مذاکرات هسته‌ای: بن‌بست کامل یا مرحله‌ای؟
ترامپ می‌گوید ایران مجاز به انجام غنی‌سازی اورانیوم نیست. خامنه‌ای امروز با صراحت بر تداوم غنی‌سازی تأکید کرد. آیا مذاکرات هسته‌ای با این تقابل قطبی بر سر یک موضوع کانونی شکست خورده است؟ بن‌بست پدید آمده، قطعی است یا موقت؟
بخش سیاست
علی خامنه‌ای و ترامپ
هفته‌ی پیش خبرهای ضد و نقیضی درباره‌ی مذاکرات هسته‌ای منتشر شد. به نظر می‌رسید غلبه با خبرهایی باشد درباره‌ی انعطاف آمریکا، خبرهایی چون تعلیق «فشار حداکثری» و نیز پذیرش حق دولت ایران برای پیشبرد غنی‌سازی محدود اورانیوم در داخل کشور.
خبرهای نقیض آنها گرد مخالفت قاطع آمریکا با غنی‌سازی در داخل ایران می‌گشت. از تشکیل کنسرسیومی برای غنی‌سازی برای مصرف نیروگاه‌های هسته‌ای با مشارکت کشورهای منطقه سخن می‌رفت که ایران هم در آن مشارکت داشته باشد، اما در جایی خارج از ایران مستقر باشد.
پیشنهاد ویتکاف
روز شنبه گذشته (اول ژوئن، ۱۱ خرداد) گزارش شد که آمریکا پیشنهاد مکتوبی در مورد توافق هسته‌ای به ایران عرضه کرده است. این پیشنهاد در خبرهای اخیر رسانه‌ها به نام پیشنهاد «ویتکاف» مشهور شده است. استیو ویتکاف، فرستاده ویژه کاخ سفید به خاورمیانه و پیش‌برنده‌ی ارشد مذاکرات هسته‌ای با ایران است.
اکسیوس جزئیات این پیشنهاد را این چنین بیان کرده:
- پیشنهاد حاوی «ایده‌های اولیه» برای بحث در دور بعدی مذاکرات است.
- بر اساس آن، ایران مجاز به ساخت هیچ مرکز غنی‌سازی جدیدی نخواهد بود و باید «زیرساخت‌های اصلی برای تبدیل و فرآوری اورانیوم را برچیند».
- ایران باید از تحقیق زمینه‌ی سانتریفیوژ و تولید آن دست بردارد.
- توافق هسته‌ای همچنین بر ایجاد یک کنسرسیوم منطقه‌ای غنی‌سازی تمرکز خواهد کرد.
- پس از امضای توافق، ایران باید به طور موقت غلظت غنی‌سازی خود را به ۳ درصد کاهش دهد.
- تأسیسات غنی‌سازی زیرزمینی ایران باید برای مدت زمانی که طرفین توافق می‌کنند، «غیرعملیاتی» شوند.
- فعالیت غنی‌سازی در تأسیسات روی زمینی ایران به طور موقت به سطحی که برای سوخت راکتور هسته‌ای طبق دستورالعمل‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) لازم است، محدود خواهد شد.
- توافق «سیستمی قوی برای نظارت و راستی‌آزمایی» از جمله تأیید فوری پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایجاد خواهد کرد.
- لغو تحریم‌ها تنها پس از آنکه ایران «تعهد واقعی» به توافق بنماید ممکن خواهد شد.
واکنش تهران و تأکید خامنه‌ای بر غنی‌سازی در داخل
واکنش‌های مقام‌های دولت ایران به خبرهای منتشر شده درباره پیشنهاد تازه‌ی دولت آمریکا ضمن داشتن لحنی محتاطانه در مجموع مخالف با ممنوعیت غنی‌سازی اورانیوم در داخل ایران بود.
عباس عراقچی، وزیر خارجه‌ی ایران سه روز پس از تحویل داده شدن پیشنهاد مکتوب هسته‌ای آمریکا به ایران از طریق عمان، آن را حاوی «ابهامات و سوالات بسیار زیاد» خواند. او همچنین گفت که ایران طی روزهای آینده بر پایه‌ی «مواضع اصولی خود» و «منافع مردم» به پیشنهاد ویتکاف پاسخ خواهد داد.
عراقچی پس از آن که دونالد ترامپ با صراحت بر لزوم توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم در ایران تأکید کرد، این موضوع را «خط قرمز» ایران اعلام کرد و گفت: «ما برای ادامه غنی‌سازی اورانیوم در ایران از کسی اجازه نمی‌گیریم.»
امروز سیدعلی خامنه‌ای، رهبر حکومت ولایی ایران، در سخنانی به مناسبت سالگرد مرگ خمینی گفت که پیشنهاد تازه‌ی واشنگتن «مخالف منافع ملی» ایران است. فرازهای سخن امروز او در مورد مذاکرات هسته‌ای با آمریکا اینهایند:
- «پاسخ ما به یاوه‌گویی‌های دولت پر سر و صدا آمریکا معلوم است.»
- «غنی‌سازی اورانیوم یک مسئله اصلی و کلیدی در صنعت هسته‌ای است و دشمن روی آن انگشت گذاشته است.»
- «اگر صدتا نیروگاه هسته‌ای داشته باشیم اما غنی‌سازی نداشته باشیم به درد ما نمی‌خورد. اگر غنی‌سازی نداشته باشیم باید دست دراز کنیم به سمت آمریکا و آنها چندین شرط برای ما بگذارند.»
- «به طرف آمریکایی می‌گوییم که شما چه کاره‌اید که دخالت می‌کنید ایران باید غنی‌سازی داشته باشد یا نه، به شما چه؟»
بن‌بست کامل یا مرحله‌ای و موقت؟
موضوع غنی‌سازی اورانیوم در داخل ایران، مجاز یا ممنوع، در کانون نزاعی که مذاکرات هسته‌ای در صدد حل و فصل آن بوده، قرار دارد.
با حرف ترامپ که بر ممنوعیت تأکید می‌کند، و حرف خامنه‌ای که بر پیشبرد غنی‌سازی به « یک مسئله اصلی و کلیدی در صنعت هسته‌ای» اصرار دارد، به نظر می‌رسد که مذاکرات هسته‌ای به بن‌بست کامل رسیده باشد. اما هنوز نمی‌توان با قطعیت چنین حکمی داد.
وارد کردن عنصر زمان می‌تواند از تقابل قطبی ممنوع بودن و مجاز بودن جلوگیری کند، آن هم به آن شکلی که گویا خطوطی از آن در پیشنهاد ویتکاف وجود دارد: ابتدا محدود کردن غنی‌سازی، کنترل برای راستی‌آزمایی، رفتن به سوی تشکیل کنسرسیوم...
همه‌ی اینها ممکن است مبنای چانه‌زنی باشند. اگر چنین باشد، شاید به جای بن‌بست کامل بتوان از یک بن‌بست مرحله‌ای و موقت سخن گفت.
نظرها
نظری وجود ندارد.