«گذشته» فرهادی بر پرده سینماهای تهران
مجتبا یوسفیپور - «گذشته» ساخته اصغر فرهادی سرانجام بر پرده سینماهای تهران به نمایش درآمد و در طی فقط چهار روز به پرفروشترین فیلم تبدیل شد و با این حال چندان خوشاقبال نبود.
سرانجام پس از کشاکشهایی، «گذشته»، آخرین ساخته اصغر فرهادی همزمان با اکران جهانی در سینماهای ایران نیز به نمایش درآمد.
ابتدا قرار بود، همزمان با نمایش «گذشته» در جشنواره فیلم کن، این فیلم در ایران هم به نمایش درآید، اما در تب و تاب یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری نمایش این فیلم به تعویق افتاد، تا اینکه سرانجام چهارشنبه، ۲۹ خرداد نمایش آن در سینماهای تهران آغاز شد.
هماکنون «گذشته» در گروه سینمایی آفریقا و در سینماهایی چون پردیس سینمایی آزادی، ملت و آفریقای تهران به روی پرده رفته و با استقبال مخاطبان هم روبرو شده است. در نخستین روز نمایش عمومی فیلم تمامی بلیطهای آن به شکل اینترنتی پیشفروش شدند. فیلم به شکل ۳۵ میلیمتری و با زیرنویس فارسی به نمایش درآمده است و به گفته معاون اداره نظارت و ارزشیابی اصغر فرهادی مالک صد در صد پخش فیلم در ایران است.
دفتر تولید و پخش «فیلمیران» به مدیریت علی سرتیپی امتیاز پخش این فیلم در ایران را به دست آورده است. «فیلمیران» پیش از این نیز پخش «جدایی نادر از سیمین» را به عهده داشت.
علی سرتیپی، پخشکننده فیلم در ایران درباره چگونگی نسخهبرداری از کپی اصلی فیلم گفته است: «اصغر فرهادی یک حلقه از کپی اصلی فیلم را که در اروپا اکران میشود برای ما ارسال کرده بود تا با حضور و نظارت نماینده وی تصحیح رنگ کپیای که در ایران اکران میشود انجام گیرد و این کپی با نسخه اصلی فیلم یکسان باشد.»
او در ادامه درباره زیرنویسگذاری در فیلم میگوید: «از آنجا که فرهادی برای زیرنویس فارسی این فیلم "فونت نازنین" را پسندیده بود و چنین فونتی در فرانسه تعریف نشده است، برای همین فیلم برای انجام آخرین کارهای لابراتوار برای نمایش در ایران به پیشگامان سینمای آریا ارسال شد.»
ناگفته پیداست که با توجه به عادتهای تماشاگر ایرانی اگر فیلم با دوبله فارسی به نمایش درمیآمد با استقبال بهتری روبرو میشد. البته گفته میشود که ظاهراً قرار است به زودی نسخه دوبله فارسی فیلم نیز به نمایش درآید. به گفته محمدرضا صابری، مدیر سینما آفریقا تهران، اگرچه «گذشته» تبلیغات محدودی داشته، اما نام اصغر فرهادی به عنوان یک فیلمساز جهانی که جایزه اسکار را هم در کارنامه خود دارد یکی از دلایلی است که به فروش فیلم کمک کرده است.
یکی از مشکلات نمایش این فیلم در سینماهای ایران زماناش بوده است. این فیلم با زمان ۱۳۰ دقیقه به نمایش درمیآید که طولانیتر از استاندارد معمول سانسهای سینمایی در ایران (۱۲۰ دقیقه) است. برای همین سینماهای نمایشدهنده فیلم مجبور شدند سانسبندی خود را تغییر دهند. برخی از سینماهای نمایشدهنده به خاطر اینکه که نمایش این فیلم باعث میشد دو سانس سینماها در روز حذف شوند، خواهان تغییر و افزایش قیمت بلیطهای این فیلم شدند، اما وزارت ارشاد اعلام کرده است افزایش قیمت بلیط از نظر آئیننامهای تخلف است و امکانپذیر نیست.
نظرات و نقدهای متفاوت
تماشاگران و منتقدان ایرانی نیز همانند همتایانشان در خارج از ایران نظرات متفاوتی نسبت به «گذشته» فرهادی داشتهاند و در مجموع میتوان گفت این فیلم به خوشاقبالی «جدایی نادر از سیمین» نبود.
پیشپرده «گذشته» ساخته اصغر فرهادی با زیرنویس فارسی |
کیوان کثیریان «گذشته» را در کارنامه فرهادی دارای جایگاهی متوسط میداند و بر آن است که این فیلم به عنوان نخستین تجربه فیلمسازی فرهادی در خارج از ایران فیلم قابل قبولی است. به اعتقاد او دلیل اصلی ضعف فیلم، تفاوتهای فرهنگی ایران و غرب است. او با متوسط خواندن فیلم مینویسد: «روابط آدمهای فیلم اصغر فرهادی ایرانی است و حجب و حیا در رفتارشان وجود دارد و روابطشان اصلاً اروپایی نیست.»
غلامرضا موسوی «گذشته» را یک درام پیچیده و در اغلب مواقع درخشان با اجراهایی مهارشده و هوشمندانه خوانده است و مینویسد: «فیلم در اغلب مواقع شبیه یک تئاتر است، اما در عین حال دلچسب و جالب توجه هم هست.»
علی معلم، تهیهکننده سینما و سردبیر مجله «دنیای تصویر» درباره این فیلم گفته است: «در مقایسه با فیلم پیشین [فرهادی] یعنی "جدایی نادر از سیمین" که ریتم داستانگویی جذاب و مونتاژ خیلی خوبی داشت، "گذشته" مقداری ملالآور و خستهکننده بود. چیزی که به عنوان خلا بهنظر میآید این است که ما نسبت به شخصیت مرد که جذابتر نوشته شده و با اجرای خوب آقای مصفا به کاملترین شخصیت فیلم تبدیل شده، با شخصیت زن آشنا نمیشویم.»
سعید عقیقی، فیلمنامهنویس و منتقد سینما نیز در یادداشت کوتاهی در صفحه فیسبوکاش این تازهترین ساخته اصغر فرهادی را «یک نومیدی کامل» و «پسرفتی تا پشت مرزهای درباره الی و چهارشنبهسوری» خوانده است. عقیقی اعتقاد دارد مشکل اصلی فیلم، فیلمنامه آن، شخصیتهای فاقد عمق و رودستزدنهای بیاهمیت هستند. او مینویسد: «گذشته دستاورد اعتماد به نفسی کاذب است که امیدوارم به آینده راه نیابد. پایان فیلم، نه نسبتی با سینمای فرانسه دارد و نه با مسیر درام؛ رد آن متأسفانه به انتهای نابخشوده ایرج قادری میرسد. جهانبینی سنتی فیلم حتی در دل پاریس هم توی ذوق میزند.»
منتقدان حلقه «کافه سینما» نیز در مجموع چندان نظر مثبتی نسبت به فیلم نداشتهاند. نکتهای که بسیاری از این منتقدان بر آن تأکید داشتهاند وسواس بیش از حد فرهادی در نوشتن فیلمنامه است که به اعتقاد برخی فیلمنامه را به پازلی تبدیل کرده است و باعث شده که شخصیتها نه در جهت پیشبرد درام و منطق درونی قصه، که تنها به خواست نویسنده برای رسیدن به هدف نهایی او حرکت و عمل کنند.
به گفته آریان گلصورت «فرهادی در خود محبوس شده است» و «نه از تغییر محیط و شرایط تولید فیلمش، که از عدم جسارت، کمبود خلاقیت و محافظهکاری خودش به عنوان یک فیلمنامهنویس ضربه خورده است.»
به اعتقاد همین منتقد فرهادی به عنوان کارگردان عملکرد سطح بالا و حسابشدهای داشته و در «خلق میزانسنهای دقیق، فیلمسازی کاربلد و در سطح کارگردانهای موفق سینمای اروپا است.»
مهرزاد دانش در یادداشتی کوتاه نگاهی متفاوت به فیلم دارد. او که فیلم را دارای داستانی جذاب و تکاندهنده و ساختار سینمایی قدرتمندی میداند به خوانندگانش توصیه میکند حتماً فیلم را ببینند چرا که به نظر او «گذشته» «دغدغهای را در ذهن مخاطبش شکل میدهد که میتواند در هر ساحتی، از مجله موقعیت کنونی ما ایرانیان، قابل طرح باشد.»
او با اشاره به شرایط سیاسی چند سال اخیر و انتخابات ریاستجمهوری مینویسد: «این روزها برای ما ایرانیان موقعیت خاصی است. بعد از دورهای آکنده از التهابهای سرنوشتساز و گذشتهای پر از حسرتها و تردیدها و انباشتگی بغضهای متراکم ادراکی و احساسی، وارد فضایی نوین شدهایم که لحظه به لحظه مختصاتش تداعیکننده بسیاری از نمودهایی است که ریشه در گذشتهای نه چندان دور دارند (...) در این بزنگاه تاریخی، در برابر آنچه که گذشته ما را در چند سال قبل شکل داده است، چه موضعی باید گرفت؟ آیا آن همه انباشتگی احساسی/ادراکی را میتوان از یاد و ذهن دور کرد و صرفاً به حالی نگریست که قرار است آیندهمان را بارور سازد و یا اینکه همچنان درگیری وجودیمان با گذشته، قرار است موضعمان را در قبال حال مشخص سازد؟»
حاشیههایی نه چندان قابل تأمل
اما جدا از نظر منتقدان، نمایش عمومی فیلم «گذشته» نیز بیحاشیه نبوده است. وبسایت تندروی «یا الثارات» همزمان با آغاز نمایش عمومی فیلم، تیتر زد: «اکران فیلم گذشته و ارزشستیزیهای فرهادی» و در مقالهای از نمایش عمومی فیلم در ایران انتقاد کرد.
«یا الثارث» ادعا کرد که نمایش عمومی فیلم در زمان انتخابات ریاستجمهوری حربه و ترفند اصغر فرهادی است، با این قصد که «شاید از آب گلآلود سینما در این ایام ماهی بگیرد.»
نویسنده «یا الثارث» مینویسد: «گذشته دقیقاً ادامه[دهنده] راه جدایی نادر از سیمین و [نمایانگر] حاشیهسازی و موجسواری و خیانت فرهنگی اصغر فرهادی است.»
نویسنده در ادامه ادعا میکند که «گذشته» نشاندهنده وفاداری فرهادی به سیاستهای تخریبگر غرب علیه فرهنگ ایرانی اسلامی» است و او را با عباس کیارستمی مقایسه میکند که هر دو «تنها کارگردانهای راه گمکردهای برای انتقال جوایز به بازیگران زن فیلمهایشان» بودهاند.
این نوشته به جای پرداختن به فیلم و نقد آن، به بهانه دست دادن فرهادی با سینماگران زن و یا روبوسی با بازیگر اصلی فیلمش در هنگام گرفتن جایزه جشنواره فیلم کن ادعا میکند که کارگردانهایی مثل فرهادی «خودفروختگانی» هستند که با کارهایشان «وطنی را که در آن پرورش یافتهاند و موفقیت فعلی و تحقق آمال امروزیشان را مدیونش هستند را نیز زیر سؤال میبرند.»
«گذشته» در آغاز اکران خود در ۱۰ سینمای تهران به روی پرده رفت و با آنکه از تبلیغات تلویزیونی و بیلبوردهای شهری محروم بود در چهار روز نخست اکرانش ۱۶۰ میلیون تومان فروش کرد. این میزان فروش در چهار روز نخست نمایش در مقایسه با دیگر فیلمهایی که هماکنون روی پرده هستند «گذشته» را در رتبه نخست پرفروشهای سینماهای تهران قرار میدهد. به گفته ضیا هاشمی، رئیس شورای صنفی نمایش با توجه به استقبال تماشاگران از فیلم، قرار است تعداد سینماهای نمایشدهنده آن از این هفته افزایش یابند.
نظرها
نظری وجود ندارد.