کاظم معتمدنژاد، رضا مرزبان و دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی

دکتر کاظم معتمد‌نژاد و رضا مرزبان، دو استاد روزنامه‌نگاری ایران در سال ۱۳۹۲ چشم بر جهان فروبستند. نام این دو نفر با دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی  درآمیخته است.

در سطح جهانی دو دیدگاه در مورد آموزش روزنامه‌نگاری وجود دارد، دیدگاه اول که متعلق به آنگلوساکسون‌هاست، بر این باور است که روزنامه‌نگار باید به اصطلاح خاک تحریریه را بخورد، خبر بیاورد، خبر تنظیم کند، گزارش و مقاله بنویسد تا تبدیل به روزنامه‌نگار شود. دیدگاه دوم که بیشتر فرانسوی‌ها پشتیبان آن هستند، به آموزش روزنامه‌نگاری و برخورداری از دانش آکادمیک مثل دانش جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، جمعیت‌شناسی، روش تحقیق، گزارش‌نویسی و تکنیک‌های مصاحبه معتقد است. دکتر کاظم معتمد‌نژاد عمیقاً به آموزش آکادمیک در عرصه روزنامه‌نگاری اعتقاد داشت.

روزنامه‌نگاری مدرن ایران با آموزش دانشجویان دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی در ابتدای سال‌های دهه ۵۰ خورشیدی آغاز گشت، هر چند که شروع آن با تشکیل کلاس‌هایی در سال‌های دهه ۴۰ شروع شده بود. دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی تجسم هر دو این دیدگاه‌ها بود.

تحصیلات رضا مرزبان در رشته ادبیات بود. او با آرمان‌های عدالت‌جویانه ابتدا به روزنامه‌های حزب توده ایران مثل «چلنگر»، «شهباز» و «به سوی آینده» پیوست. پس از کودتای ۲۸ مرداد، دو سال زندان، رضا مرزبان را از فعالیت‌های روزنامه‌نگاری جدا کرد. در دهه ۴۰ مرزبان نقش مهمی در بنیانگذاری سندیکای نویسندگان و خبرنگاران ایران، ایجاد صندوق تعاونی و کوی نویسندگان در تهران ایفا کرد. او با حمایت مصباح‌زاده در دهه ۵۰ به دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی پیوست و به تدریس روزنامه‌نگاری عملی پرداخت. نقش مرزبان در اعتصاب معروف ۶۴ روزه مطبوعات در انقلاب ۵۷ برای اعتراض به دخالت نظامیان و همچنین انتشار بولتن اعتصاب با فیروز گوران در تاریخ روزنامه‌نگاری ایران خواهد ماند. روزنامه «پیغام امروز» که پس از انقلاب ۵۷ با سردبیری رضا مرزبان منتشر شد، عمر کوتاهی داشت. دریکی از سر مقاله‌ها تحت عنوان «صدای پای فاشیسم می‌‌آید»، او نسبت به برپایی دوباره استبداد و دیکتاتوری هشدار داده است. به این ترتیب مرزبان مرتد اعلام گشت و به زندگی مخفی روی آورد. بعد‌ها به زندگی در تبعید تن داد و در پاریس سکنی گزید.

دکتر معتمد‌نژاد، تحصیلاتش در رشته حقوق و روزنامه‌نگاری را‌ در فرانسه به پایان رسانده بود. او اما در ایران ماند، و درتمام این سال‌ها با تدریس در فرانسه و تهران، همواره آخرین دستاورد‌ها و کتاب‌های ارتباطات و روزنامه‌نگاری را برای دانشجویان به ارمغان آورد.

معتمد‌نژاد در مقطع انقلاب مدیر دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی بود. تیغ تیز انقلاب فرهنگی گریبان دانشکده نوپای علوم ارتباطات را که تنها عمری نزدیک به یک دهه داشت را نیز گرفت. بسیاری از دانشکده‌ها پس از انقلاب فرهنگی ادغام شدند ولی دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی به‌کلی منحل شد، معتمد‌نژاد با کمک دکتر محسنیان‌راد و دکتر نطقی تلاش کردند که شورای عالی انقلاب فرهنگی را ازاین عمل باز دارند، ولی فایده‌ای نداشت، دانشکده منحل شد و به‌عنوان گروهی به نام علوم اجتماعی با گرایش ارتباطات در دانشگاه علامه طباطبایی شروع به کار کرد.

شاید بتوان علت این جراحی را به نقش یک دانشکده مستقل که دانش آموختگانش می‌توانند نقشی در هدایت افکار عمومی داشته باشد، نسبت داد. برنامه‌ریزان و طراحان انقلاب فرهنگی هم به خوبی از آن آگاه بودند.

درباره دکتر کاظم معتمد‌نژاد و رضا مرزبان و اهمیت آنان در تاریخ روزنامه‌نگاری معاصر ایران با دکتر صدرالدین الهی، استاد سابق دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی، نوشابه امیری و محمد تاج‌دولتی، روزنامه‌نگار واز فارغ‌التحصیلان دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی و همچنین با ناصر پاکدامن، عضو کانون نویسندگان ایران در تبعید گفت‌و‌گو کرده‌ام.