باخموت: استالینگراد اوکراین یا گام‌ نهایی پیروزی روسیه

نبرد شش ماهه برای اشغال شهر باخموت اوکراین طولانی‌ترین و خونین‌ترین نبرد روسیه در یک سالی است که از آغاز تجاوز نظامی‌اش به اوکراین می‌گذرد.

باخموت به نمادی از استقامت و پایداری اوکراین در برابر هجوم قوای روس تبدیل شده است. تبلیغات کی‌یف در مورد این شهر و تاکید ولودیمیر زلنسکی بر ایستادن تا آخرین نفس، یاد آور نقشی است که استالینگراد در جنگ جهانی دوم برای اتحاد جماهیر شوروی ایفا کرد.

رئیس‌حمهوری اوکراین در روزهای گذشته بار دیگر متعهد شد که به دفاع از شهر ادامه دهد، اما برخی ناظران نظامی غربی هشدار داده‌اند که حفظ باخموت می‌تواند بسیار خطرناک و پرهزینه باشد.

قبل از حمله روسیه به اوکراین، این شهر کوچک صنعتی به واسطه معدن نمک، کارخانه فلزات غیرآهنی و کارخانه شراب‌سازی‌اش شهرت داشت و میزبان بیش از ۷۰ هزار شهروند اوکراینی بود. اگرچه این شهر نامش را از رودخانه باخموتوفکا گرفته است  که از شمال این شهر تا جنوب آن امتداد دارد، اما در دوران اتحاد جماهیر شوروی نام آن به آرتیوموفسک تغییر کرد و تا سال ۲۰۱۶ به آن نام خوانده می‌شد. سال ۲۰۱۶ نام اصلی شهر یعنی باخموت مجددا احیا شد که تلاشی بود که اوکراین برای بازگشت به سنت‌های متمایزش پیش از اتحاد جماهیر شوروی انجام می‌داد. به نوعی نماد جدایی از میراث کرملین.

برای ساکنان باخموت، حضور آنها در خط مقدم نبرد هم در سال ۲۰۲۲ آغاز نشد، بلکه در سال ۲۰۱۴، زمانی که جنگ بین اوکراین و جدایی طلبان دونباس درگرفت، سرنوشت این شهر با غرش توپخانه‌ها و شلیک موشک و راکت عجین شد. جدایی‌طلبان وابسته به روسیه در سال ۲۰۱۴ برای چند ماه بر این شهر مسلط شدند ولی با مقاومت و ضدحمله ارتش اوکراین ناگزیر از آن خارج شدند. امروزه کمتر از یک درصد از جمعیت باخموت در شهر باقی مانده‌اند و بدون برق، آب یا گرمایش زندگی می‌کنند.

نبرد باخموت چگونه آغاز شد؟

نیروهای روسی برای اولین بار در اوایل ماه اوت برای اشغال باخموت تلاش کردند اما به عقب رانده شدند. نبرد در ماه‌های بعد با مقابله ارتش روسیه با ضد حمله اوکراین در شرق و جنوب این کشور کاهش یافت، اما در اواخر سال میلادی گذشته با سرعت کامل از سر گرفته شد. در ژانویه، روس‌ها شهر سولدار را در چند کیلومتری شمال باخموت تصرف کردند و تا حومه شمالی باخموت پیشروی کردند.

بمباران بی امان روسیه باخموت را به یک زمین سوخته تبدیل کرده که تنها تعداد کمی از ساختمان‌هایش هنوز ویران نشده است. سربازان روسی و اوکراینی نبردهای خانه به خانه را به شکل خونباری تجربه می‌کنند و هر ویرانه در تصرف یک سمت جنگ است.

به گفته مقام‌های اوکراینی، مزدوران گروه واگنر روسیه، حمله به باخموت را رهبری می‌کنند و بر روی اجساد سربازان اوکراینی رژه می‌روند. در پایان فوریه، روس‌ها به تنها بزرگراه منتهی به خارج از شهر نزدیک شدند و آن را با توپ مورد هدف قرار دادند و مدافعان اوکراینی را وادار کردند که به طور فزاینده‌ای به جاده‌های روستایی تکیه کنند، جاده‌هایی که استفاده از آنها قبل از پایان زمستان و خشک شدن زمین دشوار است.

اوکراینی‌ها و روس‌ها در مورد نبرد باخموت چه می‌گویند؟

مقام‌های اوکراینی از این شهر به عنوان «قلعه باخموت» و نماد شکست‌ناپذیری اراده‌شان یاد می‌کنند که مهاجمان روسی را نابود کرده است.

در روسیه بسیاری از گزارش‌ها در مورد نبرد باخموت در ستایش رشادت سربازان روس است و می‌گویند که باخموت کلید موفقیتی بزرگ در این جنگ است. در بسیاری از این گزارش‌ها ذکر می‌شود که روسیه «عملیات نظامی ویژه» را در اوکراین برای «آزادسازی» دونباس و دفاع از آن در برابر ارتش اوکراین آغاز کرده است و برای تحقق این هدف فتح باخموت ضروری است. البته در گزارش رسانه‌های روسیه شهر باخموت را با نام زمان اتحاد جماهیر شوروی آن یعنی آرتیوموفسک یاد می‌کنند.

در حالی که اوکراین بر اهمیت نمادین باخموت متمرکز شده برخی سیاستمداران در کی‌یف از جمله دستیار رئیس جمهوری اوکراین می‌گویند در صورت نیاز ارتش می‌تواند «به صورت استراتژیک از باخموت عقب نشینی کند». با این حال ولودیمیر زلنسکی و ژنرال‌های ارشد ارتش همچنان به دفاع از باخموت ادامه می‌دهند و نیروهای خود را در آنجا تقویت می‌کنند.

برای کرملین، تسخیر باخموت برای دستیابی به هدف اعلام شده خود یعنی کنترل کامل دونتسک، یکی از چهار منطقه اوکراینی که مسکو به طور خودسرانه‌ در ماه سپتامبر ضمیمه خاکش کرد، ضروری است.

سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه معتقد است که تصرف باخموت به روسیه اجازه می‌دهد تا حملات خود را به عمق خاک اوکراین گسترش دهد.

یوگنی پریگوژین، مالک گروه مزدور واگنر هم معتقد است که نیروهایش بهترین واحدهای اوکراینی را در باخموت از بین می‌برند تا از انجام حملات آنها به نقاط دیگر جلوگیری کنند.

در همان زمان، گروه واگنر به شدت از وزارت دفاع روسیه به دلیل کوتاهی در ارائه مهمات انتقاد کرده که منعکس کننده تنش‌های گسترده او با مقام‌های ارشد نظامی روسیه بر سر نحوه آرایش نظامی در باخموت است.

کارشناسان چه می گویند؟

کارشناسان نظامی در جبهه حامیان اوکراین می‌گویند که کی‌یف، باخموت را به چرخ گوشتی برای زبده‌ترین نیروهای روسیه تبدیل کرده است.

لرد ریچارد دانات، رئیس سابق ستاد کل نیروهای مسلح بریتانیا، در شبکه اسکای نیوز گفت: «اوکراین به هدف خود دست یافته و باخموت را به سندانی بدل کرده است که جان بسیاری از روس‌ها بر آن در هم کوبیده می‌شود.»

فیلیپس پی اوبراین، استاد مطالعات استراتژیک در دانشگاه سنت اندروز، می‌گوید نبرد برای باخموت «تأیید ناتوانی ارتش روسیه در عملیات‌های بزرگ است.»

او می‌گوید تاکید مداوم کرملین بر تصرف زمین بدون توجه به تلفات به این معنی است که «اهداف راهبردی روسیه تنها به بهای خون‌های بیشمار سربازانش به دست می‌آید.»

در حالی که مقام‌های اوکراینی و غربی مدعی‌اند که تلفات روسیه در باخموت بسیار بیشتر از اوکراین است، برخی ناظران می‌گویند که دفاع از باخموت باعث اتلاف منابع نظامی اوکراین می‌شود. منابعی که می‌توان از آن‌ها در یک ضد حمله برنامه‌ریزی شده در اواخر بهار علیه روسیه استفاده کرد.

اهمیت باخموت در چیست؟

مقام‌های اوکراینی و غربی تاکید می‌کنند که عقب‌نشینی اوکراین از باخموت اهمیت استراتژیک عمده‌ای ندارد و تغییری در سرنوشت جنگ ایجاد نمی‌کند.

اما تحلیلگران نظامی با سخن مقام‌های سیاسی چندان همراهی ندارند. آن‌ها می‌گویند که سقوط باخموت به معنای قدمی مهم بر سر تسلط کامل روسیه بر نوار شرقی اوکراین و تصرف نهایی دونباس است. اگر این هدف محقق شود روسیه می‌تواند با استحکام مواضع دفاعی‌اش در نقاط تماس با اوکراین به صورت یکجانبه اعلام آتش‌بس کند و اگر اوکراین تن به آتش بس ندهد حملات موشکی‌اش به کی‌یف را از سر بگیرد. به عبارت دیگر از بین بردن آخرین نقاط مقاومت در نوار شرقی به کرملین این امکان را می‌دهد تا در مذاکراتش با غرب بر سر پایان درگیری‌ها دست بالاتری داشته باشد و الحاق هر ۴ منطقه اوکراین به خاک روسیه را تثبیت کند.

اما غرب و اوکراین هم چندان دست بسته نیستند. گزارش‌هایی منتشر شده که نشان می‌دهد در خارج از باخموت و در اطراف شهر کراماتورسک یک خط دفاعی جدید ایجاد شده تا در صورت عقب‌نشینی از باخموت، نبرد مشابهی در آن نقطه ایجاد شود. کراماتورسک و اسلاویانسک دو هدف استراتژیک برای روس‌ها است و تسلط بر آن‌ها به معنای ختم درگیری‌های بزرگ در جبهه شرقی اوکراین است.

هم‌اکنون ارتش اوکراین خطوط دفاعی را در غرب باخموت تقویت کرده است تا در صورت عقب نشینی نیروهای اوکراینی از شهر، مانع از پیشروی روسیه شود. پیش از آنکه روس‌ها به کراماتورسک برسند، شهر چاسیویار در چند کیلومتری غرب باخموت به عنوان مانع اول تجهیز شده است. برای رسیدن به دو شهر کراماتورسک و اسلوویانسک که دژهای به شدت مستحکم اوکراین در دونتسک هستند باید از این مانع هم عبور کرد.

اما در حالی که ارتش روسیه تلاش می‌کند تا حمله خود را در دونتسک دنبال کند، باید بخش بزرگی از نیروهایش را در بخش‌های دیگر دونباس و در منطقه جنوبی زاپوریژژیا نگه دارد، جایی که انتظار می‌رود نیروهای اوکراینی ضد‌حمله بهاریشان را در این نقطه انجام خواهند داد.