سفر، تفریحی که گران تمام می‌شود
نعیمه دوستدار - در سال گذشته، ۴۳ درصد از خانواده‌های ایرانی هیچ سفری نداشته‌اند و ۶۷ درصد از کسانی که مسافرت کرده‌اند در خانه بستگان خود اقامت داشته‌اند.
نعیمه دوستدار
تابستان، وقتی مدرسه‌ها تعطیل است و هوا مناسب‌تر، خیلی‌ها هوای سفر به سرشان می‌زند. وسوسه دور شدن از فشارهای هر روزه و تجدید قوای روحی و جسمی برای روزهای پیش رو، باعث می‌شود خیلی‌ها چمدان‌شان را ببندند و تا جایی که ممکن است، از روزمرگی‌هایشان دور شوند، اما به جاده زدن و بار بستن، حالا برای خیلی از ایرانی‌ها تصمیم آسانی نیست.
مرکز آمار ایران نتایجی از طرح آمارگیری از گردشگران ایران در سال ۹۱ منتشر کرده است که نشان می‌دهد در سال گذشته، ۴۳ درصد از خانواده‌های ایرانی هیچ سفری نداشته‌اند و ۶۷ درصد از کسانی که مسافرت کرده‌اند در خانه بستگان خود اقامت داشته‌اند.
خبرآنلاین گزارش داده که هدف کلی از اجرای این طرح، تهیه آمار و اطلاعات مربوط به سفرهای گردشگری خانوارهای کشور در سال ۱۳۹۱ بوده است. در این آمار، همه خانوارهای معمولی ساکن در مناطق شهری و روستایی کشور در سال ۱۳۹۱ بررسی شده‌اند. آمارگیری این طرح که در فصل‌های تابستان و پاییز بین پنج تا ۲۵ تیرماه ۱۳۹۱ و ۱۰ تا ۳۰ مهرماه ۱۳۹۱ انجام شده، نشان می‌دهد که در فصل تابستان، حدود ۵۷ درصد خانوارهای کشور که معادل ۱۲ میلیون و ۴۸۵ هزار و ۳۱۶ خانوار هستند، حداقل یک سفر داشته‌اند و در مقابل، حدود ۴۳ درصد یعنی ۹ میلیون و ۲۶۳ هزار و ۶۸۴ خانوار در این فصل سفری نداشته‌اند.
هرچند بر اساس این آمار هنوز تعداد کسانی که سفر می‌کنند از تعداد کسانی که دور سفر را خط کشیده‌اند بیشتر است، اما به نظر می‌رسد مشکلات سفر در ایران آنقدر گسترده شده است که بسیاری عطای سفر را به لقای آن بخشیده‌اند.
جیب خالی سفر
شاید بزرگ‌ترین و اساسی‌ترین مشکل سفر برای ایرانیان هرینه‌های بالای آن باشد. شرایط ناامن اقتصادی در سالهای اخیر باعث شده است بسیاری از ایرانیان طبقه متوسط در تامین هزینه‌های روزمره دچار مشکل شوند و هزینه‌های سفر جزو هزینه‌های لوکس به حساب بیاید.
خانواده علیزاده یکی از این خانواده‌ها هستند. پدر خانواده که دو فرزند دارد به زمانه می‌گوید: «امسال جایی نرفتیم. در واقع از آخرین مسافرتمان یک سال و نیم می‌گذرد. حداکثر فاصله‌ای که از تهران گرفته‌ایم، تا کرج بوده و تا خانه خواهرم. حساب و کتابمان برای مسافرت نمی‌خواند. تا همین شمال هم بخواهیم برویم، اگر اتاق بخواهیم بگیریم توی یک حانه روستایی، دست کم باید شبی ۱۰۰ هزار تومان بدهیم. پول بنزین و هزینه ناهار و شام و … برایمان خیلی سنگین است. توی مسافرت هم که نمی‌شود به اعضای خانواده سختی داد و به خاطر پول سفر را زهرشان کرد. این است که کلاً بی‌خیالش شدیم.»
نتایج تحققات درباره سفرهای ایرانیان نشان می‌دهد که ۶۰ درصد از سفرهای داخلی در فصل تابستان با اقامت شبانه و ۴۰ درصد بدون اقامت شبانه بوده است. در این آمار سفرهای یک روزه و پیک‌نیک‌ها هم گنجانده شده‌اند و اگر آن‌ها را از فهرست سفر‌ها منها کنیم، تعداد سفر‌ها کاهش پیدا می‌کند. همچنین در بررسی علت سفرهای ایرانیان، آمار نشان می‌دهد که دیدار دوستان و بستگان (۵۶ درصد)، گردش و تفریح (۲۰ درصد) و زیارت (۱۵ درصد) هدف مسافران بوده است. این سفر‌ها در مجموع ۹۱ درصد از سفرهای ایرانیان بوده و ۹ درصد باقیمانده از سفر‌ها برای درمان، آموزش و خرید صورت گرفته است.
نازنین، زن ۳۲ سالهای که یک فرزند دارد، تنها سفر امسالش را برای شرکت در عروسی دخترخاله‌اش به کرمان انجام داده است: «مجبور بودم عروسی را بروم. خوشبختانه همه فامیلم کرمان هستند. آنجا بی‌جا نمی‌مانیم. هم رفتم عروسی هم کمی گشتیم، اما همین سفر هم کلی هزینه روی دستم گذاشت، از کادو بگیر تا رخت و لباس خودمان. با قطار رفتیم که آن هم نسبت به چند سال قبل خیلی گران‌تر شده است.»
اکنون و بعد از افزایش قیمت بلیت پروازهای داخلی، تمایل مسافران به استفاده از حمل و نقل زمینی بیشتر شده و حمل و نقل ریلی به دلیل هزینه پایین، ایمنی بالا‌تر نسبت به سایر وسایل نقلیه در اولویت مردم قرار گرفته است.
به گفته رئیس انجمن صنایع ریلی، با توجه به قانون برنامه چهارم و پنجم باید پس از افزایش نرخ سوخت، افزایش قیمت در بلیت قطار نیز اعمال می‌شد، اما خلاف حمل و نقل جاده‌ای این امر با تاخیر و بسیار کمتر از حد معمول اتفاق افتاد. در کل اما قیمت قطار‌ها هم گران‌تر از گذشته است. این روز‌ها پایین‌ترین قیمت بلیت قطار ۳۵۰ تومان و مربوط به مسیر تهران- پرند است و بالا‌ترین نرخ نیز ۱۲۰ هزار تومان که در مسیر تهران – آنکارا دریافت می‌شود. طبق ابلاغ سازمان هواپیمایی کشوری، از آبان گذشته، نرخ بلیت هواپیما در پروازهای داخلی به طور میانگین ۶۵ درصد افزایش یافت. با وجود اینکه قیمت‌های فعلی اجازه مسافرت به مسافران نمی‌دهد، شرکت‌های هواپیمایی معتقدند با توجه به افزایش قیمت سوخت، پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، کل هزینه‌های ایرلاین‌ها از جمله سوخت دستمزد، آب، برق و تلفن و تمام هزینه‌های ستادی و عملیاتی افزایش یافته است و قیمت پرواز‌ها با هزینه آن‌ها تناسب ندارد.
پنج ستاره‌های بی‌ستاره
در تابلویی که درجه هتل ر اعلام می‌کند، پنج ستاره به هتل داده‌اند. قیمت یک شب اقامت در چنین هتلی، بخش بزرگی از درآمد یک کارمند ساده است، اما حتی با پرداخت چنین رقم سنگینی، خدمات چندانی به مسافران ارائه نمی‌شود.
پرده‌های کهنه، شیر آبی که چکه می‌کند و روکش‌های پاره مبل، چیزی است که مسافران در مقابل پرداخت این رقم سنگین دریافت می‌کنند.
شاید به همین دلیل است که بیشترین اقامتگاه مورد استفاده در سفرهای داخلی برای اقامت شبانه خانوار‌ها در تابستان سال ۱۳۹۱، منزل بستگان و آشنایان بوده و ۶۷ درصد مردم آن را انتخاب کرده‌اند. ویلا و آپارتمان اجارهای با ۱۱ درصد و ویلا و آپارتمان شخصی با شش درصد اقامتگاه‌های دیگری بوده‌اند که مردم ایران آن را ترجیح داده‌اند.
بر اساس نظرسنجی مرکز گردشگری علمی - فرهنگی دانشجویان ایران، گرانی هتل‌ها و مراکز اقامتی بزرگ‌ترین مشکل مسافرت مردم است و از سوی دیگر، پایین بودن ظرفیت اشغال هتل‌ها، قیمت تمام‌شده اتاق هتل‌ها را بالا می‌برد.
خبرگزاری مهر، گزارش داده که براساس این نظرسنجی وجود اماکن اقامتی شخصی با قیمت‌های بسیار پایین‌تر یکی دیگر از دلایل عدم استفاده از هتل‌هاست که باعث می‌شود مسافران کمتری در هتل‌ها اقامت کنند. خانه‌های شخصی، ویلا‌ها و سوئیت‌های اجارهای در شرایطی که قیمت هتل‌ها بسیار بالاست و خدمات چندانی هم در هتل‌ها ارائه نمی‌شود، نخستین انتخاب مردمی است که قوم و خویشی در مقصد سفرشان ندارند.
این در حالی است که هتل‌های ایران بدون اینکه کیفیت مناسبی داشته باشند، نسبت به درآمد عموم مردم جامعه بسیار گران هستند و بی‌توجهی به برنامه‌های جذب گردشگر، باعث شده که برنامه‌هایی چون تخفیف‌های ویژه و طرح‌های فرهنگی- تفریحی که خدمات را با قیمت ارزان برای تعداد بیشتری از مسافران فراهم می‌کند اجرا نشوند. آن طور که خبرگزاری مهر گزارش داده، «به طور مثال در مناطق شمال کشور به طور متوسط در ۱۰۵ روز پیک سفر در کشور سقف نرخ اعلام می‌شود و تنها در ۲۶۰ روز باقیمانده، ایام غیرپیک با تخفیف ۱۰ تا ۴۰ درصدی قیمت‌گذاری صورت می‌گیرد.»
آژانس‌های مسافرتی هم که اصلی‌ترین بازاریابان صنعت و خدمات گردشگری به ویژه هتلداری محسوب می‌شوند، خدمات خود را با قیمتی ارائه می‌کنند که برای همه اقشار جامعه قابل پرداخت نیست.
مرکز گردشگری علمی فرهنگی دانشجویان اعلام کرده است: هتل‌های درجه یک در شهرهای بزرگ اکثراً بیش از ۴۰ سال عمر دارند و در سالهای بعد از انقلاب به جز چند مورد انگشت شمار در مثلاً مشهد یا اصفهان موارد خاص و درخشانی نداریم. گرچه در سالیان اخیر چند هتل و مجموعه‌های بزرگ در شمال کشور، استان فارس و غیره آغاز شده است، اما هنوز تعداد قابل ذکری از آنان وارد چرخه سودآوری نشده است.»
در شرایط نامتعادل اقتصادی در ایران که همه کالا‌ها و خدمات گران شده‌اند، هتل‌ها هم از افزایش قیمت در امان نمانده‌اند و در دو سال اخیر، بعضی از هتل‌ها تا ۷۰ درصد افزایش قیمت داشته است. با وجود این افزایش قیمت‌ها اما تغییری در کیفیت خدمات ارائه شده در هتل‌ها ایجاد نشده است و بسیاری از آن‌ها افت کیفیت هم داشته‌اند. هتل‌هایی که به عنوان هتل‌های پنج ستاره در ایران معرفی می‌شوند و قیمت‌شان، با هتل‌های پنج ستاره منطقه برابری می‌کند، از نظر خدمات، تفاوتی با هتل‌های سه ستاره ندارند.
سفرهای چند میلیون تومانی
با وجود همه مشکلات و گرانی‌ها، خیلی‌ها هم هستند که می‌توانند با تورهای خارجی به سفر بروند.
افشین، ماه گذشته با یک تور برای دو هفته به اروپا رفته و ۱۱ میلیون پرداخته است. او که در این سفر به سه کشور اروپایی سفر کرده، از قیمت و کیفیت تور راضی است: «تعداد کسانی که با ما به این سفر آمدند کم نبود. آژانسی که ما از آن تور می‌گیریم، خیلی پرطرفدار است. ما هر سال با این آژانس سفر می‌کنیم.»
افشین که در کار ساخت و ساز آپارتمان در تهران است، نگرانی چندانی بابت هزینه سفر ندارد، اما او هم معتقد است که سفر گران‌تر از قبل شده است: «همین تور را سه سال پیش می‌توانستی با هفت میلیون بگیری.»
همه کسانی که به سفرهای خارجی می‌روند، از اقشار مرفه نیستند. بخشی از آن‌ها افرادی هستند که به دلیل کمبود امکانات و خدمات و ضعف صنعت توریسم در داخل کشور، ترجیح می‌دهند که با وجود همه فشار‌ها و گرانی‌ها، تجربه سفر خارجی را داشته باشند.
روزبه، جوان ۲۶ سالهای که خود را علاقه‌مند به سفر می‌داند، مدتی است سفرهای داخلی را از برنامه خود کاملاً حذف کرده است و می‌گوید: «سه سال است کار می‌کنم و تا حالا با پس‌اندازم سه سفر خارجی رفته‌ام. البته به کشورهای دور و بر ایران. ایران دیدنی زیاد دارد که من هم خیلی‌هایش را ندیده‌ام، اما می‌بینم اگر قرار باشد هزینه کنم و خدمات نگیرم، نمی‌ارزد. یک هتل سه ستاره در ترکیه و دوبی، خیلی بهتر از ایران است. در ضمن تفریح‌هایی که در خارج از کشور می‌توانم بکنم، در ایران امکان ندارد.»
روزبه در آخرین سفری که ماه گذشته به ترکیه انجام داده، سه میلیون تومان هزینه کرده است؛ هزینه‌ای که با پس‌انداز یک ساله او تأمین شده است: «الان مجردم و بالاخره یک جوری پس‌انداز می‌کنم، اما اگر قرار باشد ازدواج کنم، همه هزینه‌ها چند برابر می‌شود. فکر نمی‌کنم چند سال دیگر خواب مسافرت را هم ببینم؛ مثل پدر و مادرم که پنج سال است سفر نکرده‌اند.»
نظرها
نظری وجود ندارد.