بحران عراق؛ اعزام ناو هواپیمابر آمریکا به خلیج فارس

ناو هواپیمابر آمریکا در واکنش به اوضاع عراق از دریای سیاه به سمت خلیج فارس حرکت کرد. این درحالی است که پیشروی‌های داعش در شهرهای عراق با بسیج نیروهای داوطلب تاحدودی مهار شده است.

روز شنبه ۱۴ ژوئن، چاک هیگل، وزیر دفاع آمریکا دستور داد ناو هواپیمابر «یواس‌اس جورج دبلیو بوش» این کشور در آب‌های منطقه جابه‌جا شود. پنتاگون به این ترتیب خود را آماده حمله نظامی احتمالی به اسلام‌گرایان داعش کرد.

جان کیربی‌، سخنگوی پنتاگون روز شنبه تاکید کرد که در صورت ضروری شدن عملیات نظامی برای حفظ جان آمریکایی‌ها و منافع ایالات متحده در عراق، اوباما انعطاف لازم را نشان خواهد داد.

قرار بود ناوهواپیمابر آمریکا که تاکنون در دریای سیاه مستقر بود، شامگاه شنبه وارد خلیج فارس شود. این ناو را چند ناوچه جنگی و موشک‌انداز همراهی می‌کنند.

جمهوری‌خواهان از اوباما خواسته‌اند قاطعیت بیشتری در مورد داعش از خود نشان دهد و فشار جان مک‌کین، سناتور متنفذ آریزونا به اوباما از همه بیشتر است. مک‌کین تاکید می‌کند که آمریکا باید برای متوقف کردن اسلامگرایان دست به حمله هوایی بزند.

مک کین در سخنان خود، بحث خودداری اوباما از حمله نظامی به سوریه را پیش کشیده و از تعلل او در این زمینه انتقاد می‌کند.

اوباما تاکنون تنها از کمک نظامی به عراق صحبت کرده و با دخالت مستقیم نظامی در این کشور مخالفت ورزیده است. او هم‌زمان از دولت مالکی خواسته که مشکل موجود را مستقلا حل کند. رئیس جمهور آمریکا روز جمعه ۱۳ ژوئن گفته بود:«آمریکا سهم خود را ادا می‌کند اما مسئولیت اصلی با دولت عراق است.»

فتوحات دولتی 

روز شنبه ۱۴ ژوئن، چند شهر کوچک در مسیر سامرا به بغداد،  از جمله معتصم و اسحاقی، از چنگ اسلام‌گرایان به در آمد‌ند. نوری مالکی، نخست وزیر عراق در حین بازدید از سامرا گفت، ارتش با کمک نیروهای داوطلب توانسته نیروهای داعش را از این دو شهر بیرون کند.

نوری مالکی پس گرفتن شهرستان‌های متصرف شده را موفقیتی برای دولت خود خوانده و این در حالی است که بحران کنونی، مطالبات اقلیم کردستان، عشایر سنی‌ و مناطق ناراضی سنی‌نشین در عراق و تضادهای حل نشده این کشور را برجسته‌تر از همیشه کرده است.

مالکی چند هفته پیش پیروزی حزب خود «حکومت قانون» را در انتخابات پارلمانی جشن گرفته بود، اما فراکسیون کردها و سنی‌ها در مجلس عراق، تقاضای او برای بررسی لایحه برقراری وضعیت ویژه برای مهار بحران را بی‌پاسخ گذاشته و نشست پارلمان را بایکوت کردند.

این واکنشی بود به قدرت‌طلبی، برخوردهای فرقه‌گرایانه و اقدامات خصومت‌ آمیزی که مالکی علیه رقیبان سیاسی خود انجام داده بود.

روزهای تاریک مالکی

روزنامه آلمانی «فرانکفورتر آلگماینه» در تحلیلی می‌نویسد که داعش در عملیات خود تنها نیست بلکه رهبران عشایر سنی استان انبار و بدنه بازمانده از حزب بعث در موصل و تکریت نیز اسلام‌گرایان را درشورش علیه دولت مرکزی همراهی می‌کنند.

این روزنامه عنوان کرده که نزدیک صدهزار ارتشی دوران صدام حسین که با سقوط او در سال ۲۰۰۳ اجبارا بازنشسته شده بودند، به همراه بسیاری از سربازان ترک خدمت کرده ارتش کنونی عراق، به پیکارجویان داعش ملحق شده‌اند.

شهر دو میلیون و پانصد هزار نفری موصل روز سه‌شنبه ۱۰ ژوئن به طرزی غافلگیرکننده و برق‌آسا به تصرف شبه‌نظامیان داعش درآمد. کنسولگری ترکیه در این شهر اشغال شد و نزدیک ۸۰ نفر از جمله سرکنسول ترکیه به گروگان گرفته شدند. دو لشکر عراق در دو پادگان و سی هزار نیروی پلیس و نیروی امنیتی به طرفه‌العینی از هم پاشیدند.

نوری مالکی نخست وزیر عراق  در واکنش به این سقوط سریع، در تلویزیون دولتی این کشور از یک توطئه سخن گفت: «زیرا شمار اندکی از پیکارجویان نمی‌توانستند به این سادگی شهر را متصرف شوند.»

فرانکفورتر آلگماینه می‌نویسد این عصیان مناطق سنی‌نشین علیه مالکی شیعه و سیاست‌های تبعیض‌آمیز دولت او بود. در یادداشت تحلیلی این روزنامه آمده که عزت ابراهیم الدوری، معاون صدام حسین رهبری این شورش‌ها را بر عهده دارد. او در هنگامه درگیری در تکریت در روز پنجشنبه ۱۲ ژوئن در حوالی گور صدام حسین دیده شده است.

چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز اقلیم کردستان

یادداشت فرانکفورتر آلگماینه به وضعیت ویژه کردهای عراق نیز اشاره کرده و این‌که نیروهای اقلیم خودمختار کردستان، فرصت پیش آمده را موقعیتی برای کسب استقلال کامل از دولت مرکزی تلقی کرده‌‌اند.

فواد حسین، مسئول نهاد ریاست اقلیم کردستان به تلویزیون کردی «رووداو» گفته است که عراق از نظر امنیتی به سه بخش داعش، ارتش و پیشمرگه تقسیم شده است.

فواد حسین تاکید کرده که مقامات اقلیم قبلا به دولت مالکی در خصوص بحران هشدار داده بودند، اما او جدی نگرفت و به تقاضای جلسه اضطراری اهمیتی نداد: «مالکی در جلسات خصوصی گفته که به کردها نیازی نداریم اما پس از سقوط موصل شروع به تماس با ما کردند.»

نخست وزیر اقلیم کردستان و فرماندهی نیروهای پیشمرگه، عصر شنبه (۱۴ ژوئن/۲۴ خرداد) در بیانیه‌ای تاکید کردند که نیروهای کرد درمقام دفاع هستند و به هیچ عنوان پیشروی نخواهند کرد. در این بیانیه آمده است که مساله عراق راه حل نظامی ندارد و تنها با توافق سیاسی گروه‌های مختلف می‌توان آرامش را به عراق بازگرداند. این بیانیه به مردم مناطق تحت کنترل پیشمرگه اطمینان داده که امنیت آنها حفظ خواهد شد و هیچ خطری آنها را تهدید نخواهد کرد.

نچیروان بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان از اتحادیه میهنی، این را نیز گفته که بغداد باید مسئولیت وضعیت کنونی را بپذیرد. او یادآوری کرده که اقلیم کردستان هنوز خود را بخشی از عراق می‌داند.

تلویزیون «رووداو»، عصر جمعه ۱۳ ژوئن از قول فرماندهان نیروی پیشمرگه گفته بود: «اگر داعش وارد کردستان نشود، ما به هیچ وجه پیشروی نخواهیم کرد و فقط مرزهای کردستان را حفظ خواهیم کرد.» نیروهای پیشمرگه از روز چهارشنبه کنترل کامل شهر نفت‌خیز کرکوک را در اختیار دارند.

نوری مالکی در حالی برای دفع پیشروی‌های داعش، اقلیم کردستان را به کمک طلبیده که بودجه ادارات کردستان را قطع کرده و جلوی فروش مستقیم نفت از سوی آنها را هم گرفته بود. او هم‌چنین می‌کوشید کردها را به ازای دادن پست ریاست جمهوری، به حضور در دولت ائتلافی ترغیب کند اما محاسباتش اینک برعکس شده و در معامله مورد نظرش، جای خریدار و فروشنده تغییر کرده‌ است.