سفر دو روزه دستیار ارشد بایدن به اسرائیل برای هماهنگی با دولت نتانیاهو

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، چهارشنبه ۲۸ دی‌ماه/۱۸ ژانویه با آیزاک هرتزوگ رئیس جمهوری اسرائیل دیدار کرد. این دیدار نخستین برنامه از مذاکرات دو روزه او با مقام‌های ارشد اسرائیل با هدف توسعه روابط کاری با دولت تندرو جدید بنیامین نتانیاهو است.

سالیوان اولین مقام ارشد دولت آمریکا است که از زمان روی کار آمدن ائتلاف نتانیاهو به اسرائیل سفر می‌کند. دولت راستگرای اسرائیل به رهبری نتانیاهو هنوز در آغاز کار است ولی به نگرانی‌های زیادی در مورد حضور گسترده‌تر اسرائیل در مناطق اشغالی کرانه باختری، افزایش تنش با فلسطینی‌ها و همچنین آزادی‌های مدنی در داخل اسرائیل دامن زده است.

روزنامه تایمز اسرائیل به نقل از یک مقام آمریکایی نوشت که مشاور امنیت ملی آمریکا از جلسات خود برای درک بهتر سیاست‌های دولت جدید در قبال فلسطینی‌ها و تعیین برخی از خطوط قرمز دولت بایدن، از الحاق کرانه باختری تا گسترش شهرک‌سازی‌ها استفاده می‌کند.

 دولت قبلی اسرائیل وزرایی داشت که طرفدار طرح تشکیل دو دولت اسرائیل و فلسطین بودند و در نتیجه ساخت هزاران خانه مسکونی برای فلسطینی‌ها را در کرانه باختری تصویب کرده بود.

این رویکرد تا حد زیادی توسط دولت جدید رد شده است. آن‌ها می‌گویند یهودیان حق انحصاری بر تمام بخش‌های «سرزمین اسرائیل» از جمله کرانه باختری دارند.

مقام‌های دولت بایدن تمام تلاش خود را برای تأکید بر راه حل دو کشوری به کار گرفته‌اند ولی در مواجهه با دولت راستگرای نتانیاهو تنها به این بسنده کرده‌اند که «دولت جدید را بر اساس سیاست‌هایش ارزیابی خواهند کرد، نه شخصیت‌های عضو کابینه.»

اما یکی از این شخصیت‌ها، ایتامار بن گویر، وزیر امنیت ملی است که حضورش در قبه‌الصخره پس از ادای سوگند خشم واشنگتن را برانگیخت. چندین مقام دولت بایدن با صدور بیانیه‌هایی این اقدام را محکوم کردند و خواستار حفظ وضعیت موجود در مکان مقدسی شدند که یهودیان اجازه ندارند در آن نماز بخوانند، اما مستقیماً اعلام نکردند که دیدار بن گویر نشان دهنده نقض آن قوانین نانوشته است.

با این حال، مقام‌های دولت بایدن به اعلام تعهد ایالات متحده نسبت به امنیت اسرائیل ادامه داده‌اند و این واقعیت که بایدن ارشدترین مشاوران خود را برای دیدار با دولت جدید اعزام کرده‌است، به نتانیاهو مشروعیت بیشتری می‌دهد.

گفته‌می‌شود پس از پایان سفر سالیوان، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده هم در هفته‌های آینده به اسرائیل سفر می کند. دعوت نامه بایدن برای سفر نتانیاهو به آمریکا هم احتمالا  در همین سفر تحویل داده می‌شود.

در دیدار سالیوان با هرتزوگ، دو طرف تاکید کردند که روابط دوجانبه «یک موضوع فراحزبی و فرا دولتی است».

به نظر می‌رسد هرتزوگ با توجه به روابط دیرینه‌اش با مقام‌های مختلف آمریکایی، نقش خود را تا حدودی واسطه گری بین دولت نتانیاهو و دولت بایدن می‌داند.

نتانیاهو همچنان روز چهارشنبه با هیأتی هفت نفره از سناتور‌های آمریکایی دیدار کرد. محور این دیدار هماهنگی تلاش‌ها برای گسترش توافق‌نامه‌های عادی‌سازی روابط با کشورهای منطقه و اعراب است.

نتانیاهو در این دیدار دیدگاه اسرائیل را در خصوص تهدید ایران و چگونگی مقابله با آن از طریق نظامی و اعمال فشارهای اقتصادی و دیپلماتیک و پتانسیل تشدید همکاری در این زمینه ارائه کرد.

جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید روز چهارشنبه گفت که سالیوان در دیدار با مقام‌های اسرائیلی درباره تهدیدات ایران صحبت خواهد کرد، اگرچه به نظر می‌رسد دولت بایدن در این زمینه بر سر دوراهی قرار دارد.

به صورت رسمی، دولت بایدن به دنبال ورود مجدد به برجام است، با این استدلال که این تنها راه کم‌هزینه برای مهار برنامه هسته‌ای ایران است. با این حال، مذاکرات غیرمستقیم با تهران در سال اول دولت بایدن به ثمر نرسید و مقامات بایدن در چند ماه گذشته اذعان کرده‌اند که با توجه به رویکرد سخت‌گیرانه‌ ایران در مذاکرات، سرکوب اعتراضات سراسری پس از قتل ژینا(مهسا) امینی و همکاری این کشور با روسیه در جنگ اوکراین، برجام دیگر در اولویتشان نیست.

ایالات متحده در ماه‌های اخیر تحریم‌های متعددی را علیه مقام‌های ایرانی وضع کرده است، اما همچنان معتقد است که دیپلماسی بهترین راه برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است. همزمان اسرائیل به ایالات متحده فشار آورده است تا رویکردی بدیل و تهاجمی‌تر برای توقف ایران را دنبال کند. مقامات بایدن تاکنون از انجام این کار، حداقل به صورت علنی اجتناب کرده‌اند.

اما فارغ از موضوع چالش‌برانگیز ایران، توافق ابراهیم و گسترش آن یک زمینه همکاری مشترک میان دولت نتانیاهو و بایدن است.

کربی گفت که سالیوان در مورد «تعمیق عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و برخی کشورهای عربی» بحث خواهد کرد، اگرچه ایالات متحده همچنین تاکید کرده است که چنین تلاش‌هایی قرار نیست راهی برای فراموشی تنش‌های هردم فزاینده اسرائیل و فلسطینی‌ها باشد.

ریاض به عنوان ایستگاهی که نتانیاهو برای گسترش توافق ابراهیم به آن چشم دارد مدت‌هاست که تاکید می‌کند که بدون راه‌حل دو کشوری برای مناقشه اسرائیل و فلسطین، روابطش را با اسرائیل عادی نمی‌کند. مشکل دیگر در مورد عربستان این است که در اوج بودن روابط ایالات متحده با ریاض برای دستیابی به چنین توافقی حیاتی است، اما این روابط فعلا در بدترین شرایط ممکن است.