ایران؛ آیا جایی برای محققان غربی نیست؟

جلوگیری از ورود باستان شناسی فرانسوی به ایران و دیپورت او از فرودگاه امام خمینی، بار دیگر موضوع برخورد با پژوهشگران غربی را برجسته کرد.

رمی بوشارلا (Remy Boucharlat)٬ باستان‌شناس فرانسوی، که به دعوت مسئولان میراث فرهنگی و برای شرکت در یک گردهمایی بین‌المللی باستان‌شناسی و پس از اخذ ویزا به ایران سفر کرده بود، در فرودگاه امام خمینی تهران اجازه ورود به ایران را نیافت و از همان‌جا اخراج شد.

مسئولان میراث فرهنگی از دلیل اخراج او اظهار بی‌اطلاعی کرده‌اند.

رمی بوشارلا از باستان‌شناسان مشهوری است که سابقه زیادی در مطالعه آثار باستانی ایران، به ویژه دوره هخامنشی و ساسانی  دارد.

او مدت‌‌ها در محوطه‌ تاریخی پاسارگاد و همچنین تنگه بلاغی و نواحی اطراف آن عملیات باستان‌شناسی انجام داده و در «کاوش‌های نجات بخشی آثار باستانی» پیش از آب‌گیری سد سیوند نیز به طور مشترک با باستان‌شناسان ایرانی همکاری کرده بود.

او تحقیقاتی در مورد ساختار آبرسانی در دوران هخامنشی در دشت پاسارگاد نیز انجام داد تا نشان دهد باغ‌های سلطنتی آن در دوران هخامنشیان چگونه آبیاری می‌شدند.

بوشارلا برای شرکت و ایراد سخنرانی در «دوازدهمین گردهمایی سالانه بین‌المللی باستان‌شناسان» قصد ورود به ایران را داشت که به دلایلی که هنوز به طور رسمی اعلام نشده٬ از ورود او علی‌رغم داشتن روادید ایران جلوگیری شد.

این گردهمایی باستان‌شناسی از ۲۹ تا ۳۱ اردیبهشت در موزه ملی ایران برپاست. مسئولان برگزاری این همایش تاکنون در مورد اخراج بوشارلا از فرودگاه امام اظهار نظری نکرده‌‌اند.

خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا، با انتشار خبر دیپورت این باستان‌شناس فرانسوی از سطح پایین همایش در روز اول انتقاد کرده و از زبان برخی باستان‌شناسان نوشته است: «برگزارکنندگان برای ارائه مقاله و گزارش تنها با برخی افراد که تمایل داشتند تماس گرفتند وفراخوانی برای دعوت از همه علاقه‌مندان داده نشده است.»

در این همایش٬ باستان شناسان غربی دیگری از جمله جان کورتیس از موزه بریتانیا، رولان بزنوال از فرانسه، رافائل بیشونه، ویتو مسینا و پیر فرانچسکو کالییری از ایتالیا و همچنین بنجامین موتن از دانشگاه هاروارد آمریکا حضور دارند.

باستان‌شناسان ایرانی پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی از او خواستند امکان ارتباط بیشتر را با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در سطح بین‌المللی  فراهم کند.

«پژوهشکده باستان‌شناسی» ایران در سال‌های پیش با فراز و نشیب‌های بسیار رو به رو شد و میزان فعالیت‌‌هایش بسیار کم شد.

زندگینامه رمی بوشارلا

بوشارلا متولد ۱۹۴۸ در فرانسه و تحصیل کرده در رشته باستان‌شناسی خاور نزدیک در دانشگاه سوربن است.

موضوع پایان نامه دوره دکترای او بررسی جنوب غربی ایران در دوره ساسانی بود.

او برای نخستین بار در سال ۱۹۶۹ و در قالب یک هیئت باستان‌شناسی به تورنگ تپه در ایران سفر کرد. پس از آن با ژان پرو، باستان‌شناس مشهور فرانسوی، تا زمان انقلاب در ایران همکاری می‌کرد.

او از سال ۱۹۹۹ پروژه تحقیقاتی در مورد پاسارگاد را از طرف فرانسه آغاز کرد. تحقیقات او سبب شد ایران بتواند اطلاعات بیشتری برای ثبت پاسارگاد در فهرست میراث جهانی یونسکو به دست آورد.

او برای این تحقیقات از روش «ژئو فیزیک» استفاده کرد. در این روش‌ها، بدون حفاری کردن در زمین و با استفاده از ارسال پرتوهایی به درون خاک، وجود ساختارهای دست‌ساز بشر می‌تواند آشکار شود.

مخالفت با پژوهشگران و معماران غربی در ایران

مخالفت با ورود رمی بوشارلا به ایران سومین مورد از مشکلاتی است که اخیرا در ارتباط با پژوهشگران غربی در ایران پیش آمده است.

پیش‌تر در فروردین ماه ماجرای دفن ریچارد فرای، ایران‌شناس آمریکایی، در اصفهان و در کنار آرامگاه آرتور پوپ خبرساز شد.

معترضان با «جاسوس و صهیونیست» خواندن فرای به دولت هشدار دادند اجازه دفن او در اصفهان را نخواهند داد.

بسیاری از محفال اصولگرا، ریچارد فرای را از یک سو به دلیل دیدارش با برخی چهره‌های اصلاح‌طلب از جمله محمد خاتمی «عامل شبیخون فرهنگی» لقب دادند و از سوی دیگر او را تئوریسن «مکتب ایرانی» و متصل با «جریان انحرافی» خواندند.

«جریان انحرافی» اشاره به اسفندیار رحیم مشایی، از نزدیک‌ترین افراد به محمود احمدی‌نژاد دارد.

پس از آن ماجرا، دعوت از یکی از معماران سرشناس آمریکایی به نام «پتیر آیزنمن» برای سخنرانی در یک همایش معماری معاصر در تهران نیز واکنش تند روزنامه «کیهان» را به همراه داشت که در نهایت به لغو آن همایش منجر شد.

روزنامه کیهان از آیزنمن به دلیل طراحی یک بنای یادبود برای قربانیان فاجعه هولوکاست در برلین به شدت انتقاد کرده و گفته بود آیزنمن برای یک «واقعه جعلی» بنایی یادبود طراحی کرده و به این ترتیب برای مظلوم نمایی اسراییل تلاش کرده است.

کیهان همچنین ارتباط آیزنمن با بنیاد معماری آقاخان را نیز دلیل دیگری برای مخالفت با حضور او در ایران دانسته بود.

عبدالحمید نقره‌کار، از استادان معماری دانشگاه علم و صعنت و از طیف سیاسی نزدیک به محمود احمدی نژاد نیز آیزنمن را معماری «صهیونیست و فراماسون» خوانده بود.

آیزنمن قرار بود در سومین «همایش بین‌المللی معماری معاصر، گفت و گوی ایران و جهان» که برای روزهای ۲۳ و ۲۴ اردیبهشت در سالن برج میلاد برنامه‌ریزی شده بود شرکت کند. موضوع آن همایش بررسی آثار و جایگاه پیتر آیزنمن در معماری معاصر جهان با حضور خود معمار بود.

او پس از لغو سفرش به ایران، ضمن ابراز تاسف از این واقعه گفت اگر کسی مانند او که کارش تنها معماری است نیز نتواند به ایران برود، نشانه‌ای از بازشدن درها در ایران مشاهده نخواهد شد.

این مخالفت‌های شدید با حضور پژوهشگران، باستان‌شناسان و معماران غربی در ایران، حتا برای یک حضور بسیار کوتاه مدت چند روزه، در حالی صورت می‌گیرد که با روی کار آمدن دولت حسن روحانی امیدها برای گشایش فضای فرهنگی در ایران افزایش یافته بود.

مسئولان سازمان میراث فرهنگی بارها به ظرفیت‌ و قابلیت‌ جاذبه‌های فرهنگی ایران برای گشودن درها به سوی جهان و برقرار کردن ارتباط علمی و پژوهشی با موسسات بین‌المللی اشاره کرده‌اند.