پایان مأموریت «دیپایمپکت»، مسافر دنبالهدارها
فضاپیمای ۳۳۰ میلیون دلاری دیپایمپکت وابسته به ناسا، با گذشت حدود ۹ سال از مأموریتی پرفراز و نشیب، سرانجام هفته پیش بازنشسته شد.
فضاپیمای ۳۳۰ میلیون دلاری دیپایمپکت (یا «برخورد سهمگین») وابسته به سازمان فضایی ایالات متحده (ناسا)، با گذشت حدود ۹ سال از مأموریتی پرفراز و نشیب (از شلیک گلولهای مسی به هسته یک دنبالهدار گرفته تا گذر از کنار دنبالهداری دیگر و تهیه بالغ بر پانصدهزار عکس از اجرام مختلف آسمانی)، سرانجام هفته پیش بازنشسته شد.
طبق اعلام هیئت علمی مأموریت دیپایمپکت، وابسته به «آزمایشگاه پیشرانش جت» ناسا (JPL) واقع در شهر پاسادنای کالیفرنیا، خط ارتباطی فضاپیما و پایگاه کنترل حدود یک ماه پیش عملاً قطع شده بود و در پی ناکامی پرسنل کنترل از احیای ارتباط با دیپایمپکت، مأموریت این فضاپیما در هفته گذشته رسماً به پایان رسید؛ فضاپیمایی که رکود بیشترین مسافت طیشده تا ملاقات با یک دنبالهدار را (معادل ۷ میلیارد و ۵۸۰ میلیون کیلومتر) به نام خود زده بود. آخرین ارتباط با دیپایمپکت در هشتم اوت سال جاری رقم خورد.
بهگفته مایک آهرن، پژوهشگر ارشد این مأموریت از دانشگاه مریلند، «دیپایمپکت فضاپیمایی خارقالعاده و مقاوم بود که دادههای بس بیشتری از آنچه پیشبینیاش میکردیم را مخابره کرد. این [فضاپیما] شناختمان از دنبالهدارها و فعل و انفعالاتشان را زیر و رو کرد».
گرچه فاز نخست مأموریت دیپایمپکت با هدف بررسی عوارض سطحی و همچنین ساختار درونی دنبالهدار تمپل-۱، طی تنها شش ماه، و در همان سال ۲۰۰۵ محقّق شد، اما فاز دوم و سوم مأموریت، مشتمل بر عبور از کنار دنبالهداری دیگر و همچنین رصد سیارات فراخورشیدی از ماه ژولای ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۰، چندین سال به طول انجامید. از آن پس نیز این فضاپیما تا پایان مأموریتش به عنوان رصدخانهای بینسیارهای برای عکسبرداری و همچنین استحصال سایر دادههای علمی از چندین و چند هدف، از طریق تلسکوپ اختصاصی و سایر ابزارآلاتی که در فازهای پیشین مأموریتش از آنها بهره میجست استفاده شد.
دیپایمپکت که در ژانویه ۲۰۰۵ به فضا پرتاب شده بود، ابتدا مسافتی معادل ۴۳۱ میلیون کیلومتر را تا نزدیکی هسته دنبالهدار تمپل-۱ پیمود. در سوم ژولای همان سال، پرتابهای مسی به ابعاد تقریبی یک ماشین لباسشویی را به سمت هسته تمپل-۱ شلیک کرد و برخورد مدنظر حدود یک روز بعد حادث شد. این برخورد، محتویات درونی هسته دنبالهدار را در ابتدا به سطح، و سپس به محیط پیرامونش آورد تا تلسکوپها و ابزارآلات فضایپمای مادر، آنها را بررسی کنند. شانزده روز بعد از این ملاقات نزدیک، تیم دیپایمپکت این فضاپیما را در مداری به سمت زمین قرار داد تا در دسامبر ۲۰۰۷ و با کمک میدان گرانشی سیاره مادر، در مسیر ملاقات با دنبالهدار دیگری موسوم به هارتلی-۲ در نوامبر ۲۰۱۰ قرار گیرد.
بهگفته تیم لارسن، مدیر پروژه دیپایمپکت در JPL، «شش ماه پس از پرتاب، این فضاپیما عملاً مأموریت برنامهریزیشدهاش را با هدف بررسی دنبالهدار تمپل-۱ به ثمر رساند. اما هیئت علمی مأموریت، اهداف جذابتری را مدنظر گرفت و به یمن نبوغ همین هیئت و هدایتگران مأموریت و همچنین حمایت مسئولین برنامهٔ فرادستی Discovery در دبیرخانه ناسا، فضاپیما تا بالغ بر هشت سال دیگر هم به فعالیتش ادامه داد و در تمام طول این مدت، ثمرات حیرتانگیزی داشت».
اوج فاز تمدیدی مأموریت دیپایمپکت، حین گذر از کنار دنبالهدار هارتلی-۲ در چهارم نوامبر ۲۰۱۰ رقم خورد. همچنین در تمام طول مسیرش شش ستاره را بهمنظور تأیید وجود سیارات فراخورشیدی در اطرافشان بررسی کرد و در همین اثناء تصاویری از زمین، ماه و مریخ هم تهیه کرد. این دادهها به تقویت احتمال وجود آب در مناطق سرد و سایهگیر ماه، و همچنین وجود مقادیری گاز متان در جو سیاره مریخ انجامید. یکی از حیرتانگیزترین سوژههای این برهه هم ثبت مجموعهتصاویری از گذر ماه از برابر قرص زمین بود.
در ژانویه ۲۰۱۲، دیپایمپکت به تصویربرداری و بررسی ساختار دنبالهدار C/2009 P1 (یا «جرارد») پرداخت و تصاویری از دنبالهدار دوردست «آیزون» هم که در این روزها رفتهرفته به نواحی مرکزی منظومه نزدیک میشود تهیه کرد.
طی ماه گذشته، با قطع ارتباط فضاپیما با زمین، هدایتگران دیپایمپکت تمام همّشان را صرف برقراری مجدد ارتباط و راهاندازی سیستمهای ازکارافتاده فضاپیما کردند، که متأسفانه نتیجهای در پی نداشت. گرچه دلیل اصلی این قطعی همچنان محل ابهام است، اما بررسیها حکایت از نقص احتمالی سیستم زمانسنج رایانه دیپایمپکت میکند؛ معضلی که میتوانسته به برهمخوردن تعادل فضاپیما بیانجامد. این مسأله هم طبیعتاً منجر به بروز اختلالاتی در جهتگیری آنتنها و صفحات خورشیدی تأمین برق فضاپیما شده، که هم از طرفی مانع از ارتباطش با زمین میشده و هم اینکه در نبود برق کافی و لذا اختلال در سیستم تعدیل دما، سرمای محیط اکثر ابزارآلات فضاپیما (از جمله باتریها و سیستم سوخترسانی به موشکهای کنترل مسیر) را هم منجمد کرده است.
لیندلی جانسون، مجری برنامه فرادستی Discovery در دبیرخانه ناسا، و همچنین مجری برنامه دیپایمپکت از یک سال پیش از پرتابش تاکنون اظهار میکند: «علیرغم این پایان غیرمنتظره، دستاورد دیپایمپکت عملاً چیزی فراتر از جملگی تصورات پیشین بوده. دیپایمپکت هر آنچه را که گمان میکردیم درباره دنبالهدارها میدانیم نقش برآب کرد و گنجینهای از یافتههای تازه علمی را هم فراهم آورد که منبعی برای تحقیقات چندین و چند سال آتی خواهد بود».
توضیح تصویر:
۱- طرحی از فضاپیمای دیپایمپکت حین گذر از کنار هسته دنبالهدار تمپل-۱ / ناسا.
۲- تصاویر قبل و بعد از برخورد پرتابه دیپایمپکت به بخش جنوبی هسته دنبالهدار تمپل-۱ / ناسا.
۳- سلسلهتصاویر گذر ماه از برابر قرص خورشید از دید فضاپیمای دیپایمپکت / ناسا.
منبع: NASA
نظرها
نظری وجود ندارد.