گشایش دو سالانه هنری ونیز

شهر آبراه‌‌های تاریخی و خانه‌های شناور حالا میزبان هنرمندانی از سراسر دنیاست که آثار هنری خود را در غرفه‌های و ساختمان‌های آن به مدت شش ماه به نمایش می‌گذارند. پنجاه و پنجمین دوسالانه یا بینال هنری ونیز از روز اول ماه ژوئن برابر با یازدهم خرداد در این شهر تاریخی گشایش یافت و تا ۲۴ ماه نوامبر نیز ادامه خواهد داشت. در این مدت صدها اثر هنری از هنرمندان مختلف در باغ‌های «جاردینی»، ساختمان «آرسناله» و همچنین چندین ساختمان تاریخی دیگر در شهر ونیز به نمایش گذاشته می‌شود.

برای این دوره از دوسالانه ونیز، عنوان «کاخ دانشنامه‌ای» انتخاب شده است. این عنوان برگرفته از طرحی است که مارینو آئوریتی، هنرمند ایتالیایی ‌ـ آمریکایی در سال ۱۹۵۵ ارائه کرده بود. در این طرح یک موزه خیالی با همین نام و در ۱۳۶ طبقه طراحی شده بود که قرار بود به طور نمادین دربرگیرنده تمام‌ دانش‌ها، اختراعات و اکتشافات بشری باشد، موزه‌ای که می‌توانست از چرخ تا ماهواره‌های فضایی را کنار همدیگر بنشاند. موزه یا کاخ دانشنامه‌ای آئوریتی البته هیچ‌گاه ساخته نشد اما آرزوی ساختن جهان یا قلمروی کوچکی که تمام دستاوردهای خلاقانه انسان را در خود جای دهد همچنان برجای ماند. حالا دوسالانه ونیز می‌گوید با انتخاب این موضوع خواسته است مفهوم دانش و توهم دست یافتن به آگاهی مطلق را به بوته آزمایش بگذارد و شاهد خیال‌ها و هذیان‌هایی باشد که از اندیشیدن به این مفهوم زاده می‌شوند و شکل خلاقیت هنری به خود می‌گیرند.

دوسالانه هنری ونیز علاوه بر آثار هنری مانند نقاشی و مجسمه و اینستالیشن، شامل طرح‌های معماری نیز هست. این آثار در دو بخش متفاوت ارائه می‌شوند. بخش اول در اختیار کشورهای شرکت‌کننده است که غرفه‌ها و پاویون‌های خود را با هنرمندان و موضوعات دلخواه خود ارائه می‌کنند. اما بخش مهم دیگر نیز در اختیار خود جشنواره دوسالانه ونیز است که مدیر هنری خود را دارد و بر اساس موضوع انتخاب شده به دعوت هنرمندان و گزینش و نمایش آثار آنان می‌پردازد.

در پنجاه و پنجمین دوسالانه هنری ونیز ۸۸ کشور با هنرمندان خود شرکت کرده و غرفه‌ها و پاویون‌های خود را با آثار هنری معاصر کشورشان آراسته‌اند. در این میان حضور برخی کشورها مانند آنگولا، باهاما، بحرین، ساحل عاج، کوزوو، کویت، مالدیو، پاراگوئه و واتیکان از دید برگزارگنندگان دوسالانه ونیز جالب توجه بوده است. ایران گرچه دربرخی از دوره‌های پیشین ونیز شرکت کرده، اما امسال به طور رسمی در این جشنواره و نمایشگاه جهانی حضوری ندارد.

امسال شیر طلای دوسالانه ونیز به پاس یک عمر آفرینش هنری به ماریا لاسنیگ و ماریسا مرتز اهدا شد. ماریا لاسنیگ هنرمند و نقاش اتریشی و متولد ۱۹۱۹ است. کارهای او دربرگیرنده فیگورها و به خصوص اندام و بدن انسانی است. او شخیصت‌ نقاشی‌هایش را در حالت‌های متفاوتی از ناامیدی، بی‌قراری و هیجان تصویر می‌کند. آثار او همچنین دربرگیرنده تعداد زیادی تک‌چهره از خود نقاش است که نام‌ آن‌‌ها را «آگاهی بدن» گذاشته و در حقیقت به وسیله نقاشی به کشف و آنالیز روانی شخصیت خود پرداخته است.

ماریسا مرتز نیز هنرمند و مجسمه‌ساز ایتالیایی و متولد ۱۹۲۶ است. او جزو هنرمندانی بود که در ایتالیای پس از جنگ جهانی دوم توانست رشد کند و بدرخشد. در سال‌های دهه ۱۹۶۰ به نهضت «هنر بی‌چیز» یا Arte Povera پیوست و مهم‌ترین هنرمند زن این جنبش هنری شد. او با تمرکز بر قلمرو خانه و همچنین با انتخاب تکنیک‌های مربوط به صنایع دستی، کلیشه‌هایی را برگزید که مربوط به کار خانگی و خانه‌داری زنان بود. شیر طلای این دوره از دوسالانه ونیز روز اول ماه ژوئن و در جریان افتتاحیه رسمی نمایشگاه به این دو هنرمند برجسته معاصر اهدا شد.

اما به جز حضور صدها اثر هنری در غرفه کشورهای مختلف، ده‌‌ها رویداد جانبی دیگر نیز در طول مدت دوسالانه ونیز برگزار خواهد شد. سخنرانی‌های متعدد و رویدادهای آموزشی که برای دانشجویان و علاقه‌مندان هنر در نظر گرفته شده است و همچنین برپایی نمایش‌ها و اینستالیشن‌های مختلف در کنار رویدادهای اصلی، چهره شهر ونیز را در این مدت تماشایی‌تر خواهد کرد.

آی وی وی، هنرمند مشهور چینی، نیز جزو کسانی است که یک نمایشگاه انفرادی در طول مدت دوسالانه برپا می‌کند. او در این اثر خود میلگردهایی را از میان آوار مدارس استان سیچوان چین که در زلزله سال ۲۰۰۸ تخریب شده‌اند بیرون کشیده ‌و به آن‌ها فرم‌های جدیدی بخشیده است. تخریب مدرسه‌‌ها در جریان زلزله سال ۲۰۰۸ انتقادهای زیادی را متوجه شرکت‌های سازنده و همچنین نبود نظارت کافی دولتی و دریافت رشوه برای ساختن ساختمان‌های بی کیفیت کرد.

عکس‌های هنرمند کرد عراقی، جمال پنجونی نیز توجه‌ فراوانی را به خود جلب کرده است. او در این سری از آثارش از شهروندان مختلف عراق در حالی که عکسی از صدام حسین را جلو صورت خود نگاه داشته‌‌اند عکاسی کرده است.

در این دوره از دوسالانه ونیز، هنرمندان غیر سرشناس و آن‌هایی که به طور عمومی خارج از بازار هنر هستند و مورد توجه مجموعه‌داران قرار نمی‌گیرند نیز فرصتی برای نشان دادن آثار خود پیدا کرده‌اند. این‌ها عموماً هنرمندانی هستند که راه خود را نه از طریق مدرسه‌ها و دانشکده‌ها و کارگاه‌های هنری بلکه از راه آموزش شخصی پیدا کرده‌اند و تا به حال نیز آثارشان با اقبال منتقدین روبه‌رو نشده است. اما در میان آنها آثار بسیار جالب توجه نیز کم نیست.

بعضی‌ها معتقدند دوسالانه هنر ونیز به نوعی مانند رویداد المپیک برای هنرمندان است. جایی که آخرین دستاوردهای هنری از فرهنگ‌های مختلف ارائه می‌شود و تنوع دیدگاه‌ها و رویکردها به هنر می‌تواند برای بازدید‌کنندگان و مخاطبان هنر شور و هیجان فراوانی تولید کند.

در گزارش‌های بعدی از دوسالانه هنر ونیز به برخی از آثار قابل توجه این دوره بیشتر می‌پردازیم.

گالری زمانه: گوشه‌هایی از پنجاه و پنجمین دوسالانه هنری ونیز