نزدیکی مصر و ترکیه پس از یک دهه

سامح شکری، وزیر امور خارجه مصر و مولود چاووش اوغلو، همتای ترکیه‌ای او روز شنبه در یک کنفرانس خبری مشترک اعلام کردند دو کشور «در اسرع وقت»‌ روابط دیپلماتیک خود را به سطح سفیر ارتقاء می‌دهند.

چاووش اوغلو که به‌دعوت دولت مصر به قاهره سفر کرده است، در این نشست گفت:

از سوی مقابل سامح شکری هم تأکید کرد:

روابط ترکیه و مصر در سال ۲۰۱۳ زمانی که ارتش مصر به رهبری عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور فعلی، محمد مرسی، رئیس جمهوری منتخب را برکنار کرد، رو به سردی و تیرگی گذاشت. محمد مرسی، رهبر «اخوان المسلمین» و متحد رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه بود.

السیسی سپس فعالیت «اخوان المسلمین» را غیرقانونی اعلام کرد و آن‌را یک سازمان «تروریستی» نامید.

مرسی در سال ۲۰۱۹ در زندان مصر درگذشت. سایر اعضای ارشد اخوان المسلمین هم در مصر زندانی‌اند یا به خارج از کشور فرار کرده‌اند و این گروه همچنان در مصر غیرقانونی‌ست.

از سوی مقابل ترکیه هم سال‌ها به عنوان پناهگاهی برای فعالان اپوزیسیون مصری عمل کرده است. این مسئله به تنش‌های موجود میان قاهره و آنکارا دامن زده است.

چاووش اوغلو روز شنبه گفت که اردوغان و السیسی پس از انتخابات ریاست جمهوری ترکیه که قرار است ۱۴ مه برگزار شود، به مناسبت خاتمه یک دهه روابطه تیره بین دو کشور، دیدار خواهند کرد. انتخاباتی که ممکن سرنوشت اردوغان را تغییر دهد.

وزارت خارجه مصر نیز به نوبه خود اعلام کرد که سفر چاووش اوغلو راه را برای احیای روابط عادی بین دو کشور باز می‌کند.

با این‌حال دو مسئله درهم‌تنیده دیگر نیز همچنان محل اختلاف میان دو کشور است: موضع مخالف قاهره و آنکارا در لیبی جنگ‌زده و همچنین اختلاف‌های دامنه‌دار بر سر مرزهای دریایی در شرق مدیترانه غنی از گاز.

لیبی از زمان قیام سال ۲۰۱۱ که با حمایت ناتو منجر به سرنگونی معمر قذافی شد، روی صلح به خود ندیده است. از سال ۲۰۱۴ تاکنون گروه‌های رقیب هر کدام کنترل مناطقی از لیبی را با درگیری‌های نظامی در دست گرفته‌اند.

ترکیه در لیبی از دولت به‌رسمیت شناخته شده بین المللی (دولت وفاق ملی) مستقر در طرابلس حمایت می‌کند در حالی که مصر حامی بنغازی، خلیفه حفتر و ارتش اوست.

در عین حال پس از تشکیل «مجمع گاز مدیترانه شرقی» در سال ۲۰۱۹ که ترکیه به‌طور هدفمند از آن کنار گذاشته شد، آنکارا در واکنش، با دولت مستقر در طرابلس قرارداد دریایی امضا کرده است.

با توجه به این اختلاف‌ها تحلیل‌گران می‌گویند به‌نظر نمی‌رسد وعده احیای روابط با سرعت صورت گیرد و روابط دوکشور در سطح دیپلماتیک تا ماه‌ها تغییر چندانی نخواهد کرد.

روند احیای روابط میان ترکیه و مصر

رایزنی بین مقامات ارشد وزارت خارجه در آنکارا و قاهره در سال ۲۰۲۱ در بحبوحه تلاش‌های ترکیه برای کاهش تنش با مصر، امارات متحده عربی، اسرائیل و عربستان سعودی آغاز شد.

به نوشته شبکه الجزیره بخشی از نوعی «آشتی آزمایشی» این بود که آنکارا از شبکه‌های تلویزیونی اپوزیسیون مصر که در ترکیه فعالیت می‌کنند خواست تا انتقاد خود را از مصر تعدیل کنند.

پس از آن در نوامبر ۲۰۲۲ در حاشیه مراسم افتتاحیه جام جهانی فوتبال در قطر السیسی و اردوغان در مقابل شیخ تمیم بن حمد آل ثانی،امیر قطر در دوحه دست هم را فشردند و با یکدیگر ملاقات کردند.

یکی از آخرین اقدامات هم سفر بی‌سابقه سامح شکری به ترکیه بود. او ماه گذشته به‌دنبال وقوع زمین لرزه‌های مرگباری که جان بیش از ۵۰ هزار نفر را در ترکیه و سوریه گرفتند، به‌ منظور نمایش همبستگی به ترکیه سفر کرد.

در سال‌های گذشته در عین تیرگی روابط دیپلماتیک میان قاهره و آنکارا، روابط اقتصادی بدون وقفه ادامه داشته است. طبق گزارش مرکز خاورمیانه کارنگی، حجم تجارت میان دو کشور از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۲۰ تقریباً سه برابر شده است.

دولت مصر که در تلاش برای مدیریت کمبود شدید ارز خارجی ست روز شنبه اعلام کرد که شرکت‌های ترکیه متعهد به یک سرمایه گذاری جدید ۵۰۰ میلیون دلاری در مصر شده اند.