«جوان و زیبا»؛ فروپاشی اخلاقی طبقه متوسط

نمایش عمومی فیلم «جوان و زیبا» تازه‌ترین ساخته فرانسوا اوزون، فیلمساز فرانسوی در سینماهای انگلستان و ایرلند آغاز شده است. «جوان و زیبا» نخستین‌بار امسال در بخش مسابقه اصلی جشنواره فیلم کن به روی پرده رفت و سپس در جشنواره‌های بسیار دیگری چون کارلووی‌واری، تورنتو و لندن نیز به نمایش درآمد.

«جوان و زیبا» داستان دختری ۱۷ ساله و کشف رابطه جنسی است. نام فیلم به مجله معروفی به همین نام اشاره دارد که در اواخر سال‌های دهه ۱۹۸۰ برای دختران جوان منتشر می‌شد.

ایزابل، دختری است که در تعطیلات تابستان و زادروز هفده‌سالگی‌اش تصمیم می‌گیرد بکارت خود را در همخوابگی با فلیکس، پسری آلمانی از دست بدهد. اما بعد از این رابطه جنسی، رابطه میان آن دو به سردی می‌گراید. در بازگشت به پاریس، او برای کشف بیشتر احساس جنسی خود به خودفروشی روی می‌آورد و با ژرژ، مرد مسنی که از مشتریان ثابت است آشنا می‌شود و ژرژ از زندگی خود برای ایزابل که با نام میا کار می‌کند می‌گوید. در یکی از همخوابگی‌های ژرژ و ایزابل، ژرژ بر اثر سکته قلبی می‌میرد و ایزابل از ترس می‌گریزد. ورود پلیس به ماجرا و تحقیق در ارتباط با مرگ ژرژ زندگی ایزابل را دگرگون می‌کند.

«جوان و زیبا» توسط فرانسوا اوزون، نویسنده و کارگردان فرانسوی ساخته شده است. این کارگردان ۴۶ ساله از موفق‌ترین کارگردان‌های فرانسوی سال‌های اخیر شناخته می‌شود که همواره ساخته‌هایش مورد استقبال منتقدان و جشنواره‌ها قرار گرفته است.

اوزون، در پاریس‌زاده شد و پس از تحصیل سینما در دانشگاه پاریس، به مدرسه سینمایی فمیس، یکی از شناخته‌شده‌ترین مدرسه‌های سینمایی دنیا رفت و تحصیلات تکمیلی خود را در سال ۱۹۹۳ در آنجا به پایان رساند. در این سال‌ها فارغ‌التحصیلان این مدرسه سینمایی با ساخته‌های خود موج نو تازه‌ای را در سینمای فرانسه به راه انداختند، آن‌ها در ساخته‌هایشان بیشتر به دنبال کشف زبان و روشی تازه در سینما و داشتن آزادی در هنگام فیلم ساختن بودند و همین نکته‌ها باعث می‌شدند که ساخته‌های این فیلمسازان جوان، با دیگر فیلم‌های رایج زمان تفاوت داشته باشد.

فرانسوا اوزون نیز یکی از این فیلمسازان است که همواره با نگاه مؤلف فیلم ساخته و خود نویسنده تمامی آثارش بوده است. او درباره تأکیدش بر نوشتن فیلمنامه آثار خود می‌گوید: «در حال حاضر برایم مهم است که خودم بنویسم. البته‌ گاهی فیلمنامه‌هایی از هالیوود و یا فیلمنامه‌نویسان فرانسوی دریافت می‌کنم اما برای من مشکل است که بخواهم خودم را درگیر پروژه‌ای بکنم که خودم آن را ننوشته‌ام. شاید روزی فیلمنامه‌ای عالی به دستم برسد و من هم دوست داشته باشم آن را بسازم اما در حال حاضر ترجیح می‌دهم خودم بنویسم.»

فیلم‌های اوزون معمولاً داستان‌هایی باز دارند و تماشاگر آزاد است که در پر کردن جاهای خالی داستان فیلم شریک شود. این نکته‌ای است که اوزون بر آن تأکید دارد. در این‌باره می‌گوید: «من فکر می‌کنم تماشاگران باهوش هستند و نیازی ندارند که همه چیز برایشان توضیح داده شود. من خودم دوست دارم وقتی فیلمی را تماشا می‌کنم، با آن درگیر شوم و برخی چیز‌ها را خودم تصور و تخیل کنم. دوست ندارم که همه چیز توضیح داده شود و یا اینکه کارگردان به من بگوید چه چیزی خوب است و چه چیزی بد. ترجیح می‌دهم چیز‌ها مبهم باشند. برای مثال در همین فیلم، ما نمی‌بینیم که چگونه ایزابل به خودفروشی روی می‌آورد. می‌خواستم بگویم که تبدیل شدن به یک فاحشه امروز بسیار آسان است. در دنیای امروز با وجود اینترنت شما می‌توانید به آسانی این‌کار را انجام دهید.»

اوزون کارش را با ساختن فیلم‌های کوتاه آغاز کرد و در کارنامه‌اش به فهرست بلندی از آثار کوتاه و نیمه‌بلند بر می‌خوریم که برخی بسیار مورد توجه قرار گرفته و در جشنواره‌های مختلف به نمایش درآمده و جوایزی به دست آورده‌اند.

او در سال ۱۹۹۸ نخستین فیلم بلندش، «سیت‌کام» را ساخت که در برخورد با تماشاگران و منتقدان اثر موفقی بود. او بعد از ساخت دو فیلم کوتاه و همچنین فیلم بلند «عشاق جانی»، در سال ۲۰۰۰ میلادی فیلم «آب بر صخره‌های سوزان می‌چکد» را ساخت که در بخش مسابقه اصلی جشنواره فیلم برلین به نمایش درآمد و بسیار مورد استقبال قرار گرفت. سپس سه بار دیگر با فیلم‌های «هشت زن»، «فرشته» و «ریکی» در بخش مسابقه اصلی جشنواره فیلم برلین حضور داشت و یک بار در سال ۲۰۱۲ و در شصت و دومین دوره این جشنواره عضو هیأت داوران آن بود. او همچنین دو بار در سال‌های ۲۰۰۳ میلادی با فیلم «استخر شنا» و در سال ۲۰۱۳ با فیلم «جوان و زیبا» نامزد جایزه نخل طلای جشنواره فیلم کن شده است.

اوزون که خود همجنسگرا است در آثارش به مسئله جنسیت می‌پردازد و پرداختن به مسائل جنسی و برخورد آزادانه با جنسیت را می‌توان یکی از ویژگی‌های ثابت آثار او نامید. در این تازه‌ترین ساخته‌اش نیز ورود به دنیای بزرگسالی و کشف رابطه جنسی موضوع اصلی است. بالطبع به تصویر کشیدن همخوابگی‌های شخصیت اصلی نیز بخش مهمی از فیلم هستند. اوزون درباره رویکردش به این صحنه‌ها و به تصویر در آوردن آن‌ها می‌گوید: «همیشه فیلمبرداری یک صحنه جنسی هیجان‌انگیز است چرا که ما با سؤال‌های مشخصی برای چگونگی انجام آن روبرو هستیم: چه چیزی می‌بینیم؟ چه پیشنهادی می‌دهیم؟ چه چیزی ما را به هیجان می‌آورد؟ چه تأثیری بر روی مخاطبان ما می‌گذارد؟ شهوت‌انگیز است؟ یا ترس‌آور است و یا مشمئزکننده؟ در این فیلم من خودم را محدود نکردم و احساس نکردم نیاز دارم خودم را سانسور کنم. می‌خواستم با شخصیت اصلی‌ام همذات‌پنداری کنم و همراه او بروم. من باید او را دنبال می‌کردم، و ایده این بود که به بهانه فاحشه بودن او را تنزل ندهم بلکه در این صحنه‌ها سعی کنم با احترام و ظرافت، احساساتی را که او تجربه می‌کند عیان سازم.»

«جوان و زیبا» در جشنواره کن نتوانست در رقابت با دیگر آثار به‌ویژه فیلم «زندگی ادل» که از لحاظ پرداخت به زندگی دختری نوجوان و کشف رابطه جنسی و ورود به بزرگسالی تمی مشابه با این فیلم داشت موفقیتی به دست آورد، اما منتقدان در کل فیلم را پسندیده و به طور متوسط چهار ستاره نثار آن کرده‌اند و برخی چون یان فریر، منتقد «امپایر» و یا دیوید موترام منتقد «توتال فیلم» با اشاره به شاهکار لوئیس بونوئل، فیلمساز مشهور سوررئال، «جوان و زیبا» را یک «بل دوژور» کوچک و امروزی خوانده‌اند. موترام کارگردانی اوزون و بازی بازیگر اصلی فیلم را ستوده و یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فیلم را این می‌داند که اوزون به جای توضیحات روان‌شناختی بیهوده به تماشاگرانش در ارتباط با دلایل عمل شخصیت اصلی فیلم، تماشاگر را آزاد گذاشته تا خود این دلایل را کشف کند. پیتر برادشاو، منتقد «گاردین» نیز با دادن سه ستاره به فیلم آن را اثری خوش‌ساخت با بازی‌هایی خوب معرفی می‌کند. به گفته او «فیلم تازه فرانسوا اوزون یک فانتزی مجلل درباره شکفتن یک دختر جوان است، یک فانتزی خیلی فرانسوی و خیلی مردانه.» در ‌‌نهایت رابی کالین، منتقد «تلگراف» نیز کارگردانی و بازی‌های فیلم را ستوده و با تعریف از ساختار با دقت بنا شده فیلمنامه فیلم می‌نویسد: «فیلم بدون دادن راه‌حلی به پایان می‌رسد و البته باید که چنین باشد، چرا که در اینجا این رابطه جنسی است که ما با آن برخورد می‌کنیم، نه جبر.»

«جوان و زیبا» با زمان ۹۵ دقیقه محصول سال ۲۰۱۳ کشور فرانسه است.