فعالان محیط زیست: توافق اقلیمی غیرمنتظره چین و آمریکا مثبت است اما ناکافی

چین و ایالات متحده آمریکا، بزرگترین منتشرکنندگان گازهای گلخانه‌ای در جهان که عامل اصلی گرمایش زمین است، چهارشنبه ۱۰ نوامبر به شکلی غافلگیرکننده از توافقنامه همکاری بر سر مقابله با تغییرات اقلیمی رونمایی کردند.

آنها در این بیانیه مشترک از «تقویت بلندپروازی» در مواجهه با گرمایش زمین و همکاری مشترک بر سر کاهش بیشتر گازهای گلخانه‌ای در دهه پیش رو سخن گفتند. چین همچنین برای نخستین بار به کاهش تولید گاز متان، یک گاز گلخانه‌ای نیرومند متعهد شد.

جان کری، فرستاده اقلیمی ایالات متحده و شی ژنهوا، فرستاده اقلیمی چین در یک نشست مطبوعاتی در حاشیه بیست‌و‌ششمین نشست اقلیمی سازمان ملل (Cop۲۶) این بیانیه مشترک را در حالی اعلام کردند که حاضران در نشست انتظار آن را نداشتند.

در هفته نخست نشست اقلیمی در گلاسکو، اسکاتلند رهبران آمریکا و چین در جنگ لفظی به سر می‌بردند. شی جین پینگ رئیس‌جمهوری چین در نشست گلاسکو حاضر نشد و جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده در سخنرانی‌اش از او انتقاد کرد که «چهره‌اش را نشان نداد». پس از آن شی جین پینگ در واکنشی گفت که «ما مثل برخی کشورها نیستیم که توافق پاریس را امضا کنند و از آن خارج شوند»؛ اشاره‌ای به خروج دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا از توافق اقلیمی پاریس.

با وجود این، ماه‌ها مذاکره کری و ژنهوا چهارشنبه به بیانیه‌ای انجامید که در آن دو ابرقدرت جهانی بر سر افزایش تلاش‌ها جهت بهبود هدف‌های کوتاه‌مدت اقلیمی (در دهه پیش رو) موافقت کردند.

ژنهوا درباره توافق دو کشور گفت: «ما هر دو چالش تغییرات اقلیمی را چالشی وجودی و وخیم می‌دانیم. ما به عنوان دو قدرت بزرگ جهان باید مسئولیت متناسب بپذیریم و با هم و دیگران با روحیه‌ تعاون برای پاسخ به تغییرات اقلیمی کار کنیم.»

کری نیز پس از او اعلام کرد که «آمریکا و چین اختلاف‌های زیادی دارند اما در مورد اقلیم، همکاری تنها راهی است که می‌توان کار را به سرانجام رساند.»

اما به گزارش روزنامه بریتانیایی «گاردین» و روزنامه آمریکایی «نیویورک‌تایمز»، فعالان محیط زیست این توافق را نابسنده می‌دانند، اگرچه آن را مثبت ارزیابی کرده اند.

چین در بیانیه مشترک جدول زمانی جدیدی جهت کاهش گازهای گلخانه‌ای نداده و همچنین بار دیگر از تعیین سال مشخصی برای اوج گرفتن انتشار گازهای کربنی اعلام نکرده است. همچنین اگرچه چین پذیرفته که استفاده از زغال سنگ، آلاینده‌ترین سوخت فسیلی را از ۲۰۲۶ کاهش دهد اما برای آن هم تاریخی معین نکرده. در میان بزرگترین منتشرکننده‌های گازهای کربنی، ایالات متحده و اتحادیه اروپا وعده داده‌اند تا ۲۰۵۰ به هدف اقتصاد کربن‌خنثی برسند. چین نیز گفته می‌خواهد تا پیش از ۲۰۶۰ اقتصادش را به لحاظ کربنی خنثی کند.

بیانیه مشترک ایالات متحده و چین در همان روزی علنی شد که پیش‌نویس بیانیه نشست اقلیمی منتشر شد. پیش‌نویس بیانیه از دولت‌ها می‌خواهند تعهدات اقلیمی مربوط به ۲۰۳۰ را تا پایان سال آینده تقویت کنند. این درخواست نشان‌دهنده به رسمیت شناختن شکافی است که بین تعهدهای کوتاه‌مدت فعلی و هدف‌های مندرج در توافق اقلیمی پاریس وجود دارد: محدودکردن گرمایش زمین زیر ۲ درجه سانتیگراد نسبت به متوسط دما پیش از انقلاب صنعتی و در حالت ایده‌آل اما نه الزام‌آور، تا حد امن ۱,۵ درجه.

بر اساس پژوهشی که سه‌شنبه ۹ نوامبر در جریان بیست‌و‌ششمین نشست اقلیمی ملل متحد در گلاسکو، اسکاتلند منتشر شد، هدف‌های کوتاه‌مدت کشورها برای کاستن از انتشار گازهای گلخانه‌ای سیاره را از فاجعه اقلیمی دور نخواهد کرد و باعث می‌شود زمین تا پایان قرن بیست‌و‌یکم افزایش دمایی بیش از ۲,۴ درجه را به خود ببیند. بالاتر از سطح رسمی ۲ درجه مندرج در توافق پاریس.

متخصصان و فعالان محیط زیست انتقادهای شدیدی از نشست گلاسکو و شکست رهبران جهان برای دست یافتن به برنامه‌ای رادیکال جهت مقابله با وضعیت اضطراری اقلیمی کرده‌اند. به‌ویژه اینکه هدف‌های بلندمدت کاهش انتشار گاز کربن را هدف‌های کوتاه‌مدت کشورها پشتیبانی نمی‌کنند و نیز اینکه تمرکز بر اقتصاد کربن‌خنثی ــ یعنی تکیه بر جذب و زدودن کربن از جو به جای کاهش واقعی و به صفر رساندن واقعی انتشار گاز کربنی ــ باعث خواهد شد کشورها و شرکت‌های آلاینده به انتشار گاز کربنی ادامه دهند.

بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا که میزبان نشست گلاسکو است، چهارشنبه بار دیگر به محل برگزاری نشست رفت و هشدار داد که اگر Cop۲۶ شکست بخورد، مردم در سرتاسر جهان اعتراض خواهند کرد و «حق دارند که معترض باشند».
با این حال، توافق آمریکا و چین امیدها را برای دستیابی به بیانیه محکم‌تری در نشست گلاسکو زنده کرده است. ۲۰۱۴ نیز توافق شی جین پینگ و باراک اوباما مسیر را برای توافق پاریس هموار کرد اما کارشناسان محیط زیست می‌گویند بیانیه جدید به اندازه بیانیه ۲۰۱۴ نشان‌دهنده تحولی بزرگ نیست.