مذاکرات هسته‌ای و مطبوعات فرانسه

مذاکرات هسته‌ای با ایران در چند روز گذشته در صدر اخبار و تحلیل‌های مطبوعات فرانسه بوده است. به خصوص پس از موضع‌گیری منفی لوران فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه نسبت به امضاء توافق‌نامه، مطبوعات فرانسه تحلیل‌های متنوعی از این دلایل این موضع‌گیری ارائه دادند.

اخبار مذاکرات هسته‌ای در این چند روز در مرکز توجه لوموند بود و این روزنامه که گرایشی به چپ میانه دارد، بیش از دیگر روزنامه‌های فرانسه این موضع را دنبال کرد.

«ایران آماده توافق با غرب است» این تیتر اول روزنامه لوموند در روز پنجشنبه ۷ نوامبر بود. عکس بزرگی از محمدجواد ظریف، صفحه اول روزنامه را پر می‌کرد. ظریف در مصاحبه‌اش با لوموند،  از دریچه فرصت مناسبی سخن گفت که مردم ایران با انتخاب حسن روحانی گشودند. وی در همین مصاحبه به سخت‌گیری فرانسه در مذاکرات هسته‌ای اشاره می‌کند.

دیدگاه سرمقاله‌نویس لوموند با عنوان «چرا باید با ایران مذاکره کرد؟» محتاطانه است. نویسنده در متن خود به چالش‌های مهمی اشاره می‌کند که پیش روی مذاکرات است. اما به نظر می‌رسد وی از موضع تندتر اسرائیل و بخشی از کنگره امریکا خشنود نیست و آن را مانعی بر سر راه مذاکرات می‌بیند.

 دو چیز در این مقاله قطعی است: اول اینکه باید با ایران با جدیت و علاقه مذاکره کرد، دوم آنکه دست‌یابی ایران به سلاح هسته‌ای پیامدی فاجعه‌بار خواهد داشت.

لوموند با خوش‌بینی نسبی در روز جمعه اخبار مذاکرات را دنبال می‌کرد، اما روز شنبه ورق برگشت. لوران فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه از ظن خود نسبت به یک بازی از پیش شکست‌خورده گفت. اصطلاحی که فابیوس به کار برد jeu de dupes بود که شاید "بازی از پیش شکست‌خورده" معادلی نسبی برای آن باشد. در توضیح این اصطلاح گفته‌اند: «موقعیتی است که همه می‌دانند مشکلی در آن هست و شکستی قریب‌الوقوع در پیش است اما کسی آن را به رویش نمی‌آورد.»

لوموند پس از این  در گزارشی کوتاه دیدگاه‌های مختلفی را در این مورد منعکس کرد. در این گزارش از قول یک دیپلمات امریکایی که نمی‌خواهد نامش فاش شود می‌خوانیم: «اتحادیه اروپا، امریکا و ایرانیان چندین ماه به صورت فشرده بر روی فرایند توافق کار کرده بودند و دخالت وزیر امور خارجه فرانسه در دقیقه نود چیزی جز تلاش برای مهم جلوه دادن خود نیست. اما از سوی دیگر همین گزارش اشاره می‌کند که وزیران امور خارجه آلمان و امریکا و کاترین اشتون خود را کاملا موافق موضع فرانسه نشان می‌دهند.»

 در نهایت سرمقاله روز دوشنبه لوموند که مجددا به موضوع مذاکرات هسته‌ای اختصاص داشت، موضعی صریح‌تر در این مورد گرفت. دیدگاه سرمقاله را اینگونه می‌توان خلاصه کرد: اوباما و روحانی هر دو برای توفق عجله دارند. اوباما امید دارد سرانجام بتواند راهی برای بهبود روابط با ایران بیابد و روحانی نیز به دنبال رفع تحریم‌ها است. پیش‌نویس اولیه محصول مذاکرات ایران و امریکا بوده است. فرانسه معتقد است خواسته‌ها از ایران در این پیش‌نویس کافی نیست. آیا فرانسه مانعی بر سر مذاکرات است؟ این نگاهی ساده‌انگارانه است. فرانسه بیشتر همچون نگهبان قواعد منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای عمل می‌کند و می‌کوشد از تعجیل دولت اوباما بکاهد.

روزنامه فیگارو با گرایش راست میانه، با لحنی قاطع‌تر از تصمیم وزیر امور خارجه صحبت می‌کند. فیگارو در گزارشی در این مورد به این نکته اشاره می‌کند که فرانسه گاه به خاطر موضع انعطاف‌ناپذیرش سرزنش شده است اما این کشور چیزی را دنبال نمی‌کند جز موضعی که از سوی جامعه جهانی تائید شده است. فیگارو می‌نویسد با اینکه لحن هیات مذاکره‌کننده ایرانی پس از انتخاب رئیس‌جمهور جدید تغییر کرده، اما همچنان امتیازاتی که ایران حاضر است بدهد بسیار ناچیز است. از این رو فرانسه می‌خواهد جلوی توافقی با امتیازات ناچیز را بگیرد. فیگارو ادامه می‌دهد، دیپلمات‌های فرانسوی به یاد می‌آورند توافق سال ۲۰۰۴ بر سر توقف غنی‌سازی اورانیوم ۲۰ درصد درست به دلیل فقدان ضمانت‌های کافی در هم شکست.

ژرژ مالبرونو از نویسندگان روزنامه فیگارو نیز  در وبلاگش به تحلیل دلایل تصمیم دولت فرانسه پرداخته است. این دلایل در یکی از تلگرام‌های دیپلماتیک سفارت امریکا در فرانسه در سال ۲۰۱۰ آمده است. این تلگرام در اسناد ویکی‌لیکس افشا شده است و مالبرونو اشاره می‌کند این دلایل هنوز هم معتبر هستند:  نخست اینکه فرانسه در سیاست جلوگیری از  گسترش سلاح‌های هسته‌ای به طور کلی موضعی سخت‌گیرانه دارد. دوم اینکه در فرانسه نگرانی‌ای جدی برای امنیت اسرائیل وجود دارد. یک ایران هسته‌ای تهدیدی اساسی برای اسرائیل است  و دست آخر خشم فرانسه از رفتار دولت ایران در ماجرای کلوتیلد رایس. اینها دلایل سخت‌گیری فرانسه نسبت به ایران از دید سفارت امریکا هستند. مالبرونو تاثیر عربستان سعودی را نیز به دلایل دیگر می‌افزاید: فرانسه و عربستان به خصوص در ماجرای سوریه موضعی یکسان دارند و این عملا آنها را در برابر ایران قرار می‌دهد. در مجموع کشورهای عربی منطقه نیز نگران اتمی شدن ایران هستند و این قطعا بر سیاست فرانسه تاثیر می‌گذارد.

روزنامه اقتصادی Les Echos با گرایش لیبرال در تحلیل خود دو نکته را برجسته می‌کند: نخست رابطه سیاسی ـ اقتصادی فرانسه با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس. این روزنامه می‌نویسد البته رهبران فرانسه می‌کوشند موضع خود را در این مورد اصولی جلوه دهند و بر جدیت فرانسه در منع تکثیر سلاح‌های هسته‌ای تاکید می‌کنند. اما رابطه اقتصادی وسیع فرانسه با دولت‌های عربی حاشیه خلج فارس بر کسی پوشیده نیست. فرانسه می‌کوشد در مذاکرات هسته‌ای نگاه دولت‌های عربی و اسرائیل را بازتاب دهد.

نویسنده به خصوص به تضعیف جایگاه فرانسه در ساختار سیاسی اتحادیه اروپا اشاره می‌کند و می‌نویسد در حالی‌که فرانسه با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند و در همان حال آلمان به دلیل برتری اقتصادی نقش مهم‌تری در اتحادیه برعهده می‌گیرد، دولت فرانسه با دفاع از منافع کشورهای عربی حاشیه خلیج فارسی و اسرائیل می‌کوشد نقش جدیدی برای خود تعریف کند. نکته دومی که نویسنده آن را برجسته می‌کند رابطه فرانسه با امریکا و اختلافات دو کشور بر سر دخالت نظامی در مالی و سوریه است. خصوصا عقب‌نشینی امریکا در ماجرای سوریه باعث شده است فرانسه با اندکی تلخی به دیپلماسی امریکا بنگرد.

روزنامه la croix با گرایش مسیحی کاتولیک در تحلیل خود به سه عامل برای موضع فرانسه اشاره می‌کند. این روزنامه می‌نویسد فراسوی ایفای نقش «نگهبان معبد منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای» فرانسه به روابط خود به اسرائیل می‌اندیشد. قراراست  فرانسوا اولاند در روز ۱۸ و ۱۹ نوامبر به اسرائیل برود و به خصوص در آستانه این سفر قطعا نمی‌تواند به اظهارات نتانیاهو در مورد توافق هسته‌ای با ایران بی‌اعتنا باشد. نتانیاهو این توافق را بد و خطرناک برای امنیت اسرائیل خوانده بود.

"لاکروا" می‌نویسد که عامل بعدی عربستان سعودی است. رابطه خوب فرانسه با این کشور و نگرانی عمیق عربستان از ایران اتمی بر موضع فرانسه تاثیر گذاشته است.  عامل سوم نیز یک «انتقام کوچک از امریکا» ست که بر سر مسئله حمله به سوریه ناگهان عقب نشست. جدای از این عوامل نویسنده مقاله به تاکید فرانسه به ضمانت‌های بیشتر برای توافق نیز اشاره کرده است.

روزنامه لیبراسیون که گرایشی به چپ رادیکال دارد، چندان علاقه‌ای به مذاکرات هسته‌ای با ایران نشان نداد. به نظر می‌رسید تحلیل‌گران این روزنامه در روزهای اول به روند مذاکرات بسیار خوش‌بین هستند. در تحلیلی که در جمعه ۸ نوامبر منتشر شده است، نویسنده به بهبود ظاهری لحن رهبران ایران و امریکا نسبت به هم و تماس تلفنی روحانی و اوباما اشاره می‌کند. در مجموع در خبرها و تحلیل‌های اندک لیبراسیون مطلب چندانی درباره موضع‌گیری فرانسه نمی‌‌یابیم. روزنامه می‌کوشد با لحنی بی‌نهایت خنثی اتفاقات چند روز گذشته را روایت کند بی‌آنکه وارد تحلیل مواضع کشورهای مذاکره‌کننده شود.