بحران جهانی امنیت غذایی؛ ایران دست به دامن کوبا شد

مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی امروز به خبرنگاران گفت که مهم‌ترین دستور کار سفر وزیر نفت به کوبا در هفته گذشته تلاش برای برقراری تهاتر نفت در برابر غلات بوده است.

او در حاشیه یک نشست اقتصادی در تهران در روز دوشنبه ۲۶ اردیبهشت گفت که «سفر وزیر نفت به کوبا و حضور هیأت کوبایی در تهران برای بحث تهاتر با کوبا بسیار مهم است.» او گفت که دو کشور توافق کرده‌اند که «به طور سیستماتیک در ازای صادرات نفت، به ایران غلات مورد نیازش داده شود.»

کوبا به‌صورت عمده تولیدکننده برنج است و به نظر می‌رسد ایران با احساس خطر نسبت به دسترسی‌اش به بازار برنج هند و پاکستان به دنبال تامین این کالا از کوبا است.

ایران تا پیش از آغاز جنگ اوکراین هم به دلیل تحریم‌های بین‌المللی با مشکل تامین غلات و نهاده‌های دامی روبه‌رو بود. اوکراین و روسیه دو تامین‌کننده مهم این دو کالا برای ایران هستند و اکنون با قطع صادرات غلات از اوکراین و کاهش عرضه در روسیه ممکن است ایران با بحران مواد غذایی روبه‌رو شود.

در اسفند ماه سال گذشته، محمدرضا مرتضوی، رئیس کانون صنایع غذایی ایران به تجارت‌نیوز گفته بود که او به مقام‌های وزارت کشاورزی هشدار داده است که اگر به‌سرعت به‌دنبال جایگزینی برای غلات روسیه و اوکراین نباشند در ماه‌های آینده ایران دچار بحران غذایی خواهد شد.

کانون صنایع غذایی ایران پیش از این از دولت خواسته بود تا با برزیل، آلمان، فرانسه و استرالیا برای واردات غذا و غلات وارد مذاکره شوند.

وزیر نفت ایران هفته کذشته به سه کشور کوبا، ونزوئلا و نیکاراگوئه سفر کرده بود و با روسای جمهوری این کشورها مذاکره کرد. حال به نظر می‌رسد محور این مذاکرات درخواست برای تهاتر نفت با غذا بوده است.

موضوع فقط کمبود غلات نیست

اما بحران مواد غذایی در جهان تنها به‌دلیل کمبود عرضه این اقلام از روسیه و اوکراین ایجاد نشده است. حذف محصولات روسیه از بازار کودهای شیمیایی جنبه دیگری از این بحران را شکل داده است. کشورهای دیگر نیز به دلیل بالا رفتن قیمت نفت یا ناتوان از خرید کود شیمیایی شده‌اند یا مجبورند این فرآورده را با قیمت‌های بالاتری به دست کشاورزانشان برسانند.

فائو پیش‌بینی کرده است که در موج نخست بحران کنونی، قیمت مواد غذایی در جهان ۲۲ درصد افزایش یابد. هم‌اکنون گران‌شدن کود شیمیایی و سوخت سبب شده است تا برنج تولیدی پاکستان افزایش ۲۰ درصدی داشته باشد.

پاکستان یکی از تامین‌کنندگان مهم برنج در دنیا است.

هم‌اکنون، کل زنجیره تأمین و تولید محصولات کشاورزی با بحران مواجه شده است. افزایش قیمت سوخت سبب شده تا هزینه حمل و نقل دریایی هم به شکل قابل توجهی افزایش یابد و در نتیجه حتی اگر کشوری موفق به خرید غله شود، باید بهای بیشتری برای انتقال آن به کشورش بپردازد.

به همین دلیل برخی کشورها برای آنکه انبارهای داخلی‌شان را پر نگه دارند، صادرات محصولات غذایی را متوقف کرده‌اند. اندونزی، بزرگترین تولیدکننده روغنن پالم صادراتش را متوقف کرده است.

هند نیز روز شنبه ۲۴ اردیبهشت صادرات گندم را ممنوع کرد و گفت خشکسالی و موج گرمای سوزان تولید را کاهش داده است.

مقام‌های ارشد دولتی در هند البته در یک کنفرانس مطبوعاتی گفتند که اقدام برای ممنوعیت ارسال‌های خارج از کشور دائمی نبود و می‌توان آن را بازبینی کرد. سخنانی که به‌نظر می‌رسد بیشتر برای کاهش هیجان منفی در بازار مواد غذایی بیان شده باشد.  

پس از کاهش صادرات گندم از روسیه و اوکراین، خریداران جهانی بر روی عرضه دومین تولیدکننده بزرگ گندم در جهان حساب می‌کردند. قبل از این ممنوعیت، هند قصد داشت امسال رکورد ۱۰ میلیون تن صادرات گندم را بشکند.

اگرچه هند دومین تولیدکننده گندم در جهان است ولی عمده این گندم در داخل کشور مصرف می‌شود و در نتیجه هند از صادرکنندگان برتر گندم در جهان نیست، اما ممنوعیت همین میزان صادرات هم می‌تواند قیمت‌های جهانی را با توجه به عرضه کم به اوج‌های جدید برساند و به‌ویژه به مصرف‌کنندگان فقیر در آسیا و آفریقا ضربه سختی بزند.

هند با افزایش قیمت جهانی گندم پس از حمله روسیه به اوکراین، رکورد ۷ میلیون تن صادرات گندم را در سال مالی منتهی به مارس ثبت کرد که بیش از ۲۵۰ درصد نسبت به سال قبل افزایش داشت.