ارتباط ناشناخته. ارتباط بدون سانسور. ارتباط برقرار نمی‌شود. سایت اصلی احتمالاً زیر سانسور است. ارتباط با سایت (های) موازی برقرار شد. ارتباط برقرار نمی‌شود. ارتباط اینترنت خود را امتحان کنید. احتمال دارد اینترنت به طور سراسری قطع شده باشد. ادامه مطلب

ژرژ باتای

<p>ویلیام دیل و تیموتی بیل &ndash; ژرژ باتای (۱۸۹۷ - ۱۹۶۲) در شهر پویید دم در فرانسه به دنیا آمد. او که تربیت مذهبی خاصی ندیده بود، در سال ۱۹۱۴ در هفده&zwnj;سالگی به کاتولیسیسم رُمی گروید. شوق و حرارتی را که باتای در پذیرفتنِ این مذهبِ تازه&zwnj;یافته دارد، &nbsp;می&zwnj;توان در نخستین متنِ منتشرشده&zwnj;اش دید.</p> <p>او در این اثر از بمباران&zwnj;شدن کلیسای نوتردام در طول جنگ جهانی اول ابراز تاسف می&zwnj;کند و دعا می&zwnj;کند که این کلیسا زودتر ترمیم شود.</p> <p>با این همه در سال ۱۹۲۰ است که به &zwnj;ناگهان ایمان&zwnj;اش را از دست می&zwnj;دهد وقتی (به گفته&zwnj;ی خودش) &laquo;ایمان کاتولیکی&zwnj;اش باعث شد تا زنی که عاشق&zwnj;اش بوده اشک بریزد&raquo;.</p> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">باتای پارین-نویسه&zwnj;شناسی (خواندن خطوط قدیمی) و کتاب&zwnj;داری آموخت و بیست سال در کتاب&zwnj;خانه&zwnj;ی ملی فرانسه کار کرد. او در سال ۱۹۵۱ مسئول مخزن کتاب&zwnj;های کتابخانه شهرداری اورلئان شد.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">حاصل کار پژوهشی و هنری باتای، که بیش از چهار دهه بود، نوشته&zwnj;هایی است درباره موضوع&zwnj;های مختلف: سکه&zwnj;شناسی، اروتیسم (باتای هم داستان&zwnj;های اروتیک نوشته است و هم مقالاتی درباره&zwnj;ی موضوع اروتیسم)، خودزندگی&zwnj;نوشت، سیاست، نقد ادبی، فلسفه، جامعه&zwnj;شناسی، و دین&zwnj;شناسی.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">باتای با چند گروه&zwnj; &nbsp;ضد فاشیستِ تندرو و کم&zwnj;عمر همکاری کرده است. جنبش سوررئالیستی نیز شامل آنها می&zwnj;شود (این جنبش در مانیفست سورئالیستی دوم&zwnj;اش به سال ۱۹۲۹ باتای را تقبیح می&zwnj;کند) و &nbsp;نیز &quot;محفل کمونیستی دمکراتیک&quot;، که از ۱۹۳۱ تا ۱۹۳۴ نشریه&zwnj;&zwnj;ای به نام <span dir="LTR">La Critique sociale</span> منتشر می&zwnj;کرد. باتای هم&zwnj;چنین گروهی را بنیاد کرد (۱۹۳۵-۱۹۳۶) که <span dir="LTR">Contre-Attaque</span>&nbsp; نام داشت و کمی بعد نیز کمک کرد تا گروهی به نام &laquo;انجمن مخفی&raquo; تشکیل شود که از سیاست فاصله می&zwnj;گرفت و پی&zwnj;جوی اهدافی بود که صرفا ضد دینی بودند، به توصیف خود باتای &laquo;ضدمسیحی و اساسا نیچه&zwnj;ای&raquo;. &laquo;انجمن مخفی&raquo; در صحنه&zwnj;ی عمومی به عنوان &laquo;کالج جامعه&zwnj;شناسی&raquo; حضور داشت که نشریه&zwnj;اش <span dir="LTR">Ac&eacute;phale</span> (بی&zwnj;کله) نام داشت و از ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹ منتشر شد.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">باتای گرچه در دهه&zwnj;ی دوم زندگی&zwnj;اش دست از ایمان کاتولیک کشیده بود، اما در سراسر عمرش هم&zwnj;چنان به دین و به&zwnj;خصوص به عرفان علاقه&zwnj;مند باقی ماند. دین، از دید باتای، حوزه&zwnj;ی فعالیت و تجربه&zwnj;ای است که نمی&zwnj;تواند به کاربرد اجتماعی یا ارزش&zwnj;های اخلاقی فروکاسته شود. دین نمی&zwnj;تواند کارگران خوب و شهروندان خوب پرورش دهد. در خود دین تکانه&zwnj;ای هست که به&zwnj;سمت گزافه و زیاده&zwnj;روی است؛ همین تکانه، که با گرایش به &laquo;دگربود&raquo; (غیریت) در دین اشتباه گرفته می&zwnj;شود، توانشِ دین برای واژگونی نظم اجتماعی را نشان می&zwnj;دهد.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL"><b>فلسفه&zwnj;ی باتای</b></div> <div dir="RTL"><b>&nbsp;</b></div> <div dir="RTL">باتای در همه&zwnj;ی آثارش، به&zwnj;دنبال تجربه&zwnj;های انسانی&zwnj;ای است که محدوده&zwnj;های اندیشه را آشکار می&zwnj;سازد؛ او به&zwnj;دنبال تجربه&zwnj;های &laquo;دیگر&raquo;ی است که فراتر از بازنمایی در زبان هستند: قهقه، عشق اروتیک، قربانی کردن، اتحاد عرفانی. باتای به دنبال آن بود که این تجربه&zwnj;ها را برجسته سازد، تجربه&zwnj;هایی که از وجود خودبنیاد فراتر می&zwnj;روند، تجربه&zwnj;های سردرگمی و ندانستگی که &laquo;خود&raquo; را در هم می&zwnj;شکنند. به نظر باتای چنین تجربه&zwnj;هایی است که ارتباط&zwnj;ها را ممکن می&zwnj;سازند، زیرا خویشتن را وادار می&zwnj;کنند تا به روی دیگران گشوده شود و با آن&zwnj;ها در مراوده قرار گیرد. این متلاشی&zwnj;شدن خویشتن، نوعی از-خود-فراروی است (یعنی تراگذشتن از خود به عنوان تن و ذهنی مشخص است). این تراگذشت <span dir="LTR">(transcendence)</span>، برقراری ارتباط با دیگران را ممکن می&zwnj;سازد. باتای در &laquo;درباره&zwnj;ی نیچه&raquo; مصلوب&zwnj;شدن مسیح را کنشِ رادیکال برقراری ارتباط می&zwnj;داند: خودپاره&zwnj;سازی امر الهی که بابِ همدلی را به روی همه&zwnj;ی انسان&zwnj;ها باز می&zwnj;کند.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">باتای در مقاله&zwnj;ی &laquo;ارزش دی.&zwnj;ای.اف. دو ساد (نامه&zwnj;ای سرگشاده به رفقای کنونی&zwnj;ام)&raquo; که در سال ۱۹۲۹ یا ۱۹۳۰ نوشته است، برنامه&zwnj;ی دانشگاهی جدیدی را پیشنهاد می&zwnj;دهد که اختصاص به بررسی &laquo;صحنه&zwnj;ی دیگری&raquo; داشته باشد، صحنه کنش افراطی ویرانی و گسیختگی و از-خود-فراروی. باتای این برنامه را &nbsp;<span dir="LTR">heterology</span> (دگرسانی، دگرسان&zwnj;شناسی، دگربودشناسی) می&zwnj;نامد و آن را &laquo;علم چیزی که کاملا بسانی دیگر است&raquo; تعریف می&zwnj;کند.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">&laquo;دگرسان&zwnj;شناسی&raquo; عنوان خوبی برای توصیف همه&zwnj;ی آثار باتای است. دگرسان&zwnj;شناسی به بررسی چیزی می&zwnj;پردازد که بسانی دیگر است و به این خاطر از درون نظم مسلط اجتماعی طردشده است، زیرا نمی&zwnj;تواند جذب آن نظم مسلط شود. دگرسان&zwnj;شناسی به چیزهایی می&zwnj;پردازد که در جهانی که بر محور &laquo;ارزشِ استفاده&raquo; شکل گرفته است بی&zwnj;استفاده هستند و در جهانی که بر محور &laquo;تولید&raquo; شکل گرفته، بی&zwnj;فایده؛ در جهانی که امر مقدس را به خوبیِ اخلاقی فروکاسته است، دیگری همان شیطان دانسته می&zwnj;شود.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">دگرسان&zwnj;شناسی باتای گرایش شدید اما سنت&zwnj;شکنانه و غیرمؤمنانه&zwnj;ای به امر دینی دارد. این &laquo;کاملا دیگری&raquo; که در کانون دگرسان&zwnj;شناسی باتای نشسته است، شدیدا با ایده&zwnj;ی &laquo;مقدس&raquo; گره خورده است؛ اما این &laquo;مقدس&raquo; هیچ ارتباطی به گفتمان دینی معاصر غربی درباره&zwnj;ی خوبی (در مقابل شر) و تکریم ندارد. امر مقدس از نظر باتای اساسا دوسویه است: از یک سو نسبتی با امر آسمانی و تکریم دارد، و از سویی دیگر با امر نفرین&zwnj;شده و ناپاک. باتای می&zwnj;نویسد که شاید اصطلاح &laquo;قدسی&zwnj;شناسی&raquo; (<span dir="LTR">agiology</span>) مناسب&zwnj;تر از اصطلاح &laquo;دگرسان&zwnj;شناسی&raquo; باشد &laquo;اما معانیِ دوگانه&zwnj;ی &quot;قدسی&quot; (یعنی زمینی و آسمانی) را باید با هم در نظر آوریم&raquo;.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">منظور باتای از &laquo;کاملا دیگری&raquo; (در دگرسان&zwnj;شناسی) همانا ماوراءطبیعی، کاملا بسانی دیگر، شناخت&zwnj;ناپذیر، آیینی و دینی است. وی حتی به این می&zwnj;اندیشید که آن برنامه&zwnj;ی دانشگاهی را درس &laquo;دین&raquo; بنامد و نه &laquo;دگرسان&zwnj;شناسی&raquo;، اما &laquo;دین&raquo; در جوامع مدرن غربی شدیدا با نهادهایی گره خورده&zwnj; است که دست&zwnj;یابی به امر مقدس را تحت کنترل خود دارند.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">باتای (برخلاف دیگر نظریه&zwnj;پردازانی که در این مجموعه مقالات معرفی می&zwnj;شوند) نظریه&zwnj;ای کامل از دین ارائه می&zwnj;دهد (در <span dir="LTR">Theory of Religion</span> که اصل فرانسوی آد در ۱۹۷۳ منتشر شد، اما پیشتر نوشته شده بود). این نظریه ارتباط تنگاتنگی با کتاب سه&zwnj;جلدی معروف&zwnj;ترش <span dir="LTR">The Accursed Share </span>&nbsp;(سهم نفرین&zwnj;شده) دارد. باتای در &laquo;نظریه&zwnj;ی دین&raquo; دو حوزه یا دو &laquo;دنیا&raquo;ی شدیدا متضاد را از هم تفکیک می&zwnj;کند: نظمِ نزدیکی (<span dir="LTR">Intimacy</span>: صمیمیت، یکدلی، مجامعت) و نظمِ چیزها.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">نظمِ نزدیکی &ndash; که باتای با عنوان دنیای مقدس هم از آن نام می&zwnj;برد &ndash; حوزه&zwnj;ی پیوستگی و گردش نامنقطع است که هیچ چیز یا خویشتن فردی&zwnj;&zwnj;اش تمایزپذیر نیست؛ این حوزه، عرصه حضور یک &laquo;تراکم مبهم&raquo; است که یادآورِ آشفتگیِ کهنی است که در بسیاری از اسطوره&zwnj;های آفرینش از آن&nbsp;یاد شده است. &laquo;نزدیکی&raquo; هم&zwnj;چنین یادآورِ مرحله&zwnj;ی پیشازبانیِ لکان است که قبل از شکل&zwnj;گیری شخصیت و سوژه و قوه&zwnj;ی خیال قرار دارد.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">نظم نزدیکی، حوزه&zwnj;ی خودآگاهی نیست یعنی در آن آگاهی&zwnj;ای از خود به عنوان فردی که در رابطه با دیگران است وجود ندارد. باتای این حوزه را با حیوانیت همبسته می&zwnj;داند، زیرا حیوان&zwnj;ها &laquo;در دنیای آب مانند آب هستند ... جانوران، همانند گیاهان، در رابطه&zwnj; با بقیه&zwnj;ی جهان هیچ خودمختاری&zwnj;ای ندارند&raquo;. اما نظمِ چیزها، که باتای آن را دنیای نامقدس و متعارف می&zwnj;داند، نظمِ ناپیوستگی و تشخصِ فردی و تقسیم و انشعاب&zwnj;شدن در قالب سوژه&zwnj;ها و ابژه&zwnj;هاست. درحالی&zwnj;که &laquo;نظمِ نزدیکی&raquo; حوزه&zwnj;ی حیوانیت است، &laquo;نظمِ چیزها&raquo; حوزه&zwnj;ی انسانیت است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">نخستین قدم برای خروج از نظم حیوانی نزدیکی و واردشدن به نظم انسانی چیزها، استفاده&zwnj;کردن از ابزار است. ابزار (مثلا سنگ برای کوبیدن، یا چوبِ تیز برای شکارکردن) چیزی است که ما آن را ابژه می&zwnj;کنیم و هم&zwnj;چون یک ابژه با آن برخورد می&zwnj;کنیم، و بدین&zwnj;گونه خودمان را سوژه می&zwnj;سازیم. ابژه&zwnj;ای که ابزار می&zwnj;شود و سوژه&zwnj;ای که از ابزار استفاده می&zwnj;کند، پیوستگیِ تمایزنیافته&zwnj;ی &laquo;نزدیکی&raquo; را از بین می&zwnj;برد و به &laquo;چیزها&raquo; بدل می&zwnj;شود. افزون بر آن، ما از ابزار استفاده می&zwnj;کنیم تا ابژه&zwnj;های دیگر را بسازیم و دست&zwnj;کاری&zwnj;شان کنیم. در این فرآیند است که ما، در جهان ابژه&zwnj;ها، خودمان را هم&zwnj; ابژه می&zwnj;سازیم؛ این کار، خود-ابژه&zwnj;سازی است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">ما نظم چیزها را، &laquo;دنیای چیزها و بدن&zwnj;ها&raquo; را (که دنیای دون و معمولی است، &laquo;این جهانی&raquo; است)، در تضاد با &laquo;دنیای مقدس و عرفانیِ&raquo; نزدیکی قرار می&zwnj;دهیم. این دو دنیا، مقایسه&zwnj;پذیر نیستند. &laquo;هیچ&zwnj;چیزی، هیچ واقعیتی، بیشتر از این زندگی حیوانی&zwnj;ای که ما در آن فرو افتاده&zwnj;ایم، نزدیک&zwnj;تر به ما نیست&raquo;.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">پس نظمِ نزدیکی، که ما از دست&zwnj;اش داده&zwnj;ایم، آن سانِ دیگری این جهان &nbsp;به عنوان نظم چیزها است. نظم نزدیکی &laquo;برای این دنیای دون و روشن، دنیایی که عرصه&zwnj;ی خاص و ممتاز انسان است، خطرناک و گیج&zwnj;کننده است&raquo;. عرصه&zwnj;ی ممتاز انسانی&zwnj;ای که در نظم چیزهاست، ما را از نظم نزدیکی جدا می&zwnj;سازد و آن&nbsp;را عقب می&zwnj;راند؛ یعنی نمی&zwnj;گذارد که نظم نزدیکی، نظم چیزها را بشکند و به آن آشفتگی کهن و تمایزنیافته بازگردد. انسان &laquo;از نظم نزدیکی، که با نظم چیزها سرِ آشتی ندارد، می&zwnj;ترسد. ... نزدیکی، وقتی فرد را می&zwnj;ترساند و می&zwnj;لرزاند، مقدس و آسمانی است و عجین با اندوه. ... امر مقدس همانا جوش و خروشِ شگرف زندگی است، که نظم چیزها آن را تحت کنترل خویش درمی&zwnj;آورد و با همین کارش امر مقدس را افسارگسیخته می&zwnj;سازد و آن را به خشونت می&zwnj;گرواند، بدانسان که پیوسته بندها و سدها را تهدید به شکستن می&zwnj;کند، پیوسته می&zwnj;خواهد به&zwnj;وسیله&zwnj;ی رسوب&zwnj;دادن و &nbsp;زوال&zwnj;بخشیدنی واگیر و ناب و باشکوه، با فعالیت مولد و خلاق مقابله کند&raquo;.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL"><b>باتای و دین</b></div> <div dir="RTL"><b>&nbsp;</b></div> <div dir="RTL">در رابطه&zwnj;ی با این دو دنیا، دین چه تعریفی خواهد داشت؟ از دید باتای، دین &laquo;جستجوی نزدیکیِ گم&zwnj;شده&raquo; است. دین درحالی که به &laquo;نظمِ چیزها&raquo; مشغول است، با &laquo;نظم نزدیکی&raquo; نیز تماس برقرار می&zwnj;کند. دین بر اساس تمایل به نزدیکی با دنیای کاملا دیگر و مقدسِ نزدیکی عمل می&zwnj;کند در حالی که بخشی از نظم چیزها باقی می&zwnj;ماند. دین در این دنیاست، اما از این دنیا نیست.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">باتای، با آن نگاه دگراندیشانه خاص خود، در بسیاری از نوشته&zwnj;هایش (به&zwnj;ویژه در &laquo;اروتیسم&raquo; که به سال ۱۹۵۷ در فرانسه منتشر شد) تمایل اروتیک را با تمایل دینی در ارتباط می&zwnj;بیند. از دید باتای، تمایل عاشق به برقراری صمیمیت و نزدیکی با معشوقـ[ـه] همان تمایلی است که فرد به گم&zwnj;کردنِ خویشتن دارد تا در نزدیکی و صمیمیت حل شود.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">باتای می&zwnj;گوید&laquo;قربانی&zwnj;کردن&raquo; در دین، نمودِ نمادینی است برای این تمایل به نزدیکیِ گم&zwnj;شده. از دید باتای، قربانی&zwnj;کردن همانا اقدامِ نافرجامی است جهت عبور از نظم چیزها به نظم نزدیکی. آیین قربانی&zwnj;کردن، درون نظم چیزها، به چیزی (حیوانی اهلی، انسان، یک&zwnj;مشت غله) &laquo;ارزش&raquo; می&zwnj;دهد، آن چیز را از این نظم حذف می&zwnj;کند، و آن را به نظمِ نزدیکی می&zwnj;فرستد؛ یعنی از طریق کنشِ بیهوده مصرف&zwnj;کردن (سوزاندن، برگزاری جشنی عیاش&zwnj;گونه) آن را به قلمروی امر مقدس گسیل می&zwnj;کند.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">قربانی&zwnj;کردن یعنی هدردادن چیزی که درون نظم چیزها ارزش استفاده دارد، یعنی فرستادن آن چیز به دنیای دیگر، به قلمروی مقدسِ نزدیکی. برای همین هم هست که حیواناتِ قربانی&zwnj;شونده، اهلی هستند و نه وحشی: زیرا حیوان وحشی - از اول - در نظمِ نزدیکی قرار داشته. طبق چنین برداشتی از قربانی&zwnj;کردن، جشن و کارناوال و مهمانی همگی کنش&zwnj;های قربانی&zwnj;کردن هستند. یعنی کنش&zwnj;های به&zwnj;هدردادن از نوع مقدس هستند؛ چیزهای ارزشمند را با مصرفی افراط&zwnj;کارانه (و بنابراین بیهوده) از نظم چیزها حذف می&zwnj;کنند. در مورد کارناوال نیز، با مسخره&zwnj;کردن یا براندازی شخصیت&zwnj;هایی که قدرت و قانون را در دست دارند، سرمایه&zwnj;ی اجتماعی را تباه می&zwnj;سازند.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">پس از دید باتای، خشونتِ دینی&zwnj;ای را که در قربانی&zwnj;کردن است، باید از دیگر انواع خشونت (مانند جنگ) متمایز ساخت. برخلاف بیانیه&zwnj;های وطن&zwnj;پرستانه&zwnj;ای که مرگ سربازان در جنگ را قربانی&zwnj;ای برای یک امرِ مقدس (خدا، ملت، سرمایه&zwnj;داری) می&zwnj;داند، تلفات جنگی قربانی نیستند زیرا برای چیزی کشته شده&zwnj;اند که از نظر اجتماعی ارزشمند است. در جنگ، مردم یا ملت چیزها و بدن&zwnj;هایی را هزینه می&zwnj;کنند تا بهای حفظ&zwnj;کردن یا پیش&zwnj;رفت&zwnj;دادن چیزی را بپردازند که درون نظم چیزها ارزشمند است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">باتای در &laquo;دگرسان&zwnj;شناسی&raquo; خویش تعریفی از دنیای مقدسِ نزدیکی به دست می&zwnj;دهد: &laquo;امر خطرناک و گیج&zwnj;کننده&zwnj;ای&raquo; که منجر به به آن می&zwnj;شود که تجربه&zwnj;ی دینی یعنی تجربه&zwnj;ی امر مقدس را آمیزه&zwnj;ای تقلیل&zwnj;ناپذیر از جذب و دفع، از ترس و تمایل بفهمیم. (برای همین هم باتای می&zwnj;گوید دنیای نزدیکی گیج&zwnj;کننده است، زیرا تجربه&zwnj;ی احساسی است که هم&zwnj;زمان تو را جذب و دفع می&zwnj;کند.)</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">همان گونه که باتای در جلد دوم &quot;سهم نفرین&zwnj;شده&quot; &nbsp;نوشته است &laquo;همین آمیزه&zwnj;ی بیزاری و تمایل است که دنیای مقدس را متناقض می&zwnj;نماید، و هر کسی را که این دنیای مقدس را ملاحظه می&zwnj;کند در جذبه&zwnj;ای بیمناکانه قرار می&zwnj;دهد&raquo;. این جمله یادآور تعریف معروف رودلف اوتو از تجربه&zwnj;ی دینی است که آن را تجربه آن وجودی می&zwnj;داند که کاملا بسانی دیگر است و هم ترساننده است و هم مجذوب&zwnj;کننده.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">به&zwnj;رغم این حقیقت که باتای نظریه&zwnj;پردازِ دین است، آثارش تاثیر اندکی بر حوزه&zwnj;ی دین&zwnj;پژوهی گذاشته است. این تا اندازه&zwnj;ای بدان خاطر است که سبک نوشتاری وی نامرسوم است و در اغلب آثارش فرم&zwnj;های سنتی را با مباحث دانشگاهی و کلمات قصار و خودزندگی&zwnj;نوشت درمی&zwnj;آمیزاند. به همین علت هم بوده که آثار وی تا اواخر دهه&zwnj;ی ۱۹۸۰ به انگلیسی ترجمه نشد.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">اما در این زمینه دو استثنا وجود دارد که هر یک &nbsp;اثری پربار برای علاقه&zwnj;مندان به باتای و دین است:</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">&minus; اولی، در حوزه&zwnj;ی دین و فرهنگ است:</div> <div class="rteleft">Andrew Wernick: Bataille&rsquo;s Columbine: The Sacred Space of Hate</div> <div dir="RTL">ورنیک در این اثر کشتار/خودکشی&zwnj;ای را که در دبیرستان کلمباین (در کلرادوی امریکا) رخ داد، با مفاهیم باتاییِ دگرسان&zwnj;شناسی و قربانی تفسیر کرده است. به نظر ورنیک این طغیان خشونتِ ظاهرا بی&zwnj;معنی نشان از خیزش یک &laquo;فعالیت دیگر&zwnj;شناختی&raquo; نوین در فرهنگ جوانان امریکایی دارد که منبعث از تمایل به تولیدِ &laquo;چیزی است که مطلقا با نظمِ حاکم موافقت ندارد&raquo;. ورنیک برخلاف دیگر تفاسیری که از این رویداد شده است، از باتای و ژان بودریار بهره می&zwnj;برد تا بگوید که این کنشِ خشونت قرار بوده که بی&zwnj;معنی و بیهوده و بی&zwnj;هدف باشد. حادثه کلمباین کشتاری بی&zwnj;معنی و به زبان باتایییک نوع قربانی&zwnj;کردن بوده است. &laquo;مقصود، کشتنِ همه بوده است. یا اگر بخواهیم جور دیگری بگوییم: قربانی&zwnj;کردنِ همه&zwnj;ی اعضای دبیرستان کلمباین بوده است.&raquo;</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">&minus; دومین اثر، در حوزه&zwnj;ی مطالعات انجیلی و الاهیاتی است:</div> <div class="rteleft">Tod Linafelt: Biblical Love Poetry &hellip;and God</div> <div dir="RTL">لینافلت اثر باتای درباره&zwnj;ی اروتیسم را با کتاب خویش که درباره&zwnj;ی &quot;غزل غزل&zwnj;های سلیمان&quot; است در ارتباط قرار می&zwnj;دهد. گرچه &quot;غزل غزل&zwnj;ها&quot; ظاهر یک شعر عاشقانه است که از صدای دو عاشقِ جوان تشکیل شده که دارند تمایل&zwnj;شان به یک&zwnj;دیگر را بازگو می&zwnj;کنند، اما می&zwnj;توان آن را کنایه&zwnj;ای از عشق الاهی-انسانی نیز دانست.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">باتای در کتابی که درباره&zwnj;ی اروتیسم نوشته است می&zwnj;گوید عشق انسانی تمایل به نزدیکی گم&zwnj;شده است اما عشق الهی نه. زیرا خدا هرگز نه در خطر حل&zwnj;شدن در چیزی دیگرقرار دارد و نه مستعد چنین وضعیتی است. بنابراین از دید باتای عشق جسمانی فراتر از عشق الاهی است. اما لینافلت خلاف چنین چیزی را می&zwnj;گوید: حل&zwnj;شدن در چیزی دیگر] دقیقا همانی است که در محور رابطه&zwnj;ی عاشقانه&zwnj;ی انسانی-الاهی&zwnj;ای قرار دارد که در ادبیات انجیلی و به&zwnj;خصوص در نیایش&zwnj;های یهودی و مسیحی آمده. نه&zwnj;تنها انسان که خدا نیز در خطر این عشق قرار دارد. و مهم&zwnj;ترین شاهدش همانا اندوه و میل الاهی خداوند است که در انگاره&zwnj;هایی منعکس شده است که از خدای عاشق در ادبیات انجیلی توصیف شده است.</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL"><b>برای مطالعات بیش&zwnj;تر</b></div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div class="rteright" dir="RTL">از باتای</div> <div class="rteleft">The Bataille Reader, edited by Fred Botting and Scott Wilson. Oxford: Blackwell, 1997</div> <div class="rteleft">&ldquo;Autobiographical Note.&rdquo; In The Bataille Reader, edited by Fred Botting and Scott Wilson.Oxford: Blackwell, 1997</div> <div class="rteleft">&ldquo;The Use-Value of D.A.F.de Sade (An Open Letter to My Current Comrades).&rdquo; Translated byAllan Stoekl with Carl R.Lovitt and Donald M.Leslie Jr. In: The Bataille Reader, edited by FredBotting and Scott Wilson. Oxford: Blackwell, 1997</div> <div class="rteleft">Theory of Religion. Translated by Robert Hurley. New York: Zone, 1989</div> <div class="rteleft">The Accursed Share: Vol. 1, Consumption. Translated by Robert Hurley. New York: Zone, 1988 / Vol. 2, The History of Eroticism / Vol. 3 Sovereignty. Translated by RobertHurley. New York: Zone, 1991</div> <div class="rteleft">Inner Experience. Translated by Leslie Anne Boldt. Albany: State University of New York Press,1988</div> <div class="rteleft">On Nietzsche. Translated by Bruce Boone. New York: Paragon, 1992</div> <div class="rteleft">Erotism: Death and Sensuality. Translated by Mary Dalwood. San Francisco: City Lights, 1986</div> <div dir="RTL">درباره&zwnj;ی باتای</div> <div class="rteleft">Brown, Norman O. &ldquo;Dionysus in 1990.&rdquo; In Apocalypse and/or Metamorphosis. Berkeley:University of California Press, 1991</div> <div class="rteleft">Campbell, Robert A. &ldquo;Georges Bataille&rsquo;s Surrealistic Theory of Religion.&rdquo; Method Theory in theStudy of Religion 11 (1999): 127&ndash;42</div> <div class="rteleft">Connor, Peter. Georges Bataille and the Mysticism of Sin. Baltimore: Johns Hopkins UniversityPress, 2000</div> <div class="rteleft">Gemerchak, Christopher M. The Sunday of the Negative: Reading Bataille, Reading Hegel. Albany:State University of New York Press, 2003</div> <div class="rteleft">Hollier, Denis. Against Architecture: The Writings of Georges Bataille. Cambridge: MIT Press,1992</div> <div class="rteleft">Hollywood, Amy. &ldquo;&lsquo;Divine Woman/Divine Women&rsquo;: The Return of the Sacred in Bataille, Lacan,and Irigaray.&rdquo; In The Question of Christian Philosophy Today, edited Francis J.Ambrosio. NewYork: Fordham University Press, 2000</div> <div class="rteleft">Linafelt, Tod. &ldquo;Biblical Love Poetry (&hellip;and God).&rdquo; Journal of the American Academy of Religion70 (2002): 323&ndash;45</div> <div class="rteleft">Murphy, Tim. &ldquo;Bataille, Theory, and Politics: A Response to Carl Olson.&rdquo; Method Theory in theStudy of Religion 8 (1996): 361&ndash;66</div> <div class="rteleft">Olson, Carl. &ldquo;Eroticism, Violence, and Sacrifice: A Postmodern Theory of Religion and Ritual.&rdquo;Method Theory in the Study of Religion 6 (1994): 231&ndash;50</div> <div class="rteleft">Wernick, Andrew. &ldquo;Bataille&rsquo;s Columbine: The Sacred Space of Hate.&rdquo; CTheory.Net, November1999. &lt;www.ctheory.net&gt;</div> <p>&nbsp;</p> <p>&nbsp;</p> <div>&nbsp;</div> <div dir="RTL"><b>◄توضیح مترجم:</b></div> <div dir="RTL">آنچه خواندید فصلی از کتاب &quot;نظریه برای پژوهش&zwnj;های دینی&quot; بود.</div> <div dir="RTL">این کتاب فصل به فصل به صورتی آزاد (آزاد با هدف فهم&zwnj;پذیری بیشتر) ترجمه شده و در سایت زمانه منتشر می&zwnj;شود.</div> <div dir="RTL">فصل&zwnj;های این کتاب مستقل از هم هستند و در نتیجه لازم نیست برای مطالعه&zwnj;ی هر کدام از آنها فصل&zwnj;های پیشین را خوانده باشیم.</div> <div dir="RTL">مشخصات متن اصلی کتاب چنین است:</div> <div class="rteleft">William E. Deal &amp; Timothy K. Beal: Theory for religious studies, New York 2004</div> <div dir="RTL">&nbsp;</div> <div dir="RTL"><b>بخش&zwnj;های پیشین:</b></div> <div dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/../../../../../../../reflections/2011/12/07/8870"><span>نظریه و اهمیت آن در دین&zwnj;پژوهی</span></a></div> <div dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/reflections/2011/12/21/9167"><span>زیگموند فروید</span></a></div> <div dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/reflections/2012/01/04/9692"><span>کارل مارکس</span></a></div> <div dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/../../../../../../../reflections/2012/01/17/10152"><span>فردریش نیچه</span></a></div> <div dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/../../../../../../../reflections/2012/01/31/10656"><span>فردینان دو سوسور</span></a></div> <div dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/../../../../../../../reflections/2012/02/15/11083"><span>لویی آلتوسر</span></a></div> <div dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/../../../../../../../reflections/2012/03/01/11513"><span>میخائیل باختین</span></a></div> <div dir="RTL"><a href="#http://radiozamaneh.com/../../../../../../../reflections/2012/03/14/11928"><span>رلان بارت</span></a></div> <p>&nbsp;</p>

ویلیام دیل و تیموتی بیل – ژرژ باتای (۱۸۹۷ - ۱۹۶۲) در شهر پویید دم در فرانسه به دنیا آمد. او که تربیت مذهبی خاصی ندیده بود، در سال ۱۹۱۴ در هفده‌سالگی به کاتولیسیسم رُمی گروید. شوق و حرارتی را که باتای در پذیرفتنِ این مذهبِ تازه‌یافته دارد،  می‌توان در نخستین متنِ منتشرشده‌اش دید.

او در این اثر از بمباران‌شدن کلیسای نوتردام در طول جنگ جهانی اول ابراز تاسف می‌کند و دعا می‌کند که این کلیسا زودتر ترمیم شود.

با این همه در سال ۱۹۲۰ است که به ‌ناگهان ایمان‌اش را از دست می‌دهد وقتی (به گفته‌ی خودش) «ایمان کاتولیکی‌اش باعث شد تا زنی که عاشق‌اش بوده اشک بریزد».

باتای پارین-نویسه‌شناسی (خواندن خطوط قدیمی) و کتاب‌داری آموخت و بیست سال در کتاب‌خانه‌ی ملی فرانسه کار کرد. او در سال ۱۹۵۱ مسئول مخزن کتاب‌های کتابخانه شهرداری اورلئان شد.

حاصل کار پژوهشی و هنری باتای، که بیش از چهار دهه بود، نوشته‌هایی است درباره موضوع‌های مختلف: سکه‌شناسی، اروتیسم (باتای هم داستان‌های اروتیک نوشته است و هم مقالاتی درباره‌ی موضوع اروتیسم)، خودزندگی‌نوشت، سیاست، نقد ادبی، فلسفه، جامعه‌شناسی، و دین‌شناسی.

باتای با چند گروه‌  ضد فاشیستِ تندرو و کم‌عمر همکاری کرده است. جنبش سوررئالیستی نیز شامل آنها می‌شود (این جنبش در مانیفست سورئالیستی دوم‌اش به سال ۱۹۲۹ باتای را تقبیح می‌کند) و  نیز "محفل کمونیستی دمکراتیک"، که از ۱۹۳۱ تا ۱۹۳۴ نشریه‌‌ای به نام La Critique sociale منتشر می‌کرد. باتای هم‌چنین گروهی را بنیاد کرد (۱۹۳۵-۱۹۳۶) که Contre-Attaque  نام داشت و کمی بعد نیز کمک کرد تا گروهی به نام «انجمن مخفی» تشکیل شود که از سیاست فاصله می‌گرفت و پی‌جوی اهدافی بود که صرفا ضد دینی بودند، به توصیف خود باتای «ضدمسیحی و اساسا نیچه‌ای». «انجمن مخفی» در صحنه‌ی عمومی به عنوان «کالج جامعه‌شناسی» حضور داشت که نشریه‌اش Acéphale (بی‌کله) نام داشت و از ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹ منتشر شد.

باتای گرچه در دهه‌ی دوم زندگی‌اش دست از ایمان کاتولیک کشیده بود، اما در سراسر عمرش هم‌چنان به دین و به‌خصوص به عرفان علاقه‌مند باقی ماند. دین، از دید باتای، حوزه‌ی فعالیت و تجربه‌ای است که نمی‌تواند به کاربرد اجتماعی یا ارزش‌های اخلاقی فروکاسته شود. دین نمی‌تواند کارگران خوب و شهروندان خوب پرورش دهد. در خود دین تکانه‌ای هست که به‌سمت گزافه و زیاده‌روی است؛ همین تکانه، که با گرایش به «دگربود» (غیریت) در دین اشتباه گرفته می‌شود، توانشِ دین برای واژگونی نظم اجتماعی را نشان می‌دهد.

فلسفه‌ی باتای

باتای در همه‌ی آثارش، به‌دنبال تجربه‌های انسانی‌ای است که محدوده‌های اندیشه را آشکار می‌سازد؛ او به‌دنبال تجربه‌های «دیگر»ی است که فراتر از بازنمایی در زبان هستند: قهقه، عشق اروتیک، قربانی کردن، اتحاد عرفانی. باتای به دنبال آن بود که این تجربه‌ها را برجسته سازد، تجربه‌هایی که از وجود خودبنیاد فراتر می‌روند، تجربه‌های سردرگمی و ندانستگی که «خود» را در هم می‌شکنند. به نظر باتای چنین تجربه‌هایی است که ارتباط‌ها را ممکن می‌سازند، زیرا خویشتن را وادار می‌کنند تا به روی دیگران گشوده شود و با آن‌ها در مراوده قرار گیرد. این متلاشی‌شدن خویشتن، نوعی از-خود-فراروی است (یعنی تراگذشتن از خود به عنوان تن و ذهنی مشخص است). این تراگذشت (transcendence)، برقراری ارتباط با دیگران را ممکن می‌سازد. باتای در «درباره‌ی نیچه» مصلوب‌شدن مسیح را کنشِ رادیکال برقراری ارتباط می‌داند: خودپاره‌سازی امر الهی که بابِ همدلی را به روی همه‌ی انسان‌ها باز می‌کند.

باتای در مقاله‌ی «ارزش دی.‌ای.اف. دو ساد (نامه‌ای سرگشاده به رفقای کنونی‌ام)» که در سال ۱۹۲۹ یا ۱۹۳۰ نوشته است، برنامه‌ی دانشگاهی جدیدی را پیشنهاد می‌دهد که اختصاص به بررسی «صحنه‌ی دیگری» داشته باشد، صحنه کنش افراطی ویرانی و گسیختگی و از-خود-فراروی. باتای این برنامه را  heterology (دگرسانی، دگرسان‌شناسی، دگربودشناسی) می‌نامد و آن را «علم چیزی که کاملا بسانی دیگر است» تعریف می‌کند.

«دگرسان‌شناسی» عنوان خوبی برای توصیف همه‌ی آثار باتای است. دگرسان‌شناسی به بررسی چیزی می‌پردازد که بسانی دیگر است و به این خاطر از درون نظم مسلط اجتماعی طردشده است، زیرا نمی‌تواند جذب آن نظم مسلط شود. دگرسان‌شناسی به چیزهایی می‌پردازد که در جهانی که بر محور «ارزشِ استفاده» شکل گرفته است بی‌استفاده هستند و در جهانی که بر محور «تولید» شکل گرفته، بی‌فایده؛ در جهانی که امر مقدس را به خوبیِ اخلاقی فروکاسته است، دیگری همان شیطان دانسته می‌شود.

دگرسان‌شناسی باتای گرایش شدید اما سنت‌شکنانه و غیرمؤمنانه‌ای به امر دینی دارد. این «کاملا دیگری» که در کانون دگرسان‌شناسی باتای نشسته است، شدیدا با ایده‌ی «مقدس» گره خورده است؛ اما این «مقدس» هیچ ارتباطی به گفتمان دینی معاصر غربی درباره‌ی خوبی (در مقابل شر) و تکریم ندارد. امر مقدس از نظر باتای اساسا دوسویه است: از یک سو نسبتی با امر آسمانی و تکریم دارد، و از سویی دیگر با امر نفرین‌شده و ناپاک. باتای می‌نویسد که شاید اصطلاح «قدسی‌شناسی» (agiology) مناسب‌تر از اصطلاح «دگرسان‌شناسی» باشد «اما معانیِ دوگانه‌ی "قدسی" (یعنی زمینی و آسمانی) را باید با هم در نظر آوریم».

منظور باتای از «کاملا دیگری» (در دگرسان‌شناسی) همانا ماوراءطبیعی، کاملا بسانی دیگر، شناخت‌ناپذیر، آیینی و دینی است. وی حتی به این می‌اندیشید که آن برنامه‌ی دانشگاهی را درس «دین» بنامد و نه «دگرسان‌شناسی»، اما «دین» در جوامع مدرن غربی شدیدا با نهادهایی گره خورده‌ است که دست‌یابی به امر مقدس را تحت کنترل خود دارند.

باتای (برخلاف دیگر نظریه‌پردازانی که در این مجموعه مقالات معرفی می‌شوند) نظریه‌ای کامل از دین ارائه می‌دهد (در Theory of Religion که اصل فرانسوی آد در ۱۹۷۳ منتشر شد، اما پیشتر نوشته شده بود). این نظریه ارتباط تنگاتنگی با کتاب سه‌جلدی معروف‌ترش The Accursed Share  (سهم نفرین‌شده) دارد. باتای در «نظریه‌ی دین» دو حوزه یا دو «دنیا»ی شدیدا متضاد را از هم تفکیک می‌کند: نظمِ نزدیکی (Intimacy: صمیمیت، یکدلی، مجامعت) و نظمِ چیزها.

نظمِ نزدیکی – که باتای با عنوان دنیای مقدس هم از آن نام می‌برد – حوزه‌ی پیوستگی و گردش نامنقطع است که هیچ چیز یا خویشتن فردی‌‌اش تمایزپذیر نیست؛ این حوزه، عرصه حضور یک «تراکم مبهم» است که یادآورِ آشفتگیِ کهنی است که در بسیاری از اسطوره‌های آفرینش از آن یاد شده است. «نزدیکی» هم‌چنین یادآورِ مرحله‌ی پیشازبانیِ لکان است که قبل از شکل‌گیری شخصیت و سوژه و قوه‌ی خیال قرار دارد.

نظم نزدیکی، حوزه‌ی خودآگاهی نیست یعنی در آن آگاهی‌ای از خود به عنوان فردی که در رابطه با دیگران است وجود ندارد. باتای این حوزه را با حیوانیت همبسته می‌داند، زیرا حیوان‌ها «در دنیای آب مانند آب هستند ... جانوران، همانند گیاهان، در رابطه‌ با بقیه‌ی جهان هیچ خودمختاری‌ای ندارند». اما نظمِ چیزها، که باتای آن را دنیای نامقدس و متعارف می‌داند، نظمِ ناپیوستگی و تشخصِ فردی و تقسیم و انشعاب‌شدن در قالب سوژه‌ها و ابژه‌هاست. درحالی‌که «نظمِ نزدیکی» حوزه‌ی حیوانیت است، «نظمِ چیزها» حوزه‌ی انسانیت است.

نخستین قدم برای خروج از نظم حیوانی نزدیکی و واردشدن به نظم انسانی چیزها، استفاده‌کردن از ابزار است. ابزار (مثلا سنگ برای کوبیدن، یا چوبِ تیز برای شکارکردن) چیزی است که ما آن را ابژه می‌کنیم و هم‌چون یک ابژه با آن برخورد می‌کنیم، و بدین‌گونه خودمان را سوژه می‌سازیم. ابژه‌ای که ابزار می‌شود و سوژه‌ای که از ابزار استفاده می‌کند، پیوستگیِ تمایزنیافته‌ی «نزدیکی» را از بین می‌برد و به «چیزها» بدل می‌شود. افزون بر آن، ما از ابزار استفاده می‌کنیم تا ابژه‌های دیگر را بسازیم و دست‌کاری‌شان کنیم. در این فرآیند است که ما، در جهان ابژه‌ها، خودمان را هم‌ ابژه می‌سازیم؛ این کار، خود-ابژه‌سازی است.

ما نظم چیزها را، «دنیای چیزها و بدن‌ها» را (که دنیای دون و معمولی است، «این جهانی» است)، در تضاد با «دنیای مقدس و عرفانیِ» نزدیکی قرار می‌دهیم. این دو دنیا، مقایسه‌پذیر نیستند. «هیچ‌چیزی، هیچ واقعیتی، بیشتر از این زندگی حیوانی‌ای که ما در آن فرو افتاده‌ایم، نزدیک‌تر به ما نیست».

پس نظمِ نزدیکی، که ما از دست‌اش داده‌ایم، آن سانِ دیگری این جهان  به عنوان نظم چیزها است. نظم نزدیکی «برای این دنیای دون و روشن، دنیایی که عرصه‌ی خاص و ممتاز انسان است، خطرناک و گیج‌کننده است». عرصه‌ی ممتاز انسانی‌ای که در نظم چیزهاست، ما را از نظم نزدیکی جدا می‌سازد و آن را عقب می‌راند؛ یعنی نمی‌گذارد که نظم نزدیکی، نظم چیزها را بشکند و به آن آشفتگی کهن و تمایزنیافته بازگردد. انسان «از نظم نزدیکی، که با نظم چیزها سرِ آشتی ندارد، می‌ترسد. ... نزدیکی، وقتی فرد را می‌ترساند و می‌لرزاند، مقدس و آسمانی است و عجین با اندوه. ... امر مقدس همانا جوش و خروشِ شگرف زندگی است، که نظم چیزها آن را تحت کنترل خویش درمی‌آورد و با همین کارش امر مقدس را افسارگسیخته می‌سازد و آن را به خشونت می‌گرواند، بدانسان که پیوسته بندها و سدها را تهدید به شکستن می‌کند، پیوسته می‌خواهد به‌وسیله‌ی رسوب‌دادن و  زوال‌بخشیدنی واگیر و ناب و باشکوه، با فعالیت مولد و خلاق مقابله کند».

باتای و دین

در رابطه‌ی با این دو دنیا، دین چه تعریفی خواهد داشت؟ از دید باتای، دین «جستجوی نزدیکیِ گم‌شده» است. دین درحالی که به «نظمِ چیزها» مشغول است، با «نظم نزدیکی» نیز تماس برقرار می‌کند. دین بر اساس تمایل به نزدیکی با دنیای کاملا دیگر و مقدسِ نزدیکی عمل می‌کند در حالی که بخشی از نظم چیزها باقی می‌ماند. دین در این دنیاست، اما از این دنیا نیست.

باتای، با آن نگاه دگراندیشانه خاص خود، در بسیاری از نوشته‌هایش (به‌ویژه در «اروتیسم» که به سال ۱۹۵۷ در فرانسه منتشر شد) تمایل اروتیک را با تمایل دینی در ارتباط می‌بیند. از دید باتای، تمایل عاشق به برقراری صمیمیت و نزدیکی با معشوقـ[ـه] همان تمایلی است که فرد به گم‌کردنِ خویشتن دارد تا در نزدیکی و صمیمیت حل شود.

باتای می‌گوید«قربانی‌کردن» در دین، نمودِ نمادینی است برای این تمایل به نزدیکیِ گم‌شده. از دید باتای، قربانی‌کردن همانا اقدامِ نافرجامی است جهت عبور از نظم چیزها به نظم نزدیکی. آیین قربانی‌کردن، درون نظم چیزها، به چیزی (حیوانی اهلی، انسان، یک‌مشت غله) «ارزش» می‌دهد، آن چیز را از این نظم حذف می‌کند، و آن را به نظمِ نزدیکی می‌فرستد؛ یعنی از طریق کنشِ بیهوده مصرف‌کردن (سوزاندن، برگزاری جشنی عیاش‌گونه) آن را به قلمروی امر مقدس گسیل می‌کند.

قربانی‌کردن یعنی هدردادن چیزی که درون نظم چیزها ارزش استفاده دارد، یعنی فرستادن آن چیز به دنیای دیگر، به قلمروی مقدسِ نزدیکی. برای همین هم هست که حیواناتِ قربانی‌شونده، اهلی هستند و نه وحشی: زیرا حیوان وحشی - از اول - در نظمِ نزدیکی قرار داشته. طبق چنین برداشتی از قربانی‌کردن، جشن و کارناوال و مهمانی همگی کنش‌های قربانی‌کردن هستند. یعنی کنش‌های به‌هدردادن از نوع مقدس هستند؛ چیزهای ارزشمند را با مصرفی افراط‌کارانه (و بنابراین بیهوده) از نظم چیزها حذف می‌کنند. در مورد کارناوال نیز، با مسخره‌کردن یا براندازی شخصیت‌هایی که قدرت و قانون را در دست دارند، سرمایه‌ی اجتماعی را تباه می‌سازند.

پس از دید باتای، خشونتِ دینی‌ای را که در قربانی‌کردن است، باید از دیگر انواع خشونت (مانند جنگ) متمایز ساخت. برخلاف بیانیه‌های وطن‌پرستانه‌ای که مرگ سربازان در جنگ را قربانی‌ای برای یک امرِ مقدس (خدا، ملت، سرمایه‌داری) می‌داند، تلفات جنگی قربانی نیستند زیرا برای چیزی کشته شده‌اند که از نظر اجتماعی ارزشمند است. در جنگ، مردم یا ملت چیزها و بدن‌هایی را هزینه می‌کنند تا بهای حفظ‌کردن یا پیش‌رفت‌دادن چیزی را بپردازند که درون نظم چیزها ارزشمند است.

باتای در «دگرسان‌شناسی» خویش تعریفی از دنیای مقدسِ نزدیکی به دست می‌دهد: «امر خطرناک و گیج‌کننده‌ای» که منجر به به آن می‌شود که تجربه‌ی دینی یعنی تجربه‌ی امر مقدس را آمیزه‌ای تقلیل‌ناپذیر از جذب و دفع، از ترس و تمایل بفهمیم. (برای همین هم باتای می‌گوید دنیای نزدیکی گیج‌کننده است، زیرا تجربه‌ی احساسی است که هم‌زمان تو را جذب و دفع می‌کند.)

همان گونه که باتای در جلد دوم "سهم نفرین‌شده"  نوشته است «همین آمیزه‌ی بیزاری و تمایل است که دنیای مقدس را متناقض می‌نماید، و هر کسی را که این دنیای مقدس را ملاحظه می‌کند در جذبه‌ای بیمناکانه قرار می‌دهد». این جمله یادآور تعریف معروف رودلف اوتو از تجربه‌ی دینی است که آن را تجربه آن وجودی می‌داند که کاملا بسانی دیگر است و هم ترساننده است و هم مجذوب‌کننده.

به‌رغم این حقیقت که باتای نظریه‌پردازِ دین است، آثارش تاثیر اندکی بر حوزه‌ی دین‌پژوهی گذاشته است. این تا اندازه‌ای بدان خاطر است که سبک نوشتاری وی نامرسوم است و در اغلب آثارش فرم‌های سنتی را با مباحث دانشگاهی و کلمات قصار و خودزندگی‌نوشت درمی‌آمیزاند. به همین علت هم بوده که آثار وی تا اواخر دهه‌ی ۱۹۸۰ به انگلیسی ترجمه نشد.

اما در این زمینه دو استثنا وجود دارد که هر یک  اثری پربار برای علاقه‌مندان به باتای و دین است:

− اولی، در حوزه‌ی دین و فرهنگ است:

Andrew Wernick: Bataille’s Columbine: The Sacred Space of Hate

ورنیک در این اثر کشتار/خودکشی‌ای را که در دبیرستان کلمباین (در کلرادوی امریکا) رخ داد، با مفاهیم باتاییِ دگرسان‌شناسی و قربانی تفسیر کرده است. به نظر ورنیک این طغیان خشونتِ ظاهرا بی‌معنی نشان از خیزش یک «فعالیت دیگر‌شناختی» نوین در فرهنگ جوانان امریکایی دارد که منبعث از تمایل به تولیدِ «چیزی است که مطلقا با نظمِ حاکم موافقت ندارد». ورنیک برخلاف دیگر تفاسیری که از این رویداد شده است، از باتای و ژان بودریار بهره می‌برد تا بگوید که این کنشِ خشونت قرار بوده که بی‌معنی و بیهوده و بی‌هدف باشد. حادثه کلمباین کشتاری بی‌معنی و به زبان باتایییک نوع قربانی‌کردن بوده است. «مقصود، کشتنِ همه بوده است. یا اگر بخواهیم جور دیگری بگوییم: قربانی‌کردنِ همه‌ی اعضای دبیرستان کلمباین بوده است.»

− دومین اثر، در حوزه‌ی مطالعات انجیلی و الاهیاتی است:

Tod Linafelt: Biblical Love Poetry …and God

لینافلت اثر باتای درباره‌ی اروتیسم را با کتاب خویش که درباره‌ی "غزل غزل‌های سلیمان" است در ارتباط قرار می‌دهد. گرچه "غزل غزل‌ها" ظاهر یک شعر عاشقانه است که از صدای دو عاشقِ جوان تشکیل شده که دارند تمایل‌شان به یک‌دیگر را بازگو می‌کنند، اما می‌توان آن را کنایه‌ای از عشق الاهی-انسانی نیز دانست.

باتای در کتابی که درباره‌ی اروتیسم نوشته است می‌گوید عشق انسانی تمایل به نزدیکی گم‌شده است اما عشق الهی نه. زیرا خدا هرگز نه در خطر حل‌شدن در چیزی دیگرقرار دارد و نه مستعد چنین وضعیتی است. بنابراین از دید باتای عشق جسمانی فراتر از عشق الاهی است. اما لینافلت خلاف چنین چیزی را می‌گوید: حل‌شدن در چیزی دیگر] دقیقا همانی است که در محور رابطه‌ی عاشقانه‌ی انسانی-الاهی‌ای قرار دارد که در ادبیات انجیلی و به‌خصوص در نیایش‌های یهودی و مسیحی آمده. نه‌تنها انسان که خدا نیز در خطر این عشق قرار دارد. و مهم‌ترین شاهدش همانا اندوه و میل الاهی خداوند است که در انگاره‌هایی منعکس شده است که از خدای عاشق در ادبیات انجیلی توصیف شده است.

برای مطالعات بیش‌تر

از باتای

The Bataille Reader, edited by Fred Botting and Scott Wilson. Oxford: Blackwell, 1997

“Autobiographical Note.” In The Bataille Reader, edited by Fred Botting and Scott Wilson.Oxford: Blackwell, 1997

“The Use-Value of D.A.F.de Sade (An Open Letter to My Current Comrades).” Translated byAllan Stoekl with Carl R.Lovitt and Donald M.Leslie Jr. In: The Bataille Reader, edited by FredBotting and Scott Wilson. Oxford: Blackwell, 1997

Theory of Religion. Translated by Robert Hurley. New York: Zone, 1989

The Accursed Share: Vol. 1, Consumption. Translated by Robert Hurley. New York: Zone, 1988 / Vol. 2, The History of Eroticism / Vol. 3 Sovereignty. Translated by RobertHurley. New York: Zone, 1991

Inner Experience. Translated by Leslie Anne Boldt. Albany: State University of New York Press,1988

On Nietzsche. Translated by Bruce Boone. New York: Paragon, 1992

Erotism: Death and Sensuality. Translated by Mary Dalwood. San Francisco: City Lights, 1986

درباره‌ی باتای

Brown, Norman O. “Dionysus in 1990.” In Apocalypse and/or Metamorphosis. Berkeley:University of California Press, 1991

Campbell, Robert A. “Georges Bataille’s Surrealistic Theory of Religion.” Method Theory in theStudy of Religion 11 (1999): 127–42

Connor, Peter. Georges Bataille and the Mysticism of Sin. Baltimore: Johns Hopkins UniversityPress, 2000

Gemerchak, Christopher M. The Sunday of the Negative: Reading Bataille, Reading Hegel. Albany:State University of New York Press, 2003

Hollier, Denis. Against Architecture: The Writings of Georges Bataille. Cambridge: MIT Press,1992

Hollywood, Amy. “‘Divine Woman/Divine Women’: The Return of the Sacred in Bataille, Lacan,and Irigaray.” In The Question of Christian Philosophy Today, edited Francis J.Ambrosio. NewYork: Fordham University Press, 2000

Linafelt, Tod. “Biblical Love Poetry (…and God).” Journal of the American Academy of Religion70 (2002): 323–45

Murphy, Tim. “Bataille, Theory, and Politics: A Response to Carl Olson.” Method Theory in theStudy of Religion 8 (1996): 361–66

Olson, Carl. “Eroticism, Violence, and Sacrifice: A Postmodern Theory of Religion and Ritual.”Method Theory in the Study of Religion 6 (1994): 231–50

Wernick, Andrew. “Bataille’s Columbine: The Sacred Space of Hate.” CTheory.Net, November1999. <www.ctheory.net>

◄توضیح مترجم:

آنچه خواندید فصلی از کتاب "نظریه برای پژوهش‌های دینی" بود.

این کتاب فصل به فصل به صورتی آزاد (آزاد با هدف فهم‌پذیری بیشتر) ترجمه شده و در سایت زمانه منتشر می‌شود.

فصل‌های این کتاب مستقل از هم هستند و در نتیجه لازم نیست برای مطالعه‌ی هر کدام از آنها فصل‌های پیشین را خوانده باشیم.

مشخصات متن اصلی کتاب چنین است:

William E. Deal & Timothy K. Beal: Theory for religious studies, New York 2004

بخش‌های پیشین:

این مطلب را پسندیدید؟ کمک مالی شما به ما این امکان را خواهد داد که از این نوع مطالب بیشتر منتشر کنیم.

آیا مایل هستید ما را در تحقیق و نوشتن تعداد بیشتری از این‌گونه مطالب یاری کنید؟

.در حال حاضر امکان دریافت کمک مخاطبان ساکن ایران وجود ندارد

توضیح بیشتر در مورد اینکه چطور از ما حمایت کنید

نظر بدهید

در پرکردن فرم خطایی صورت گرفته

نظرها

  • nava

    من کتاب مرده و ادواروای باتای رو خوندم اما تنها چیزی که از این دو داستان گرفتم تصویری پورنوگرافیک بود و نه حتی اروتیک. دنبال پاسخ این پرسشم که آیا باتای چیز دیگه ای رو می خواسته به مخاطبش منطقل کنه. خوندن زندگی نامش تا حدی شگفت زدم کرد اما دیدگاه خوبی نسبت به ذهن این آدم بع من داد. اما هنوز پاسخ سوالم رو پیدا نکردم ممنون می شم اگه منبع خاصی می شناسین بهم معرفی کنین. سپاسگزارم.