بازارِ منتظر ارز و سرمایه

سومین روز پیاپی کاهش قیمت ارز در بازار تهران مسئولان دولتی را بر آن داشته تا بگویند افت قیمت‌ها ربطی به انتخابات ندارد. خبرگزاری مهر به نقل از یک منبع آگاه گزارش داده است که ارز از هشت روز گذشته شیب کاهشی داشته و ارتباطی میان کاهش قیمت ارز و انتخابات ریاست جمهوری وجود ندارد.

پیش از این رسانه‌های نزدیک به نیروهای میانه رو و اصلاح‌طلبان در ایران، کاهش قیمت ارز را مرتبط با حضور اکبر هاشمی رفسنجانی در انتخابات عنوان کرده بودند.

خبرآنلاین در روز آخر ثبت نام نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در ایران خبری منتشر کرد مبنی بر این که اعلام قیمت ارز تا ثبت‌نام‌ هاشمی رفسنجانی متوقف شده است. اما رسانه‌های نزدیک به دولت اما این اقدام را جو سازی همراهان هاشمی و غیرواقعی خواندند.

محمود بهمنی، رئیس کل بانک مرکزی کاهش قیمت ارز در روزهای گذشته را متاثر از افزایش تزریق ارز به مرکز مبادلات ارزی عنوان کرده و گفته است که این کاهش قیمت همچنان ادامه خواهد داشت.

بررسی لایحه بودجه در مجلس نیز از دیگر عوامل تاثیرگذار بر بازار ارز بوده است. مجلس تصمیم گرفته است که ارز را تک نرخی کند. مبنای مجلس برای قیمت گذاری ارز، قیمت مرکز مبادلات ارزی است. بر این اساس قیمت دلار در ایران ۲۴۵۰ تومان خواهد بود.

بورس تهران زیر سایه انتخابات

علاوه بر بازار ارز، بازار سرمایه تهران هم در روزهای گذشته نسبت به اخبار انتخاباتی واکنش نشان داده است. در حالی که بازار سرمایه تهران در ماه‌های گذشته همواره شاهد افزایش شاخص‌ها بوده در دو روز گذشته شاخص‌های بازار سرمایه ایران با افت همراه بوده است.

برخی از کارشناسان افت شاخص‌ها در بازار سرمایه را متاثر از فضای انتخاباتی دانسته‌اند. تصمیم نمایندگان مجلس در «الزام پالایشگاه‌ها به واریز ۲۶ درصد درآمدهای حاصل از صادرات فرآورده‌های نفتی به صندوق توسعه ملی» هم برکاهش شاخص‌های بورس تهران اثرگذار بوده است.

صنایع پتروشیمی و معدنی در ماه‌های گذشته از جمله سهام پرطرفدار بورس تهران بوده‌اند. اگر چه واگذاری سهام معدنی از سوی دولت همچنان با ابهام‌های بسیاری روبرو است و ورود هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس به بازار سرمایه با اعتراض‌های زیادی روبرو شده، اما این دو گروه از سهام تاثیر فراوانی بر بازار سرمایه تهران داشته‌اند.

حال اما در آستانه انتخابات ریاست جمهوری، تصمیم مجلس برای پالایشگاه‌ها از یک سو و فضای انتخاباتی از سوی دیگر، بازار سرمایه تهران را تحت تاثیر قرار داده است.

هاشم باروتی، کارشناس بازار سرمایه به روزنامه خورشید گفته است: «فعالان بازار سرمایه این روزها چشم به اخبار انتخابات ریاست جمهوری دوخته‌اند. به گفته او، بسیاری از خریداران حقوقی از صف خرید خارج شده و منتظر روزهای آینده مانده‌اند.»

باروتی گفته است: «انتخابات ریاست جمهوری قطعا  بازار سرمایه را تحت تاثیر قرار می‌دهد چرا که خریداران عمده و شخصیت‌های حقوقی منتظر برنامه نامزدهای انتخاباتی می‌مانند.»

حسین صالحی کارشناس بازار سرمایه به روزنامه همشهری گفته است: «هرگونه عدم‌اطمینان و هر فاکتوری که امنیت سرمایه‌گذاری را تحت‌تأثیر قرار دهد می‌تواند به‌عنوان نکته‌ای منفی بازار را تحت تاثیر قرار دهد. بازار این روزها چشم انتظار و متاثر از عوامل داخلی و خارجی زیادی است و انتخابات یکی از این عوامل تاثیر‎گذار است که در این روزها بازار سرمایه را با احتیاط همراه کرده‎ است.»

غلامرضا جواشی، کارشناس بازار سرمایه هم معتقد است: «وضعیت کنونی معاملات بورس نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران موضع محتاطانه و کوتاه‌مدت دارند. زمانی سرمایه‌گذاری‌ها بلندمدت خواهد شد که سرمایه‌گذاران اطمینان بلندمدت پیدا کنند و سرمایه‌ها و دارایی‌های مالی را با اطمینان به سمت بورس روانه کنند.»

امید و ناامیدی در بازار

بی‌ثباتی و سیاست‌گذاری‌های کوتاه مدت بارزترین ویژگی تصمیم گیری‌های اقتصادی دولت در هشت سال گذشته بوده است. به گونه‌ای که دولت با صدور بخشنامه‌های متعدد، به آشفتگی بازار دامن زده است. همچنین افزایش تنش در روابط بین‌المللی هم بازار و اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار داده است. در چنین شرایطی اقتصاد ایران امید به آینده و اطمینان را از دست داده است.

خروج سرمایه‌گذاران خارجی از ایران و کاهش سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در سال‌های گذشته نتیجه بی‌اعتمادی صاحبان سرمایه بوده است. محسن رنانی اصفهانی، اقتصاددان، کاهش سرمایه اجتماعی را بزرگترین آفت اقتصاد ایران دانسته است.

در چنین شرایطی سرمایه‌گذاران ایرانی در آستانه انتخابات رفتاری محتاطانه پیشه کرده‌اند و امیدوارند که بعد از انتخابات آرامش نسبی و امید دوباره به بازار و اقتصاد ایران باز گردد.

شعارهای نامزدهای احتمالی انتخابات مبنی بر کاهش تنش در روابط بین‌الملل و سیاست‌گذاری‌های کارشناسانه درعرصه اقتصادی این امید را به اقتصاد ایران تزریق کرده است که وضعیت فعلی پایدار نخواهد ماند.

با این حال نمی توان کاملا خوش‌بینانه امیدوار بود که اقتصاد ایران روی آرامش و ثبات را ببیند، چرا که رفع تنش در سیاست خارجی ایران نیازمند اجازه عالی‌ترین مقام نظام است.

او پیش از این در دوران ریاست جمهوری خاتمی در شرایطی که میانه روهای مذهبی در ایران در حال تلاش برای بهبود روابط با جهان غرب بودند، مانع از اقدامات آن‌ها شد.

از سوی دیگر، در سال‌های گذشته نیروهای نظامی بخش بزرگی از اقتصاد ایران را در اختیار گرفته‌اند و سپاه پاسداران و بنیادهای انقلابی  مذهبی به بازیگران اصلی اقتصاد ایران تبدیل شده‌اند.

به نظر می‌رسد چنانچه نامزد مورد حمایت و یا نزدیک به این نهادها پیروز انتخابات نباشد، آنها اقدام به کارشکنی و ایجاد ناآرامی در اقتصاد نمایند. همانند آنچه که در دولت خاتمی برای خروج سرمایه گذاران و شرکت‌های خارجی از اقتصاد ایران انجام دادند.

فرض‌های ممکن

حال بازار تهران در روزهای آینده همچنان منتظر می‌ماند. منتظر برنامه نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری و نتایج نظر سنجی‌ها که اقبال عمومی به یک نامزد را مشخص خواهد کرد. چنانچه اقبال عمومی به نامزد مورد حمایت میانه روهای مذهبی در ایران افزایش یابد، باید چشم انتظار واکنش مثبت بازار ارز و سرمایه بود.

افزایش احتمال پیروزی هاشمی رفسنجانی در انتخابات، فعالان بازار را به بازگشت ثبات در سیاست گذاری‌های اقتصادی امیدوار خواهد کرد. همچنین تاکید نیروهای میانه رو بر حل منازعه هسته‌ای ایران، امکان رفع تحریم‌های اقتصادی در میان مدت را ممکن‌تر می‌سازد.

 اگر چه نمی توان کاملا به حل منازعه هسته‌ای بدون اجازه رهبر جمهوری اسلامی ایران امیدوار بود، اما سیاست خارجی مبتنی بر منافع ملی و کاهش سیاست‌های تنش‌زا در عرصه بین‌المللی، مانع افزایش تحریم‌ها شده و در میان مدت به کاهش آنها می‌انجامد. با این حال سنگ اندازی نهادهای نظامی و نیروهای تندرو در مراکز قدرت در راه برنامه‌های مسالمت جویانه و تنش‌زا دولت میانه روها در ایران را نمی توان نادیده گرفت.

اگر نیروهای تندرو و مورد حمایت نظامیان در ایران پیروز انتخابات شوند، آن گاه روزهای سخت‌تری در انتظار اقتصاد ایران خواهد بود. تاکید نظامیان و تندروها بر مقاومت در برابر خواسته‌های مجامع بین‌المللی به افزایش تحریم‌ها و تنش‌های بیشتر می‌انجامد. در چنین شرایطی قطعا بازار واکنش منفی نشان خواهد داد و نمی‎توان امیدوار به بهبود وضعیت اقتصادی ایران بود.

نامزد مورد حمایت دولت هم چنان چه همچنان در عرصه رقابت باقی بماند و شانس پیروزی داشته باشد، نمی‎تواند به آرامش و بازگشت امید به بازار کمک کند. تجربه سیاست گذاری‌های دولت احمدی‌نژاد در هشت سال گذشته امکان هر گونه تحول در بازار را از بین برده است.

 سیاست‌های توده‌گرایانه دولت احمدی‌نژاد در سال‌های گذشته، سرمایه‌گذاران داخلی را هم از فعالیت اقتصادی بر حذر داشته است. پیروزی نامزد مورد حمایت دولت در بهترین حالت می‎تواند به تداوم وضعیت موجود بیانجامد.