کناره‌گیری ناگهانی مقتدا صدر از سیاست

مقتدا صدر یکی از جنجالی‌ترین روحانیون شیعه عراق، طی اطلاعیه در ۱۸ فوریه ۲۰۱۴ کناره گیری کامل خود از سیاست را اعلام کرد. او دستور داده تا کلیه دفاترش در سطح کشور تعطیل شوند.

دلایل اتخاذ چنین تصمیمی از سوی صدر چندان روشن نیست اما تبعات کناره‌گیری او از سیاست تأثیراتی را در درون و برون عراق به جا خوهد گذاشت.

مقتدا صدر کیست؟

مقتدا صدر ۴۱ سال دارد و فرزند آیت‌الله سیدمحمد صدر (پسرعموی آیت‌الله محمدباقر صدر) است. پدر و دو برادر مقتدا صدر و همچنین آیت الله محمدباقر صدر یکی از برجسته ترین مراجع شیعه عراق، در دوران حکومت صدام حسین کشته شدند.

نامی که مقتدا صدر به ارث برده، موقعیت ممتازی برای او فراهم کرده بود تا پس از سقوط صدام بتواند رهبری جریان شمار زیادی از شیعیان عراق به نام "جریان صدری" را برعهده بگیرد. به این ترتیب، تعطیل کردن کلیه فعالیت‌های این جریان، نه تنها کناره‌گیری مقتدا از سیاست که خروج کل جریان صدر از سیاست است.

مقتدا صدر در کنار عمار حکیم و آیت‌الله سیستانی، به عنوان سه شخصیت تاثیرگذار شیعه در سپهر سیاسی عراق شناخته می‌شد. البته آیت‌الله سیستانی به عنوان شناخته شده ترین مرجع شیعه عراق (بلکه جهان) از موقعیت ممتازی نسبت به مقتدا صدر و عمار حکیم برخوردار است که دو روحانی جوان به شمار می‌روند.

با سقوط صدام، مقتدا صدر ارتشی را به نام "جیش المهدی" سامان داد تا اشاره‌ای باشد به دلباختگانی که منتظر ظهور امام موعود هستند. در اختیار داشتن نیروهای مسلح و  بهره بردن از این شبه‌نظامیان در هنگام لزوم، موقعیت ویژه‌ای را برای مقتدا صدر رقم زده بود تا آنجا که گاه، عده‌ای او را با حسن نصرالله (رهبر حزب‌الله لبنان) مقایسه کنند.

کناره‌گیری مقتدا صدر از سیاست آن هنگام پرمعنی می‌شود که به یاد آوریم او از زمان   حضور نظامی آمریکا در عراق همواره مخالف امریکا بود. وی در مقایسه بین آمریکا و صدام، آمریکا را "مار بزرگ‌تر" توصیف کرده بود.

او در زمان حمله اسرائیل به غزه در ۲۰۰۹ فراخوانی داد و خواهان انتقام از حامی اصلی اسرائیل (نیروهای امریکایی مقیم در عراق) شد.

تاثیرگذاری "جریان صدری" به به قدری قوی شده بود که عبدالله گل و رجب طیب اردوغان رییس جمهور و نخست وزیر ترکیه در ماه مه ۲۰۰۹ او  را رسماً در آنکارا به حضور پذیرفتند.

مواضع ضد امریکایی مقتدا صدر برای جمهوری اسلامی نیز کم اهمیت نبود. او در ژانویه ۲۰۱۱ طی یک سخنرانی پرشور که با حضور شمار زیادی از هوادارانش انجام شد، امریکا، بریتانیا و اسرائیل را دشمنان مشترک عراق نام برد و خواستار پایان دادن به اشغال عراق شد؛ موضعی که عینا موضع ایران نیز بود. او پس از این سخنرانی  به ایران سفر کرد تا بتواند تحصیلات حوزوی خود را در قم تکمیل کند.

خروج امریکا از عراق و خروج صدر از سیاست

 خروج نیروهای آمریکایی از عراق باید به موقعیت صدر افزوده باشد. اما حال که خواست او محقق شده کناره‌گیری‌اش از سیاست چه معنا دارد؟

این در حالی است که خبر کناره‌گیری مقتدا صدر از سیاست برای همه حتی نزدیکانش شوک‌آور بوده است به ویژه اگر در نظر آوریم که این تصمیم سه ماه پیش از انتخابات آتی پارلمان عراق اتخاذ شده و همگی انتظار حضور پر رنگ جریان صدر در انتخابات را داشتند.

در حال حاضر، جریان صدر ۴۰ کرسی در پارلمان، شش وزارت‌خانه در دولت نوری مالکی و همچنین ریاست تعدادی از استانداری های عراق را در اختیار دارد. با تصمیم اخیر، نیروهای سیاسی تحت امر او دچار سردرگمی شده‌‌اند.

"پاکیزه نگاه‌داشتن نام مرجعیت شیعه"

گفته شد که مقتدا صدر وارث نام های بزرگی از مراجع شیعه است. او خود به درجه اجتهاد نرسیده ولی با استفاده از نام خاندان خود تقریبا برای یک دهه (از سال ۲۰۰۳) حضور پر رنگی در سپهر سیاسی عراق داشت.

عراق در حال حاضر  دچار ناامنی ، فقر، فساد و نزاع طایفی شده؛ دولت شیعه نوری مالکی به دامن زدن جنگ شیعه و سنی متهم است و ضعف مدیریت او در اداره کشور مورد انتقاد بسیاری است.

ادامه حضور نیروهای تحت امر مقتدا صدر در پارلمان و دولت، می‌توانست مسئولیت وخامت اوضاع عراق را که هر روز بدتر می شود، متوجه نام خاندان صدر نیز بکند. ترک پهنه سیاست از سوی مقتدا صدر ظاهرا از همین منظر انجام شده است.

اخیرا وی در پیامی ویدئویی دولت نوری مالکی را دیکتاتور و طاغوت و یاغی توصیف کرد و با توجه به شیعه بودن نوری مالکی و شیعه بودن جریان صدری، خطی روشن بین این دو کشید و گفت:« عراق امروز کشوری است بدون امنیت، بدون کشاورزی، بدون خدمات... عراق کشوری است که بر آن گرگ‌های تشنه به خون مردم حکومت می‌کنند... عراق کشوری است که دیکتاتوری در آن به اسم شیعه حکومت می کند... اینک حکومتی در عراق در قدرت است که دهان مخالفان را می‌بندد و زندان‌ها را پر می‌کند... حکومتی که حتی حکم مرجعیت را وقعی نمی‌گذارد... ما آل صدر برتر از آنیم که دنبال صندلی قدرت در چنین حکومتی باشیم.»