تجربه احیای سندیکای شرکت واحد

جنبش کارگری ایران در سه دهه گذشته فراز و نشیب‌های بسیاری را از سر گذرانده است. ولی شاید یکی از نقاط عطف آن، اعتصاب کارگران شرکت واحد اتوبوس رانی تهران و حومه، در سال ۸۴ شمسی باشد. حرکتی که جنبش کارگری ایران را تکان داد. پس از سرکوب‌های دهه ۶۰ شمسی جنبش کارگری ایران بسیاری از رهبران خود را از دست داد. گروهی اعدام شدند، عده ای اخراج گشتند و بخشی به اجبار راه تبعید را برگزیدند. با این سرکوب بسیاری تصور می‌کردند جنبش کارگری ایران برای مدت طولانی در خود فرو رود، که این اتفاق نیز افتاد. واقعیت این است که احیای دوباره سندیکای شرکت واحد و به دنبال آن اعتصاب بهمن ۸۴، جان تازه‌ای به جنبش کارگری ایران بخشید و اعتماد به نفس کارگران و کنش‌گران کارگری را برای پی‌گیری حقوق خود بالا برد. حرکتی که کارگران شرکت نفت با آن همه تجربه مبارزاتی، بستن شیرهای نفت و به مقصد رساندن انقلاب ۵۷، پس از سه دهه هنوز نتوانسته‌اند سندیکای خود را محقق سازند.
این‌که چرا و چگونه سندیکای شرکت واحد در مقطع سال ۸۴ موفق شد، دوباره خود را احیا کند، کنکاش درباره علل آن، بستر اجتماعی که سندیکا توانست بر روی آن رشد کند، برای جنبش کارگری ایران و حتی برای جنبش‌های اجتماعی ایران نیز اهمیت دارد.
شاید دست گذاشتن بر روی دو عامل، اساسی باشد. اول اینکه شرکت واحد از اواخر دهه ۳۰ شمسی پا به عرصه وجود گذاشت. با وجود سرکوب‌های دهه ۶۰، بستن دفاتر سندیکا و دستگیری رهبران، بدنه کارگران شرکت واحد هرگز رابطه خود را با پیشکسوتان سندیکا قطع نکرد و تجربیات تشکل‌ها و حقوق سندیکایی آرام آرام در طی دو دهه و به صورت مخفیانه به نسل جوان تر منتقل شد؛ و آن‌جا که جامعه توانست نفسی بکشد، یعنی از اواخر دهه ۷۰ و اوائل دهه ۸۰ شمسی سندیکا از لاک خود بیرون آمد و کنش‌گران نقش خود را علنی کردند. دوم آن‌که رانندگان شرکت واحد برعکس کارگران شرکت نفت استخدام دائم هستند. موضوعی که اعتماد به نفس آن‌ها را در پی گیری خواسته‌هایشان پایدارتر می‌کند. حکومت اسلامی با پی بردن به نقش حساس کارگران نفت در پیروزی انقلاب ۵۷، از زمان ریاست جمهوری رفسنجانی و خاتمی به تدریج بسیاری از این کارگران را قراردادی کرد.
زمانه در مورد تاریخچه به وجود آمدن سندیکای شرکت واحد و چگونگی انتقال تجربیات و مبارزات کارگری در طی دو دهه و بالاخره سندیکایی که در سال ۸۴ دوباره احیا شد، با منصور اسانلو، رییس سابق هیئت مدیره سندیکای شرکت واحد و صدیق اسماعیلی، فعال کارگری به گفت‌وگو نشسته است.