سفر به درون تنهایی

«تعطیلات» نام جدیدترین نمایشگاه عکاس پرکار ایرانی، بهنام صدیقی است. نام این نمایشگاه شاید مخاطب را به این فکر بیندازد که قرار است با مجموعه‌ای روبه‌رو شود که تصویرگر لذت و سرخوشی گروهی از جوانان در دل طبیعت است. اما عکس‌های صدیقی با نگاهی موشکافانه پرده از روی چشم بیننده برمی‌دارد و او را با زوایایی از تنهایی انسان‌ها در دامن طبیعت روبه‌رو می‌کند؛ انسان‌هایی که ممکن است هر کدام از ما باشند.

در نمایشگاه بهنام صدیقی که از روز جمعه ۳۱ خرداد تا ۱۴ تیرماه در گالری راه ابریشم تهران، واقع در خیابان شهید لواسانی (فرمانیه) برپاست، ۲۰ قطعه عکس رنگی در ابعاد ۸۰x۱۰۰ و ۴۰x۵۰ به نمایش درآمده است.

این بار اول نیست که صدیقی سراغ انزوا و تنهایی انسان در جامعه امروز رفته است. پیش‌تر، نمایشگاه «اکباتان، غرب تهران» او نیز فضاهایی خالی، پارکینگ‌های بزرگ، و زمین‌ها و محوطه‌ اطراف شهرک اکباتان را در غیاب آدم‌هایش تصویر کرده بود. در مجموعه‌ اکباتان که بار اول در سال ۱۳۸۸ در گالری آریا در تهران به نمایش درآمد، در میان آن عظمت سیمانی از انسان خبری نبود.

این‌بار اما گرچه عکس‌های او پر است از دختران و پسران جوان، اما حضور آنان در صحنه و حتی کنار یکدیگر بودنشان نیز چیزی از انزوا و تنهایی‌شان کم نمی‌کند. برای همین شاید بتوانیم این مجموعه را «سفر درون تنهایی» نیز بخوانیم. مثل این است که هر عکس اتاقی خالی و خاموش را به روی بیننده باز می‌کند و او را در وسط آن فضا با انزوای خود مواجه می‌سازد.

بهنام صدیقی که در ضمن با دوربین‌اش روایت هم می‌کند، دست شخصیت‌های جوان عکس‌هایش را گرفته و آنها را در کنار دریا، میان صحرا و در دل کوه رها کرده تا تعطیلات خود را به ظاهر جلو دوربین او سپری کنند و خوش بگذرانند. اما چرا در این عکس‌ها خبری از آن ریتم سریع بازیگوشی‌های جوانی، خنده‌های پر نشاط، و تمایلات و کشش‌های آشکار و پنهان جوان‌ها به یکدیگر نیست؟ جوانان در عکس‌های مجموعه طبیعت گرچه با یکدیگر به تعطیلات رفته‌اند اما به‌نظر می‌رسد با درون ناامید و خسته خودشان مواجه شده‌اند. آنها کنار هم نشسته‌اند اما هر کس، برای خودش به نقطه‌ای خیره شده، بعضی در سایه سنگ و صخره‌ای دراز کشیده‌اند، یا پشت به یکدیگر نشسته و یا آن‌که در کنار هم اما انگار در دو دنیای متفاوت خوابیده‌اند. اینجا خبری از آن تفریح‌های دسته جمعی پرهیاهو که ما ایرانی‌ها به آن مشهوریم نیست. آیا می‌توان گفت عکاس خواسته است آن پرده را از جلو چشم ما کنار بزند و پشت آن قهقه‌های بی‌پایان و میل مفرط به تفریح و خوشگذرانی را که معمولاً در چنین موقعیت‌هایی وجود دارد به ما نشان دهد؟

بهنام صدیقی خودش در بیانیه‌ این نمایشگاه نوشته است: «من در این پروژه مستند روی گروهی از جوانان ایرانی که در تعطیلات به مدت چند روز به طبیعت کشورمان می‌روند متمرکز شده‌ام. آن‌ها می‌خواهند تعطیلات‌شان را در محیطی آرام و به دور از پیچیدگی‌ها و دشواری‌های زندگی شهری بگذرانند. به این منظور برای اقامت در طبیعت مکانی را خالی از حضور دیگران انتخاب می‌کنند. اما انگار حتی در چنین مکانی چیزی نادرست است، چیزی خارج از کنترل آنان است. به‌نظر می‌رسد آنان ملال و رخوت‌شان را با خودشان آورده‌اند. همه این‌ها تأثیر آشکاری بر روابط‌شان و محیط اطراف شان دارد؛ روابطی که شاید در جایی در گذشته‌شان گره خورده و بی‌سرانجام باقی مانده است.»

بهنام صدیقی متولد ۱۳۵۸ در شهر ساری و دانش‌‌آموخته عکاسی از دانشکده هنرهای زیبا در تهران است. او علاوه بر عکاسی منظره‌های شهری و پرتره‌های محیطی به کار در مطبوعات ایران نیز اشتغال داشته و با روزنامه‌هایی مانند جام جم و آینده نو کار کرده است. مجموعه «اکباتان، غرب تهران» او در سال ۸۸ توسط نشر ماه‌ریز به صورت کتاب نیز منتشر شده است. صدیقی برخلاف بسیاری از عکاسان امروز که به عکاسی دیجیتال روی آورده‌اند همچنان به شیوه آنالوگ و با استفاده از دوربین‌های غیر دیجیتال قطع متوسط عکاسی می‌کند.

از دیگر پروژه‌های عکاسی جدید او عکس‌هایی است از روز آخر کسانی که ایران را ترک می‌کنند؛ زوج‌هایی جوان و چمدان به‌دست که رو به سوی دوربین عکاس ایستاده‌اند اما سرهایی پر سودا و گاه چشمانی نگران دارند. او این پروژه را برای ثبت تجربه‌ای آغاز کرده که به گفته خودش حالا دیگر به روندی روزانه تبدیل شده است؛ خروج جوانان ایرانی از کشور که با جدیت تمام از دوران نوجوانی یا لحظه ورود به دانشگاه برای آن تلاش می‌کنند.

آیا میان تصویر کردن آن انزوا و تنهایی در میان جمع و در وسط تعطیلات و نشان دادن این چمدان به‌دست‌‌های جوانی که به قول خود عکاس مانند سیل از کشور بیرون می‌روند، ارتباطی هست؟ صدیقی اکنون روایتگر برخی از مهم‌ترین دغدغه‌های اجتماعی امروز ماست.

گالری زمانه: عکس‌های بهنام صدیقی

منبع تصاویر: سایت بهنام صدیقی