برگزاری نخستین «روز حیات وحش» در جهان

امسال برای نخستین بار در دنیا «روز جهانی حیات وحش» به منظور افزایش آگاهی‌های عمومی نسبت به جانواران و گیاهان وحشی و همچنین گونه‌های در معرض خطر برگزار می‌شود.

اعلام روزی به نام «روز حیات وحش» در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۲۰ دسامبر سال ۲۰۱۳ به تصویب رسید و قرار شد پس از آن همه ساله در تاریخ سوم ماه مارس برابر با ۱۲ اسفند این مناسبت در سطح جهانی گرامی داشته شود. روز سوم مارس روزی است که در آن «معاهده جهانی تجارت با گونه‌های  جانوری و گیاهی در معرض خطر» یا معاهده سایتس CITES درسال ۱۹۷۳ به تصویب رسید.

سایت رسمی «روز جهانی حیات وحش»

سازمان ملل متحد در قطعنامه‌ای که در ۲۰ دسامبر سال ۲۰۱۳ تصویب کرد ضمن تاکید بر ارزش‌های غیرقابل انکار و حیاتی گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی خواستار توجه هرچه بیشتر نسبت به وضعیت خطرناک بسیاری از گونه‌های در حال انقراض شد. طبق این قطعنامه، گیاهان و جانوران وحشی از طریق ارزش‌ها و خصوصیات زیست شناختی، ژنتیک، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی خود نقش بسیار مثبت و مهمی در تحول و توسعه زندگی و جوامع انسانی داشته‌اند. اما اکنون تهدیدها و فشارهای مختلفی که بر حیات وحش وارد می‌شود به حدی است که اگر توجهی فوری و جهانی نسبت به این مساله صورت نگیرد، تنوع زیستی در جهان به صورت اساسی رو به کاستی می‌رود و نسل‌های آینده از داشتن بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی محروم خواهند شد.

صفحه رسمی فیس بوک «روز جهانی حیات وحش»

بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل متحد، در پیامی به مناسبت این روز، ضمن اشاره به خطرات بزرگی که اکنون متوجه حیات وحش است، از جامعه جهانی خواست برای کاهش این خطرات با یکدیگر همکاری کنند. دبیرکل سازمان ملل به طور ویژه بر مبارزه با قاچاق حیوانات وحشی و اجزای بدن آن‌ها و همچنین قاچاق گیاهان در معرض خطر تاکید کرد.

قاچاق و تجارت غیرقانونی حیوانات و گیاهان یا اجزای بدن و محصولات آن‌ها یکی از اصلی‌ترین تهدیدها برای بسیاری از گونه‌های حیات وحش به شمار می‌آید. به گفته دبیرخانه «معاهده سایتیس» تجارت غیرقانونی و قاچاق حیات وحش دومین تجارت غیرقانونی بزرگ در جهان است. پلیس بین‌المللی یا اینترپل نیز تخمین می‌زند که عواید ناشی از قاچاق حیات وحش سالانه بین ۱۰ تا ۲۰ میلیارد دلار باشد. بزرگ‌ترین بازارهای خرید و مصرف گونه‌‌های قاچاق شده در چین، ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا قرار دارد.

بان کی مون در بخش دیگری از پیام خود به رابطه دیرینه انسان با حیات وحش اشاره کرده و گفت:«برای هزاران سال انسان و فرهنگ‌های مختلف به تنوع غنی جانوران و گیاهان برای تهیه غذا، لباس، دارو و حتا امور معنوی خود وابسته بوده اند. حیات وحش با آینده بشر نیز درآمیخته است و نقشی اساسی در علم و فن‌آوری و همچنین تداوم بسیاری از سنت‌ها و میراث ما دارد. از این رو سازمان ملل روز سوم مارس را به عنوان روز جهانی حیات وحش نام گذاری کرده است».

برای گرامی‌داشت سوم مارس که به دعوت سازمان ملل صورت گرفته، رویدادهای مختلف در شهرهای مختلف جهان از توکیو تا نیویورک و نایروبی برگزار می‌شود. به گفته دبیرخانه «معاهده سایتیس» از میان کشورهای مختلف جهان، بنگلادش، چین، آلمان، مغولستان، نیوزلند، پرو، سوییس، تایلند، توگو، بریتانیا و آمریکا بیش از سایر کشورها رویدادهای مختلفی برای گرامی‌داشت این روز در نظر گرفته‌اند. برگزاری کنفرانس، نمایشگاه عکس، برنامه‌های تلویزیونی، مسابقات ورزشی و همچنین برنامه‌های آموزشی برای کودکان جزو رویدادهایی است که در این کشورها برای افزایش آگاهی‌های عمومی نسبت به حیات وحش در نظر گرفته شده است.

معاهده سایتیس برای حفاظت از گونه‌های در معرض خطر

نام‌گذاری روز سوم مارس به نام «روز جهانی حیات وحش» تاکیدی است دوباره بر اهمیت «معاهده جهانی تجارت با گونه‌های  جانوری و گیاهی در معرض خطر» یا «معاهده سایتیس». هدف این معاهده حفاظت از جانوران و گیاهانی است که در معرض خطر انقراض قرار دارند. معاهده سایتیس یکی از مهم‌ترین اسناد جهانی در راستای حفظ تنوع زیستی جانوران و گیاهان است. طبق مفاد این معاهده، هرگونه تجارت با گیاهان و جانوران وحشی نباید منجر به درخطر انداختن آن گونه‌ها و یا انقراض آن‌ها در طبیعت و حیات وحش بشود. از این رو معاهده سایتیس بر ضرورت کنترل ورود و خروج گونه‌های مختلف حیات وحش، بررسی وضعیت آن‌ها، اطمینان یافتن از استفاده از گونه‌های حیات وحش در مقاصد قانونی و انسانی و صدور تاییدیه قبل از تجارت و نقل و انتقال این گونه‌ها تاکید می‌کند.

وضعیت حیات وحش در ایران

سازمان حفاظت محیط زیست ایران نیز در مراسمی که  روز دوشنبه دوازدهم اسفند در تالار اصلی ساختمان پردیسان برگزار شد به استقبال روز جهانی حیات وحش رفت. علاوه بر مراسم رسمی سازمان حفاظت محیط زیست ایران، برخی سازمان‌های غیردولتی و مردم نهاد نیز با برگزاری رویدادهای مختلف این روز را گرامی داشتند. در تهران، دانش آموزان مجتمع آموزشی «سوده» یک نمایشگاه نقاشی در حمایت از پروژه حفاظت یوزپلنگ آسیایی برگزار کردند. در بیرجند نیز یک نمایشگاه با هدف آموزش حیات وحش برگزار شده است.

طبق گزارش منتشر شده توسط سازمان حفاظت محیط زیست ایران به مناسبت «روز جهانی حیات وحش» حداقل ۷۴ گونه از رده‌های مختلف جانوری در کشور در فهرست قرمز «اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت» قرار دارند. براساس جدول منتشر شده توسط سازمان حفاظت محیط زیست،  وضعیت یوزپلنگ ایرانی بحرانی است و چند پستاندار دیگر از جمله گوزن زرد ایرانی، گورخر آسیایی، فک دریای خزر، نهنگ آبی و نهنگ باله‌ای نیز در معرض خطر انقراض هستند. پستانداران دیگری از جمله کل و بز، آهو، خفاش انگشت دراز، قوچ و میش ارمنی، خرس سیاه،  نیز در وضعیت «آسیب پذیر» طبقه بندی شده‌اند. در میان پرندگان، خزندگان و ماهی‌ها نیز دال یا کرکس پشت سفید، عقاب خالدار بزرگ، لاک پوزه عقابی، تمساح مردابی، سمندر لرستانی، ماهی ازون برون و ماهی کپور وحشی جزو جاندارانی هستند که وضعیت آن‌ها بحرانی و یا در حال انقراض تشخیص داده شده است.