سهیل نفیسی سکوتش را شکست
سهیل نفیسی، خواننده صاحب سبک پس از چهار سال سکوتش را شکست و در تالار اندیشه روی صحنه ترانه‌هایی اجرا کرد. نگاهی داریم به موسیقی او.
سهیل نفیسی، خواننده صاحب‌سبک موسیقی ایران در روزهای ۱۴ و ۱۵ شهریور در تالار اندیشه روی صحنه رفت و ترانه‌هایش را اجرا کرد. این کنسرت را نشر هرمس برگزار کرده بود.
در چهار سال گذشته، این نخستین بار بود که سهیل نفیسی سکوتش را می‌شکست و روی صحنه برنامه اجرا می‌کرد.
قرار است نشر هرمس در آینده به برگزاری چنین کنسرت‌هایی ادامه دهد.
سهیل نفیسی در سال ۱۳۴۶ در تهران متولد شده است. او که خود به یادگیری موسیقی پرداخته، بیش از ۲۰ سال در بندرعباس در استان هرمزگان زندگی کرده است. علاقه فراوان او به شعر معاصر ایران، او را به سوی ترانه‌سازی بر اساس برخی اشعار به یادماندنی شاعران معاصر سوق داد.
ترانه «ری‌را» در آلبومی به همین نام بر اساس شعر نیما یوشیج اجرا شده است. این ترانه را می‌شنوید:
لحظه دیدار نزدیک است!
سهیل نفیسی آلبوم «چنگ و سرود» را هم به سبک نخستین آلبومش منتشر کرد. در «چنگ و سرود» اشعاری از نیما یوشیج، احمد شاملو، مهدی اخوان‌ثالث، سهراب سپهری، فریدون مشیری، بهمن فرسی و ابراهیم منصفی اجرا شده است.
در آلبوم «چنگ و سرود» نفیسی دو گویه از مجموعه «گویه»های بهمن فرسی را که سال‌ها پیش در لندن با عنوان «یک پوست، یک استخوان» منتشر شده بود، به شکل ترانه درآورده و روی آن موسیقی گذاشته و اجرا کرده است. «گویه»های بهمن فرسی تجربه تازه‌ای در سرودن رباعی به‌شمار می‌آید.
فرسی در مقدمه «یک پوست، یک استخوان» می‌نویسد:
«می‌خواستم بدانم این کالبد شعری که ظاهراً به آغاز نام ترانه داشته است، چه شد که در چنگ بیت و ربع گرفتار آمد. (...) می‌خواستم بدانم چه شد که رباعی کالبد شعری برای معنویات شد، و دوبیتی به سوز مهر و رنج زیست پرداخت؟ باز هم پاسخی نبود. و همین شد که از همان نخستین گام‌های ارادت صامتم به کالبد رباعی، پیش خودم، به پردازه‌ای که پنداره‌اش را در سر داشتم و اندیشه آن در نهاد و بنیاد از نطفه رباعی – دو بیتی – ترانه بالیده بود، "گویه" نام دادم.»
به این جهت می‌توان گفت که نفیسی در «چنگ و سرود» ویژگی ترانه‌گونه رباعیات بهمن فرسی را برجسته میکند و موسیقی درون آن را یک بار دیگر کشف میکند.
او می‌گوید: «در این آلبوم سعی کرده‌ام موسیقی متناسب با حال و هوای شعر‌ها باشد و از سازهای بادی برای همراهی با قطعات بهره برده‌ام.»
«لحظه دیدار» از همین آلبوم تلاش نفیسی برای متناسب کردن موسیقی با حال و هوای اشعار را نشان می‌دهد.
«لحظه دیدار نزدیک است»، سروده‌ای است از مهدی اخوان ثالث:
«لحظه دیدار نزدیک است
باز من دیوانه‌ام، مستم
باز می‌لرزد، دلم، دستم
باز گویی در جهان دیگری هستم
های! نخراشی به غفلت گونه‌ام را، تیغ
های، نپریشی صفای زلفکم را، دست
و آبرویم را نریزی، دل
ای نخورده مست
لحظه دیدار نزدیک است.»
این ترانه را با صدای سهیل نفیسی می‌شنویم:
صفحه بعد:
موسیقی من یک جور زندگی کردن است
سهیل نفیسی دو سال پیش در نظر داشت آلبومی هم بر اساس اشعار حافظ فراهم آورد. می‌گوید: «برای من گستره شعر بسیار وسیع است و من شیفته شعر از هر نوع و قالب‌اش هستم؛ شعری که با حس و حال و هوای من نزدیک باشد، معمولاً هم سعی می‌کنم به حس‌ام دروغ نگویم. غزل‌های حافظ نیز چنین ویژگی‌ای دارند.»
سهیل نفیسی نجار است و به این جهت خود را مجبور نمی‌کند برای تأمین مخارج زندگی روی صحنه برود.
او می‌گوید: «من با آثارم زندگی می‌کنم. موسیقی من یک جور زندگی کردن است. زمانی را باید سپری کرد تا شنونده آن را دنبال کند و با آن جاودانه شود.»
موسیقی جنوب ایران
نفیسی از موسیقی جنوب ایران هم تأثیر پذیرفته است. او می‌گوید: «موسیقی جنوب همیشه برای من جذاب و حیرت‌انگیز بوده است. شاید این از تعلق خاطر من به زادگاهم سرچشمه گرفته باشد. اما موسیقی هرمزگان به دلیل چندگانگی، چند لایه بودن و تعامل و تأثیر آن از فرهنگ‌های مختلف با سایر موسیقی‌های بومی حتی در جنوب ایران متفاوت است. تأثیرپذیری و دست‌یابی به شکل تازه‌ای از آیین‌ها و مراسم موسیقایی اعراب، هند و آفریقای سیاه که حتی به موسیقی مدیترانه یا آمریکای لاتین نیز بی‌شباهت نیست.»
«آواز از من» که بر اساس ترانه‌ای از ابراهیم منصفی ساخته شده، ترانه‌ای است در حال و هوای جنوب ایران. این ترانه را می‌شنویم:
ابراهیم منصفی، شاعر، خنیاگر، نویسنده و هنرمند پرآوازه هرمزگانی است که از او به عنوان «نیمای شعر هرمزگان» یاد می‌کنند.
نفیسی درباره ابراهیم منصفی می‌گوید: « ضرب پر توان و لحن خوش کلمات در ترانه‌های ابراهیم منصفی نه تنها بر ماهیت بی‌رمق ترانه‌های محلی پیش از خود که حول موضوعاتی بی‌مایه می‌گذرند، تأثیر می‌گذارد و آن را متحول می‌سازد بلکه به عنوان یکی از نادر‌ترین نمونه‌های موسیقی مردمی، سرشار از مفاهیم انسانی و لمس احساساتی همچون عشق و رنج و سرمستی است.»
سبک ترانه‌سرایان و خوانندگانی مانند سهیل نفیسی در غرب پیشینه‌ای دراز دارد. این نوع اجراها که به آن « Topical - Song » می‌گویند از یک پیشینه اعتراضی برخوردار است. نخستین بار فیلیپ دیوید اوکس ترانه‌هایی به این شیوه اجرا کرد و عده زیادی از هنرمندان را هم تحت تأثیر خودش قرار داد.
در کشورهای آلمانی‌زبان هنرمندانی مانند اف جی دگنهارت، هانس وادر و همچنین وولف بیرمن به این سبک ترانه‌هایی اجرا کرده‌اند و با ترانه‌هایشان منشأ تحولات فرهنگی و حتی اجتماعی بوده‌اند.
در کشورهای فرانسه‌زبان برخی «شانسون»ها از این ویژگی برخوردارند.
تفاوت آثار سهیل نفیسی با ترانه‌های توپیکال در این است که او روی اشعار آماده موسیقی می‌گذارد و اجرایشان میکند، در حالی‌که خوانندگان توپیکال به فراخور موضوعات اجتماعی، شعر و ترانه می‌گویند و اجرا می‌کنند.
در پایان «آواز خاک»، کاری از سهیل نفیسی بر اساس شعری از منوچهر آتشی را می‌شنویم. ویدیوی این ترانه را «کج‌آرت» ساخته است.
نظرها
نظری وجود ندارد.