شورش علیه نابرابری: جان‌هایی که رفتند و نام‌هایی که ماندند

❗️هشدار: این مطلب حاوی تصویرهایی تأثربرانگیز از خشونت مأموران امنیتی است که می‌تواند برای برخی آزاردهنده باشد.

دور تازه خیزش‌های مردمی در شهرهای مختلف ایران در واکنش به آزادسازی نرخ اقلام اساسی از نزدیک به ده روز قبل در خوزستان آغاز شد و از ۲۲ اردیبهشت به دیگر شهرها و استان‌ها گسترش پیدا کرد. اگرچه جرقه این اعتراض‌ها نیز همانند دیگر اعتراض‌های سال‌های گذشته مشکلات اقتصادی و معیشتی بود، اما به سرعت شکل ضدحکومتی به خود گرفت و معترضان شعارهایی علیه حاکمیت جمهوری اسلامی، رهبر و رئیس جمهوری سر دادند.

اعتراض‌های اردیبهشت ۱۴۰۱ تاکنون عمدتاً در دو استان خوزستان و چهارمحال و بختیاری به صورت پیوسته ادامه داشته، اما برخی شهرها در استان‌های تهران و خراسان رضوی نیز به اعتراض‌ها پیوستند.

از همان اولین روزهای آغاز اعتراض‌های اردیبهشت ۱۴۰۱، رویکرد حاکمیت به مطالبات و خواسته‌های مردم چون گذشته ایجاد فضای امنیتی در شهرها، بازداشت گسترده معترضان، سرکوب خشونت‌بار و ربط دادن اعتراض‌ها به عوامل خارجی بود.

تکرار الگوی سرکوب توسط حاکمیت و استفاده حداکثری نیروهای امنیتی از سلاح و تجهیزات جنگی علیه معترضان بی‌دفاع، تاکنون به کشته شدن دست‌کم پنج شهروند معترض در استان‌های خوزستان و چهارمحال و بختیاری انجامیده است.

زمانه مستقلاً کشته شدن یکی از این شهروندان را در اعتراض‌ها تأیید کرده است.

جان باخته‌های اعتراض‌های اردیبهشت ۱۴۰۱

باوجود اخلال و قطع اینترنت در ایران، بر اساس صدها ویدیو و تصویری که از اعتراض‌های اردیبهشت ۱۴۰۱ تاکنون منتشر شده، نیروهای امنیتی با استفاده از تجهیزات جنگی و ضدشورش معترضان را سرکوب کردند. بر اساس این تصاویر در دست نیروهای امنیتی سلاح‌هایی مانند کلاشنیکف، کلت کمری، شات‌گان ساچمه‌پران، تفنگ پینت‌بال، ماشین‌های زرهی یگان ویژه و غیره دیده می‌شود.

در بسیاری از ویدیوها صدای تیراندازی ممتد سلاح‌های نیمه‌خودکار مانند کلاشنیکف و شلیک بی‌هدف گلوله‌های ساچمه‌ای و گاز اشک‌آور دیده می‌شود.

برای مثال در ویدیوی زیر که مربوط به اعتراض‌های شنبه‌شب ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ در هفشجان واقع در استان چهارمحال و بختیاری است، صدای ممتد تیراندازی به گوش می‌رسد. مدت زمان این ویدیو ۱ دقیقه و ۱۸ ثانیه است و دست‌کم ۵۳ بار صدای شلیک با سلاح‌های جنگی و نیمه خودکار مثل کلاشنیکف شنیده می‌شود.

این حجم از آتش گشودن با سلاح‌های جنگی علیه شهروندان بی‌دفاع خبر از سرکوب تمام عیار و تکرار وقایعی مشابه آبان ۹۸ می‌دهد.

حساب کاربری ۱۵۰۰تصویر که بعد از وقایع آبان ۹۸ شروع به فعالیت کرد و اخبار جان‌باخته‌های اعتراض‌ها در ایران را پیگیری می‌کنند تاکنون اسامی و تصاویر پنح نفر از شهروندان معترض که توسط نیروهای امنیتی جان باخته‌اند را منتشر کرده است.

اولین جان‌باخته اعتراض‌های اردیبهشت ۱۴۰۱ یک جوان ۲۱ ساله به نام امید سلطانی (نوری) است که پنج‌شنبه شب ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ در اندیمشک بر اثر تیراندازی نیروهای امنیتی کشته شد. تاکنون اطلاعات دقیقی درباره نحوه کشتن او وجود ندارد. زمانه در گفت‌وگو با یکی از نزدیکان امید سلطانی (نوری) توانست هویت و کشته شدن او در جریان اعتراض‌های اردیبهشت ۱۴۰۱ را تایید کند.

براساس ویدیویی که اکانت ۱۵۰۰تصویر از امید سلطانی در بیمارستان منتشر کرده، این شهروند بر اثر اصابت گلوله قرار گرفته است.

تصاویر زیر که برگرفته از ویدیوی داخل بیمارستان است، نشان می‌دهد که امید سلطانی (نوری) از ناحیه پشت سر جراحت عمیقی دارد و از شدت خون‌ریزی و جراحت می‌توان فهمید که او با گلوله سلاح کشنده مورد هدف قرار گرفته است.

دومین جان باخته اعتراض‌های اردیبهشت ۱۴۰۱ پیش‌علی غالبی حاجیوندی است که ۲۴ اردیبهشت در شهرک زرایی در دزفول کشته شد. براساس اطلاعات منتشر شده پیش‌علی غالبی زمانی که سرش را از پنجره منزل‌اش بیرون آورده بود تا وقایع را تماشا کند، هدف گلوله ماموران امنیتی قرار گرفت.

سعادت هادی‌پور، سومین جان باخته‌ اعتراض‌های اردیبهشت ۱۴۰۱ در شهر هفشجان واقع در استان چهارمحال و بختیاری است.

بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط اکانت ۱۵۰۰تصویر این شهروند شنبه‌شب ۲۴ اردیبهشت توسط نیروهای امنیتی مورد اصابت گلوله قرار گرفت و جان باخت.

بر اساس ویدیویی که از لحظه جان باختن سعادت هادی‌پور منتشر شده او از ناحیه بالا تنه، احتمالا قسمت بالای قفسه سینه یا گردن مورد اصابت گلوله قرار گرفته است. همچنین شدت خون‌ریزی نشان می‌دهد که به احتمال زیاد با سلاح کشنده مانند کلاشنیکف مورد اصابت گلوله قرار گرفته است.

باشگاه خبرنگاران جوان، وابسته به صدا و سیمای جمهوری اسلامی، مصاحبه‌ای با خانواده سعادت هادی‌پور انجام داد و سعی کرد نشان بدهد که این جان باخته «بسیجی» بوده و از «پشت مورد اصابت گلوله معاندان» قرار گرفته است؛ روشی که رسانه‌های حکومتی پیش از این در جریان اعتراض‌های دی ۹۶ و آبان ۹۸ در پیش گرفتند و کوشیدند بسیاری از خانواده‌های جان باختگان برای اعتراف تلویزیونی وادار به مصاحبه کنند و نهادهای امنیتی نیز کوشیدند آنها را به عنوان عنوان شهید حکومتی ثبت کنند.

حمید قاسم‌پور فارسانی، چهارمین جان باخته اعتراض‌های اردیبهشت ۱۴۰۱ است و او نیز بر اساس اطلاعات منتشر شده بر اثر تیراندازی نیروهای امنیتی در فارسان واقع در استان چهارمحال و بختیاری کشته شد.

بهروز اسلامی، پنجمین جان باخته اعتراض‌های اخیر است که یک‌شنبه ۲۵ اردیبهشت در شهر باباحیدر، مرکز شهرستان فارسان در استان چهارمحال و بختیاری کشته شد. اطلاعات دقیقی در مورد زمان و نحوه کشته شدن این شهروند فعلا در دسترس نیست.

اما بر اساس آنچه توسط اکانت ۱۵۰۰تصویر منتشر شده بهروز اسلامی دارای دو فرزند خردسال بود.

به دلایل مختلف از جمله قطع گسترده اینترنت و همچنین فضای امنیتی شدیدی اطلاع دقیقی از تعداد کشته‌شدگان اعتراض‌های اردیبهشت ۱۴۰۱ در دسترس نیست.

احمد آوایی، نماینده دزفول در مجلس شورای اسلامی ۲۴ اردیبهشت در مصاحبه با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) کشته شدن یک شهروند در اندیمشک را تأیید کرد، اما صبح یک‌شنبه ۲۵ اردیبهشت همانند دیگر نمایندگان مجلس شکل‌گیری تجمع اعتراضی در دزفول را انکار کرد و حرف خود را پس گرفت. در پی آن خبرگزاری ایلنا فایل صوتی مصاحبه با این نماینده را منتشر کرد و معلوم شد که سخنان او تحریف‌شده نبوده است. احمد راستینه نماینده شهرکرد در مجلس شورای اسلامی هم تلاش کرد سعادت هادی‌پور جان‌باخته هفشجان را یک بسیجی جا بزند.

گلوله پاسخ اعتراض

در بسیاری از ویدیوها و تصاویری که از اعتراض‌ها به نابرابری در اردیبهشت ۱۴۰۱ از شهرها و استان‌های مختلف منتشر شده، سلاح‌های کشنده در دست نیروهای امنیتی و به صورت ویژه در دست نیروهای یگان ویژه دیده می‌شود.

در ایران نیروهای «یگان ویژه ناجا» با نام رسمی «فرماندهی یگان‌های ویژه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران»، تنها نهادی است که به صورت رسمی و برابر با آنچه در شرح وظایف این نهاد آمده، مسئولت مقابله با اعتراض‌ها، شورش‌ها، مشارکت در عملیات‌های ویژه (گروگان گیری، بمب‌گذاری، طرح‌های پاک‌سازی و... که این بخش به عهده یگان نوپو است) و اعزام نیرو و امدادرسانی به دیگر واحدهای پلیس را بر عهده دارد.

در میان سلاح‌ها و تجهیزات یگان ویژه ایران به عنوان تنها نیروی رسمی که مسئولیت مقابله با اعتراض‌ها و شورش‌ها را دارد، سلاح‌های «کشنده‌ای» مانند مسلسل دستی ام‌پی۵، کلاشنیکف، تفنگ‌های تک تیرانداز و خودروهای مجهز به تیربار دوشکا نیز دیده می‌شود، در حالی که این تجهیزات جزو سلاح‌های سازمانی یک نیروی ضدشورش نباید باشد، بلکه چنین نیرویی باید از سلاح‌های بازدارنده مانند گاز اشک‌آور، باتون، گلوله‌های ساچمه‌ای لاستیکی و غیره استفاده کند.

سردار سرتیپ دوم پاسدار حسن کرمی، فرمانده یگان‌های ویژه نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، ۱۵ مهر ۱۳۹۸ (یک ماه قبل از اعتراض‌های آبان‌ماه ۹۸) در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر درباره سلاح‌های مورد استفاده یگان ویژه تاکید کرده بود این نهاد به هیچ وجه «سلاح‌های کشنده» در اختیار ندارد، اما تصاویری که از اعتراض‌ها و مانورهای یگان ویژه در سال‌های اخیر منتشر خلاف این ادعا را نشان می‌دهد.

برای مثال در تصویر زیر که نماگرفت از یک ویدیو مربوط به اعتراض‌های اردیبهشت ۱۴۰۱ است، در دست یکی از اعضای یگان ویژه اسلحه کلاشنیکف دیده می‌شود.

در نماگرفت زیر که از ویدیویی مربوط به اعتراضات سراسری در هفشجان به تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۱ است، در دست دو نفر از اعضای نیروهای یگان ویژه کلاشنیکف و شات‌گان ساچمه‌پران ۱۲ گیج دیده می‌شود.

تصویر زیر نیز عکس مربوط به اعتراض‌های شنبه ۲۴ اردیبهشت در شادگان (فلاحیه) واقع در استان خوزستان است. در دست این مامور امنیتی که ترک موتور نشسته تنفگ پینت‌بال دیده می‌شود. پلیس ضدشورش معمولا از تفنگ‌های پینت‌بال با گلوله‌هایی حاوی گرد فلفل یا گلوله‌های ساچمه‌ای استفاده می‌کنند که که در صورت اصابت با بدن بسیار دردناک و جراحت ایجاد می‌کند.

تفنگ پینت‌بال از جمله تجهیزات نیروهای یگان ویژه و سپاه پاسداران در ایران است. حتی برخی از موتورهای بسیج و یگان ویژه به تفنگ‌های پینت‌بال مسلح شده‌اند.

با توجه شهروندانی که در طی روزهای گذشته کشته شدند و همچنین تصاویری که زخمی‌ها منتشر شده، پرواضح است که نیروهای امنیتی به منظور سرکوب اعتراض‌ها از سلاح‌های کشنده علیه معترضان استفاده کرده‌اند.

تصویر زیر نماگرفت از ۲ ویدیو مربوط به اعتراض‌ها اردیبهشت ۱۴۰۱ در شهر چلیچه و شهرکُرد واقع در استان چهارمحال و بختیاری است. در این تصاویر دو شهروند دیده می‌شوند که بر اثر اصابت گلوله‌های ساچمه‌ای زخم‌های متعددی بر روی بدن آنها ایجاد شده است.

همچنین در ویدیوهای متعددی نیروهای امنیتی دیده می‌شوند که بی‌محابا و بدون هدف‌گیری خاصی به سمت معترضان گاز اشک‌آور شلیک می‌کنند. گاز اشک‌آور برخلاف تصویر رایج و تبلیغات نیروهای پلیس در سراسر جهان که ادعا می‌کنند که یک سلاح غیرکشنده و بازدارنده است، باید گفت که گاز اشک‌آور یک سلاح کُشنده و خطرناک است که باعث مرگ صدها شهروند در سراسر جهان از جمله ایران شده است و در زمره سلاح‌های کمتر کشنده (Less Lethal) دسته‌بندی می‌شود.

با وجود همه این‌ها نیروهای امنیتی در سایه قطعی اینترنت و عدم واکنش جدی جامعه جهانی و نیر ممانعت از اطلاع‌رسانی با شدت هر چه تمام‌تر اعتراض‌ها در ایران را سرکوب می‌کند. تا این لحظه همانند دیگر اعتراض‌ها آمار مشخصی از تعداد کشته شده‌ها، افراد بازداشت شده و زخمی‌های اعتراض‌های اردیبهشت ۱۴۰۱ در دسترس نیست.

اما منابع مختلف از بازداشت‌های گسترده در شهرهای مختلف، خصوصا در استان‌های خوزستان و چهارمحال و بختیاری خبر می‌دهند. آرش صادقی، فعال مدنی و زندانی سیاسی سابق از بازداشت دست‌کم ۳۰۰ تنها در شهر ایذه خبر داده است.

بر اساس خبرهای رسیده به زمانه از طریق منابع آگاه در روزهای گذشته ماموران امنیتی در استان‌های خوزرستان و چهارمحال و بختیاری با جستجوی خانه به خانه تعدادی زیادی از شهروندان را بازداشت و به مکان‌های نامعلومی منتقل کردند.