جنگ در مصر از آسمان نازل نمی‌شود

خانم سیلیا هاردرز، استاد علوم سیاسی با تخصص خاورمیانه و مدرس دانشگاه آزاد برلین، با جانیس هاگمن، گزارش‌گر روزنامه تاتس آلمان، در مورد اوضاع مصر گفت‌وگویی انجام داده که در زیر می‌خوانید:

● تاتس: خانم هاردرز، در حال حاضر در مصر چه می‌‌گذرد؟

سیلیا هاردرز: از زمان برکناری مبارک، مبارزه‌‌ای بی‌‌امان بین کسانی‌ که واقعا خواهان تغییرند، و دیگرانی که درست از همین می‌‌ترسند و علیه آن مبارزه می‌‌کنند، در گرفته است. جنبش موسوم به خیابان، در ابتدا علیه مبارک موضع گیری کرد، سپس علیه ارتش که جانشین مبارک شد، و اکنون علیه محمد مرسی.

ارتش از این نارضایتی بهره‌برداری کرد. اکنون  دوباره نقش مسلط پیدا کرده و دارد با آتش بازی می‌‌کند. ارتش خشونت شدیدی را علیه مخالفان که خود آنها هم خشونت به کار می‌‌برند، اعمال می‌کند. هر دو طرف دارند غیرمسئولانه عمل می‌‌کنند.

● ارتش بر مبنای چه محاسباتی چنین عمل می‌‌کند؟

حساب ارتش مصر این است، که تنها مخالف جدی در کشور را از میدان به در کند و در این راه از روش‌ها یی استفاده می‌‌کند که حتی در دوران مبارک هم سابقه ندارد. این‌ تازگی دارد که بیش از ۵۰۰ نفر وسط خیابان کشته یا زخمی شوند. لحن گفت‌وگوی سیاسی بوی جنگ گرفته است؛ جنگی که هدف آن بدنام کردن و غیرانسانی‌ جلوه دادن حریف است. اخوان‌المسلمین در مقابل، ارتش را به عنوان قاتل معرفی‌ می‌‌کنند.

● ارتش از طرف مردم  به خصوص جنبش تمرد حمایت می‌‌شود. به نظر می‌‌رسد که از نظامیان به صورت بی‌ قید و شرطی پشتیبانی‌ می‌‌کنند.

تمرّد با جمع آوری امضا، به نارضایتی مردم واکنش نشان داد. گزارش‌هایی‌ وجود دارد که این ابتکار از طرف ارتش و سازمان امنیت حمایت شده است. این گزارش‌ها بی‌ پایه نیستند. با وجود این، عمل جمع کردن امضا یک وسیله قانونی‌ و معنی‌دار برای سازماندهی و بیان اعتراض است.

ولی‌ برای من خوش‌آیند نیست که این جنبش بی‌ قید و شرط از ارتش حمایت می‌کند و در کارزار بدنام کردن اخوان‌المسلمین، که می‌خواهد این حزب را گروهی فاشیستی نشان دهد، شرکت دارد. اما از این نگران کننده‌تر برای من، فراخوان آنها برای ایجاد دفاع مردمی است.

● تمرّد مردم را فرا خوانده که خانه ها، مسجدها و کلیساهایشان را در مقابل حملات اسلامگرایان حفاظت کنند، آیا این قابل درک نیست؟

من انتظار دارم که نیروهای امنیتی وظایف پلیس را به عهده بگیرند و نه شهروندان. کاری که تمرد می‌کند، هم ساده‌لوحانه است و هم به شدت خطرساز. چنین فراخوان‌هایی‌ راه را برای اعمال خشونت غیرمتمرکز باز می‌کند. تفاوت زیادی وجود دارد بین اینکه من به میدان تحریر برای تظاهرات بروم، و یا اینکه احتمالا همسایه‌ام را مورد حمله قرار دهم، چون به او مشکوکم. از آنجایی‌ که از طرف نیروهای اسلامی هم حملاتی صورت گرفته، خطر نهادینه شدن خشونت بسیار زیاد است. اینکه ارتش اجازه اینکار را می‌‌دهد، نشانه‌ آمادگی آن برای به جان هم انداختن مصری‌هاست.

● در کنار تمرد، در میان مخالفان مرسی گروه‌هایی هستند که ارتش را به شدت مورد انتقاد قرار می‌دهند. اسلامی‌های سلفی در حزب نور از آن جمله‌اند و یا جنبش ۶ آوریل که در سال ۲۰۱۱ در سقوط مبارک نقش قابل ملاحظه‌ای داشته است. آیا شانسی برای آنها قائلید؟

شانس اندکی‌. ارتش در موقعیت بسیار نیرومندی قرار دارد و علاوه بر بخش مهمی‌ از شهروندان، نیروهای لیبرال را هم در حال حاضر به طور یکپارچه پشت سر خود دارد. البرادعی، معاون رئیس جمهوری موقت که روز چهار شنبه استعفا داد، یک استثنا است.

● از روز چهارشنبه نیروهای محتملا اسلامی، به تاسیسات دولتی و کلیساها حمله می‌‌کنند. در عین حال کسانی‌ هستند، که این حملات را به گروه‌های مزدور نسبت می‌‌دهند.

این قطعا امکان‌پذیر است و حتی در موارد معینی صدق هم می‌کند. در این مورد نمی‌توان به حکومت اعتماد کرد. ولی‌ البته، با توجه به رویداد‌ها در روزهای اخیر، آمادگی برای خشونت در نیروهای اسلامی بسیار بالاست.

● اختلافات مذهبی‌ چه نقشی‌ بازی می‌‌کنند؟

مسائل مذهبی‌ در این مورد نقشی‌ ندارند، ولی‌ اقلیت مسیحی‌ خود را پشت سر عبدالفتاح السیسی قرار داده است.  وقتی‌ السیسی در ۳ ژوئن کودتا را اعلام کرد، پاپ قبطی‌ها هم در میان حاضران بود. حالا اخوان و طیف اسلامی‌ها در شیپور ضّدمسیحی‌ می‌دمند. متأسفانه در مصر هنوز هم این سنت اسفبار دوران مبارک، که خشونت علیه اقلیت‌ها را روا می‌‌داشت و آنها را سپر بلا می‌‌کرد، وجود دارد.

● پس چه کسانی‌ به کلیساها حمله می‌کنند؟

این را ما با اطمینان نمی‌‌توانیم بگوییم چون منابع مختلفی‌ وجود دارند. من دیگر به وزارت کشور مصر اعتماد ندارم. گروه‌های حقوق بشر، گروه‌های گوناگون و یا افراد مختلفی‌ را مسئول می‌دانند، حتی گروه‌های تحریک کننده از طرف سازمان امنیت هم دیده شده‌اند. در طیف اسلامی افرادی وجود دارند که مردم را علیه مسیحی‌‌ها بر می‌انگیزند و به بایکوت کردن فروشگاه‌های آنها فتوا می‌‌دهند. در چنین شرایطی، سریعاً اوضاع به خشونت می‌‌گراید.

● اغلب گفته می‌‌شود که در مصر وحدت ملی‌ وجود دارد، اما این وحدت در حل فرو ریختن است. آیا وقوع جنگ داخلی‌ را محتمل می‌دانید؟

ملت به این سادگی‌ دچار انشقاق نمی‌‌شود و جنگ‌ها از آسمان نازل نمی‌‌شوند. فرو ریختن وحدت ملی‌، نتیجه یک پروسه طولانی‌ پر از خشونت است. متاسفانه خطر جنگ داخلی‌ در مصر دارد واقعی‌تر می‌‌شود، ولی‌ هنوز بخش وسیعی از مردم مسلح نیستند و آمادگی ندارند که به جان هم بیفتند. هنوز بیشتر سلاح‌ها در اختیار ارتش است و رفتار خشونت‌بار ارتش هنوز از طرف بسیاری، قانونی‌ تلقی‌ می‌‌شود.

منبع: TAZ