌شان کرده است.

هر چند افغانستان در ۲۰ سال گذشته کماکان درگیر نا‌آرامی‌ها بوده است اما پس از سال ۲۰۱۴ میلادی که روند انتقال مسئولیت‌های امنیتی از نیروهای بین‌المللی مستقر در افغانستان آغاز شد و به ویژه پس از امضای تفاهم‌نامه رسمی میان زلمی خلیل‌زاد، نماینده ‌ویژه وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا با هیأت گروهِ طالبان در دوحه قطر، میدان‌های جنگ در این کشور داغ‌تر شد.

شدت ناامنی‌ها و نا‌آرامی‌ها پس از آن افزایش یافت که ایالات متحده آمریکا به دنبال تفاهم با گروه طالبان جدول زمان‌بندی شده خروج نیروهایش از افغانستان و همین گونه نیروهای پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را از افغانستان اعلام کرد.

با شدت نبرد‌ها در کشور در نخست مرحله سقوط ولسوالی‌ها یکی پیِ دیگر آغاز شد و افراد گروه طالبان در کمتر از دو ماه بیش از ۱۵۰ ولسوالی افغانستان را تصرف کردند و به دنبال آن حملاتشان را بر بزرگ شهر‌ها و مراکز ولایات آغاز کرده‌اند. اقدامی که سبب بی‌خانمان شدنِ هزاران خانواده از گوشه و کنار کشور شده است.

آوارگان در کابل

در این شب و روز‌ کابل، پایتخت پنج میلیونی افغانستان وضعیت معیشتی مناسبی برای شهروندانش ندارد. این شهر در آستانه سقوط، میزبانِ صدها خانواده خسته و آواره از جنگ است.

شمس‌الرحمن و عبدالباقی، دو تن از شهروندان ولایت‌های تخار و کندز که با خانواده‌هایشان از ترس جنگ به کابل پناه آورده و در شرایط بدی در پارک آزادی زندگی می‌کنند، می‌گویند همه دار و ندار‌شان را زیر رگبارِ گلوله و خمپاره رها کرده‌اند.

آنان می‌گویند هیچ نمی‌دانند که فردا چه خواهد شد و با کدام امکانات می‌توانند بار دیگر روی ساختن زندگی خود و فرزندانشان سرمایه‌گذاری کنند.

نگاه کردن به طرفِ خانواده‌های آواره از جنگ در شهر کابل دلِ هر انسان متعهد به انسانیت را آب می‌کند و ممکن نیست با تماشایِ این وضعیت، اشکی از چشمی جاری نشود.

خانواده‌هایی که روزی در کانون گرم خانواده‌هایشان با صمیمیت لبخند میان هم تقسیم می‌کردند، این روز‌ها هر لحظه نفس کشیدن برایشان سخت‌تر از درد جانسوز شده است.

در گوشه‌ای دیگر از پارک آزادی، در سرای شمالی شهر کابل، شازیه، زنی از آواره شده‌های جنگ ولایت جوزجان است که توانستهخودش را با کودکانِ قدونیم قد برای در امان ماندن از جنگ به کابل برساند، در فضای باز و در روی چادر شب و روز خود را سپری میکند.

شاید بیانِ این وضعیت در قالب واژه‌ها ساده‌ترین کار ممکن باشد اما سنگینی درد‌های نهفته در روح و روانِ شازیه و کودکانش که هنوز رؤیای کودکانه از سیمای آنان نکوچیده است، هر قلب سنگ مانندی را موم می‌سازد.

احمد، کودک ۹ساله شازیه است که در حال سپری کردن صنف سوم مکتب در شهر شبرغان، مرکز ولایت جوزجان بود. او تازه با رفتن به مکتب سنگ بنایِ یک زند‌گی رؤیایی را برای خودش و مادر روزگار نادیده‌اش می‌گذاشت اما سایه نکبت جنگ بر رؤیا‌هایش سنگینی کرد و به باورِ مادرش، گلیم غم را روی زندگی و آرزوهایش پهن کرد.

شازیه با دید‌گانِ اشک‌بار می‌گوید همسرش را در نبرد‌ها از دست داده و نگران آینده خود و کودکانش است و نمی‌داند که کدام در را بزند و چه خاکی را با این وضعیت بر سر خودش باد کند.

روایت زندگی شازیه سرنوشت هزاران شهروند زن و مرد افغانستان است که نگران آینده استند و هیچ نمی‌دانند که فردای این روزگار سیاه به کجا خواهد انجامید و چه بلاهای دیگری را روی شانه‌هایشان تحمیل خواهد کرد.

طالبان می‌آیند

پس از اینکه طالبان نزدیک به ۱۵۰ ولسوالی را تصرف کردند ظاهرا خلاف توافق‌نامه با ایالات متحده آمریکا مبنی بر عدم حمله به کلان شهر‌ها، چندین ولایت را با حملات پی‌ هم تصرف کرده‌اند.

طالبان هفته‌ قبل با هجوم بر شهر زرنج، مرکز ولایت نیمروز این ولایت را تصرف کردند و این سرآغازی بود برای آغاز سقوط مراکز ولایات و کلان شهرها که پس از آن به شدت پیشروی‌های طالبان به هدف تصرف ولایت‌های شمال و شمال شرق، افزوده شد.

هم‌اکنون ولایت‌های بدخشان، تخار، کندز و بغلان در شمال شرق و ولایت‌های سمنگان و جوزجان در شمال افغانستان، هرات، غور، بادغیس و فراه در غرب، هلمند، کندهار و زابل در جنوب و ولایت‌های غزنی، لوگر و پکتیکادر همجواری پایتخت افغانستان کابل، در تصرف طالبان قرار دارد و ولایت فراه دو بار بین طالبان و دولت افغانستان دست به دست شده است.

گروه طالبان خلاف رسم و آیین‌شان در گذشته، با تصرف شهر هرات، یکی از جمله پنج شهر بزرگ افغانستان با مقداری زیادی از تجهیزات و جنگ‌افزار‌های سبک و سنگین و هزاران نفر از افراد نظامی-امنیتی، با مقامات بلند نظامی و حکومت محلی از جمله امیراسماعیل خان، از فرمانده مشهور جهادی در حوزه غرب، عبدالصبور قانع، والی هرات، عبدالرحمن رحمان، معین ارشد امنیتی وزارت امور داخله، فرمانده پلیس و رئیس امنیت ملی ولایت هرات، رفتار و سلوک نیک داشته‌اند.

برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که طالبان در پیِ تعهدی که به متنفذین و محاسن سفیدان ولایت هرات داده‌اند -که با برخی مسؤلانِ محلی این ولایت برای تسلیم شدن با طالبان میانجی شده بودند-، افراد یاد شده را حرمت کرده‌اند.

از سوی دیگر، در سه شبانه روز گذشته طالبان شدیدترین حملاتشان را به هدف تصرف ولایات باقی‌مانده به راه انداخته‌اند.

حالا و با این وضعیت با گذشت هر روز و گسترش ساحه حاکمیت طالبان، نگرانی شهروندان افغانستان نسبت به آینده افزایش یافته است و هیچ امیدی نسبت به آینده ندارند.

در حالی که شهروندانِ افغانستان روز‌های سختی را سپری می‌کنند، هر آن چشم به راه روزنه امیدی استند که احتمالا از سوی تیم‌های مذاکراتی دولت افغانستان و طالبان در دوحه، ارگ ریاست جمهوری در کابل، ایالات متحده آمریکا و جامعه بین‌المللی باز شود تا دامنه خونریزی‌ها را از این کشور برچینند.

با آنکه شمارش معکوس برای تغییر در وضعیت افغانستان آغاز شده است، اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان پس از چاشت روز شنبه در یک پیام تصویری بابت وخامت اوضاع در افغانستان، بی‌جا شدن خانواده‌ها و کشته شدن نیروهای امنیتی و مردمان ملکی ابراز تأسف کرد.

غنی اما اطمینان داد که رایزنی‌ها با شرکای داخلی و خارجی دولتش را آغاز کرده است و به‌ زودی نتایج این رایزنی‌ها را که روی بهبود وضعیت تأثیر خواهد گذاشت، با مردم شریک خواهد کرد.

دیده شود که برآیند رایزنی‌های ارگ ریاست جمهوری افغانستان و سناریوی طرح شده از سوی طالبان برای افغانستان در روز های آینده چه تغییراتی را برای این کشور و مردمش به ارمغان خواهد آورد.