«سدهای تهران آب ندارند، مجبوریم از آبهای زیرزمینی برداشت کنیم»
در حالی که تهران به دلیل اضافه برداشت آب از منابع زیرزمینی با بحران گسترده فرونشست روبه‌رو شده است، امسال هم به دلیل خشکسالی قرار است آب بیشتری از عمق زمین برداشت شود.
محمد شهریاری، مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری تاسیسات آبی و برق‌آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران گفت که سدهای تهران ۲۶۵ میلیون متر مکعب کسری آب دارند و به همین دلیل برداشت از منابع آب زیرزمینی در ماه‌های آینده شدت خواهد گرفت: «در حال حاضر موجودی مخازن سدهای تحت پوشش تهران حدود ۴۲۲ میلیون متر مکعب است که این حجم در روز مشابه سال قبل (۱۶ فروردین) ۶۸۶ میلیون متر مکعب بوده یعنی ۲۶۵ میلیون متر مکعب کاهش را در مخازن پنج‌گانه تأمین‌کننده آب شرب تهران شاهد هستیم.»
برداشت آب از منابع زیرزمینی در تهران به معضل بزرگ فرسایش خاک و فرونشست منتهی شده است ولی مقام‌های وزارت نیرو یا دیگر دستگاه‌های دولتی برنامه‌ای برای مقابله با آن در دست ندارند.
محمد شهریاری نیز مانند دیگر مقام‌های وزارت نیرو می‌گوید اولویت تامین آب شرب است و به دلیل کاهش ذخایر آبی در سدهای پایتخت و «باتوجه به اینکه امسال هم درگیر شرایط خشکسالی هستیم طبیعتاً برداشت از منابع آب زیرزمینی برای تأمین آب شرب بیشتر خواهد بود.»
براساس اعلام وزارت نیرو، امسال به نسبت سال گذشته ورودی آب به سدهای تهران ۲۸ درصد کاهش داشته است. این در حالی است که سال گذشته نیز متوسط ذخیره‌سازی آب در سدهای تهران از میانگین طولانی مدت بسیار پایین‌تر بوده است.
در تهران از ابتدای پاییز تا کنون ۱۵۵ میلیمتر بارندگی رخ داده که ۲۵ درصد کمتر از متوسط بارش‌ها در ۵۳ سال گذشته است.
شهریاری گفت: «از ابتدای فروردین ماه تاکنون فقط ۵,۱ میلیمتر نزولات جوی در استان داشته‌ایم و این در حالی است که نسبت به متوسط بلندمدت در این بازه زمانی که میزان بارندگی حدود ۲۴ میلیمتر بوده کاهش ۷۸ درصدی را شاهدیم.»
به گفته این مقام، در سالهای خشکسالی، ۴۰ درصد از آب شرب تهران از منابع زیرزمینی تامین می‌شود: «در شرایط نرمال آب و هوایی نسبت برداشت از منابع آب سطحی و زیرزمینی برای مصرف شرب در تهران ۷۰ به ۳۰ است، اما در شرایط خشکسالی و کمبود آب سطحی این نسبت تغییر می‌کند، بعضاً سال‌هایی را داریم که این نسبت به ۶۰ درصد آب سطحی و ۴۰ درصد منابع آب زیرزمینی رسیده است.»
با سرعت به سمت روز صفر
ایران در میان ۱۷ کشوری است که درگیر تنش آبی بسیار بالا هستند. این کشورهای که دو میلیارد نفر از جمعیت جهان در آن زندگی می‌کنند به سرعت به سمت «روز صفر» منابع آبی حرکت می‌کنند.
روز صفر در سال ۲۰۱۸ و در رابطه با بحران آبی شهر کیپ‌تاون، پایتخت آفریقای جنوبی مطرح شد. ناپایداری منابع آب در کنار خشکسالی سبب شده بود تا این شهر تنها چند ماه با پایان منابع آبی قابل استفاده‌اش روبه‌رو شود.
ایران در میان پنج کشور اول این فهرست ۱۷ کشوری قرار دارد. ۱۱ کشور از این ۱۷ کشور در خاورمیانه قرار دارند. در این کشورها و از جمله ایران در سال بیش از ۸۰ درصد از منابع آب در دسترس مصرف می‌شود و به بیان دیگر ذخیره آب عملا به سمت صفر میل کرده است.
سدسازی‌های غیراصولی، خشکسالی، خشک‌شدن چشمه‌های آب، اضافه برداشت از منابع آب نیمه عمیق و عمیق به بحران کنونی در ایران عمق بیشتری داده است. براساس تحقیقی که علی ناظمی و سمانه اشرف از دانشگاه کونکوردیای کانادا و امیر آقاکوچک از دانشگاه ایروین کالیفرنیا انجام داده‌اند، تأثیر کاهش ذخایر آبهای زیرزمینی را می‌توان همین حالا در اضافه برداشت افراطی آب در ۷۷ درصد اراضی ایران، افزایش نمک خاک در سرتاسر کشور و نیز بالارفتن میزان و تکرر وقوع فرونشست زمین دید.
به نوشته آنها، کل حجم آب زیرزمینی ازدست‌رفته در بازه زمانی بین ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵ (۱۳۸۳ تا ۱۳۹۶) ۷۴ کیلومتر مکعب بوده است. بدین ترتیب، دلیل اصلی از بین رفتن ذخیره‌های آب زیرزمینی ایران را باید در استخراج افراطی آب به دست انسان دید.
این پژوهشگران اخطار دادند که ادامه مدیریت ناپایدار آبهای زیرزمینی در ایران به تغییرات بازگشت‌ناپذیر بر زمین و محیط زیست خواهد انجامید و امنیت آبی، غذایی و سیاسی‌ـ‌اجتماعی ایران را با خطر مواجه خواهد کرد.
نظرها
فرهاد - فرهادیان
هر حکومت عاقلی می فهمد که متوسط بارندگی در ایران بسیار پائین است حتی در سالهای ترآبی هم این متوسط بسیار کم بود یعنی نصف متوسط منطقه ی آسیاست لذا اگر تمام ایران را سدسازی کنید هم باز با کمبود آب روبرو خواهید بود حداقل خود من یا همین زمانه طی 15 سال گذشته بارها اعلام کرده ایم که برای تامین آب مصرفی مردم باید فکری اساسی بشود و راه حلهای گوناگونی هم پیشنهاد شده است اما آقای خامنه ای بعنوان مسئول بی کفایت کشور حداکثر سوادش درس سطح حوزوی ست چه می فهمد که برنامه های کوتاه مدت و دراز مدت منابع آبی یعنی چه چه می فهمد که امحای زباله ها برای پاکیزگی آبهای زیرزمینی الزامی ست چه می فهمد که باید از مخازن خارج از حوزه یعنی شیرین کردن آب کمبود آب را تامین کرد چه می فهمد که حداکثر تحمل تامین آب حداکثر برای 25 میلیون نفر است چه می فهمد که با افزایش جمعیت باید نیازهای این جمعیت مانند بهداشت آب سالم مدرسه دانشگاه و شغل مناسب یعنی چه چون بطور کلی تعطیل است