بنیادگرای ناراضی

از این هفته نمایش عمومی فیلم «بنیادگرای ناراضی» تازه‌ترین ساخته میرا نایر، فیلمساز هندی در سینماهای انگلستان و ایرلند آغاز شده است. در اکران این هفته می‌پردازیم به معرفی این فیلم.

«بنیادگرای ناراضی» نخستین‌بار سال گذشته در بخش خارج از مسابقه و به عنوان فیلم افتتاحیه جشنواره فیلم ونیز به روی پرده رفت. سپس این فیلم در جشنواره‌های دیگری چون تورنتو و ترایبکا نیز به نمایش درآمد و از هفته آخر ماه آوریل نیز به شکل محدود در سینماهای آمریکا به روی پرده رفته است. نام این فیلم در رسانه‌های فارسی به «اصولگرای بی‌میل» و «اصولگرای مخالف» نیز ترجمه شده است.

میرا نایر در «بنیادگرای ناراضی» داستان زندگی جوانی پاکستانی در آمریکای پس از ۱۱ سپتامبر را روایت می‌کند. چنگیز، جوان پاکستانی‌تباری است که پس از پایان تحصیلتش در دانشگاه پرینستون، به عنوان کارشناس اقتصادی در وال‌استریت مشغول به کار می‌شود. او در سفری به یونان با دختری به نام اریکا آشنا می‌شود. در بازگشت به آمریکا همچنان به پیشرفت در کارش ادامه می‌دهد، اما واقعه ۱۱ سپتامبر شرایط زندگی برای مهاجران در آمریکا را تغییر می‌دهد و مسیر زندگی او را عوض می‌کند و باعث می‌شود او مجبور شود بر خلاف میلش عمل کند.

«بنیادگرای ناراضی» بر اساس رمانی به همین نام نوشته محسن حامد، نویسنده پاکستانی ساخته شده است. این رمان نخستین‌بار در سال ۲۰۰۷ میلادی منتشر شد و علاوه بر نامزدی چندین جایزه از جمله جایزه من بوکر، با استقبال مخاطبان روبرو شد و به فروش خوبی هم دست یافت، تا آن حد که در رتبه چهارم فهرست کتاب‌های پرفروش سال «نیویورک تایمز» قرار گرفت.

محسن حامد خود تجربه‌ای مشابه در زندگی داشته و دوران کودکی و همچنین تحصیلاتش را در آمریکا گذرانده است. از ویژگی‌های نوشته‌های حامد استفاده از یک راوی پاکستانی در کارهایش است که مخاطب غربی به‌ویژه آمریکایی را خطاب قرار می‌دهد و سعی می‌کند از زاویه‌ای که معمولاً برای مخاطب غربی ناآشنا است او را با داستان و ذهنیت شرقی شخصیت‌های آثارش آشنا کند. به همین علت برخی از منتقدان از آثار او، به ویژه از رمان «بنیادگرای ناراضی» به عنوان یکی از بهترین آثار ادبی یاد کرده‌اند که بازتاب‌دهنده تصویر روزگار ما در دهه گذشته است.

میرا نایر، فیلمساز هندی ساکن آمریکا پس از تحصیل در دانشگاه‌های دهلی و هاروارد، کارش را با ساخت آثار تلویزیونی آغاز کرد. نخستین فیلم بلند او «سلام بمبئی» در سال ۱۹۸۸ درهای موفقیت را به روی او گشود و علاوه بر بردن جوایز دوربین طلایی و جایزه تماشاگران از جشنواره فیلم کن، نامزد جوایز اسکار، گلدن‌گلوب، سزار و بفتای بهترین فیلم خارجی شد.

نایر نخستین فیلمساز زنی است که در سال ۲۰۰۱ برای فیلم «عروسی موسم بارندگی» جایزه شیر طلایی جشنواره فیلم ونیز را به دست آورد. او حدوداً ۳۵ سال است که فیلم می‌سازد و با وجود آن‌که در غرب زندگی می‌کند، اما در بیشتر فیلم‌هایش به موضوعاتی پیرامون کشورش پرداخته و زندگی خانواده‌های مهاجر و یا شرقی به ویژه هندی و یا پاکستانی در غرب را دستمایه آثارش قرار داده است.

نایر که همواره در موفق‌ترین آثارش با سونی تاراپوروالا، فیلمنامه‌نویس و عکاس هندی کار کرده بود، برای تبدیل رمان محسن حامد به فیلم تصمیم گرفت از ویلیام ویلر، نویسنده و تهیه‌کننده آمریکایی یاری بگیرد و مسئولیت نوشتن فیلمنامه را بر اساس خلاصه فیلمنامه‌ای از محسن حامد و امی بوقانی به او بسپرد.

نایر و تیم فیلمنامه‌نویسانش برای حدود سه سال بر روی تبدیل کتاب به فیلمنامه وقت گذاشتند و بارها به پاکستان سفر کردند. نایر درباره انگیزه‌اش از ساخت «بنیادگرای ناراضی» می‌گوید: «من باور دارم که به این دنیا آمده‌ام برای اینکه قصه‌های آدم‌هایی مانند خودم را تعریف کنم؛ کسانی که میان دو دنیا زندگی می‌کنند. پاکستان امروزی و مدرن اصلاً مشابه آن چیزی که شما در روزنامه‌ها می‌خوانید، یعنی سرزمینی پر از خشونت و سر بریدن و تروریست‌ها نیست. فرهنگ این کشور هیچوقت به چشم جهانیان نیامده است. این اولین انگیزه من برای این کار بود. اما مهم‌ترین انگیزه‌ام در ساخت این فیلم در حقیقت کتاب محسن حامد بود. این کتاب نه تنها برای من پنجره‌ای به پاکستان معاصر گشود، بلکه گفت‌وگویی هم بود بین شرق و غرب. ما می‌دانیم که از یک دهه گذشته جنگ‌ها و درگیری‌های بسیاری میان شرق و غرب وجود داشته است. من گفت‌وگویی میان آمریکا و دنیای اسلام در این کتاب دیدم. حسی از رابطه برقرار کردن و پل زدن میان این دو دنیا و ایجاد یک ارتباط در آن است؛ و این چیزی فراتر از آن تصور کلیشه‌ای و آن بی‌توجهی همیشگی است. احساس کردم موقعیت ویژه‌ای برای انجام این‌کار دارم، چرا که بیش از آنکه در کشور خودم زندگی کرده باشم، در آمریکا و در شهر نیویورک زندگی کرده‌ام. با این حال به اندازه برابری به هر دو این سرزمین‌ها تعلق دارم. احساس کردم در موقعیتی هستم که این فیلم را بسازم.»

نقش اصلی فیلم را ریز احمد، بازیگر انگلیسی پاکستانی‌تبار که سابقه بازی در فیلم‌هایی چون «طلای سیاه» و «چهار شیر» را دارد بازی کرده است. تجربه زندگی او به عنوان یک پاکستانی در انگلستان در ایفای این نقش یاریگرش بوده است. در کنار او کیت هادسن، بازیگر آمریکایی نامزد اسکار و کیفر ساترلند، بازیگر برنده جایزه گلدن‌گلوب که بسیاری او را برای بازی در مجموعه تلویزیونی موفق «۲۴» به یاد می‌آورند نقش‌های اصلی فیلم را بازی کرده‌اند.

نایر درباره چگونگی انتخاب بازیگران و کار با آنها می‌گوید: «این بازیگران مهارت‌ها و هنر و کاریزمای فوق‌العاده خودشان را به این فیلم آوردند. کیت هادسن واقعاً می‌خواست که نقشی جدی همانند نقش اریکا در این فیلم را بازی کند و بسیار هم برای از کار درآوردن این نقش تلاش کرد. او واقعاً نقش اریکا را عالی بازی کرد و من بسیار دوستش داشتم. لیو اشرایبر نیز بازیگری بود که من همیشه بسیار دوستش داشتم. در ابتدا می‌خواستم که او نقشی را که کیفر ساترلند بازی کرده در این فیلم بازی کند، اما او مرا قانع کرد که این نقش را ایفا کند و من هم از کیف خواستم که این جابجایی در نقش‌ها اتفاق بیفتد. زیبایی کاری که می‌کنم در این است که من در هر دو کشور فیلم می‌سازم، هم در هالیوود و هم در هند. برای همین فکر می‌کنم بازیگران به سرعت درک می‌کنند که می‌توانند به من اعتماد کنند. این یکی از موهبت‌های زندگی من است که باعث می‌شود بازیگران بگویند که واقعاً دلشان می‌خواهد که در سفر ساختن یک فیلم با من همراه شوند.»

«بنیادگرای ناراضی» تا اینجا با نظرات متفاوتی روبرو شده و نقدهای متضادی دریافت کرده است. جی. آر. جونز، منتقد «شیکاگو ریدر» فیلم را اقتباس خوب و موفقی از رمان محسن حامد توصیف می‌کند و آن را یکی از بهترین فیلم‌های میرا نایر می‌نامد. دیمون وایز، منتقد «امپایر» با دادن سه ستاره به فیلم با تعریف از بازی ریز احمد، فیلم را اثری متوسط در کارنامه نایر توصیف می‌کند که از نیمه‌هایش دچار ضعف می‌شود. در نهایت نیز سارا استوارت، منتقد «نیویورک پست» با دادن تنها دو ستاره به فیلم ضمن تعریف از تصویرسازی‌های نایر و موسیقی خوب فیلم، آن را در رسیدن به هدف نهایی‌اش یعنی چگونگی تغییر و تبدیل قهرمانش ناموفق می‌داند.

«بنیادگرای ناراضی» با زمان ۱۳۰دقیقه محصول سال ۲۰۱۲ کشورهای آمریکا، انگلستان و قطر است.

پیش‌پرده بنیادگرای ناراضی، ساخته میرا نایر