مناقشه انتخاباتی افغانستان؛ نگرانی مشترک ایران و آمریکا

پس از سقوط طالبان و ۱۳  سال ریاست حامد کرزی، امیدها این بود که افغانستان برای اولین بار بعد از چهار دهه جابه جایی خشونت بار قدرت، انتقال آرام قدرت را از طریق صندوق رأی تجربه کند. اما اینک افغانستان به خاطر مناقشه‌ای انتخاباتی، در آستانه بحرانی قرار گرفته که بالقوه آبستن خشونت است.

به رغم آنکه تا پایان دوره کرزی کمتر از سه هفته باقی مانده، هر دو نامزد انتخابات ریاست جمهوری، خود را برنده انتخابات می دانند. طالبان در برخی ولایات افغانستان انگشتان رنگی برخی از رأی‌دهندگان را قطع کردند تا هشداری باشد به کسانی که گمان دارند آینده افغانستان از مسیر دمکراسی عبور می‌کند و نه "دولت اسلامی طالبان به ریاست ملا عمر".

اشرف غنی احمدزی در نتیجه مقدماتی اعلام شده، نامزد پیشتاز با احراز ۵۶.۴۴ درصد آرا معرفی شده است. عبدالله عبدالله اما مدعی است که در انتخابات ریاست جمهوری این کشور تقلب موثر به نفع نامزد رقیب صورت گرفته است. وی نتایج انتخابات را "کودتاعلیه اراده مردم" دانسته و گفته که نتایج انتخابات و "آرای ناپاک" را حتی اگر "قطعه قطعه" شود، نخواهد پذیرفت.

کمیسیون مستقل انتخابات، وقوع تقلب در انتخابات را تأیید کرده ولی میزان آن را تأثیرگذار در نتیجه انتخابات نمی‌داند، عبدالله مدعی تقلب سازمان یافته توسط مثلث ریاست جمهوری (حامد کرزی)، کمیسیون انتخابات و کمپین رقیب است. وی آنان را متهم به تبانی با یکدیگر برای تغییر نتیجه انتخابات کرده و می‌گوید، در همان دور اول نامزد پیروز انتخابات بود.

متوکل سیحون نماینده کمپین عبدالله در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی «الجزیره» مدعی شد که «سازمان ملل قول داده از طریق بازشماری صندوق‌ها، آراء باطله را جدا کند و اگر چنین نشود عبدالله کابینه خود را معرفی خواهد نمود.»

معرفی کابینه موازی با کابینه اشرف غنی، موجب نگرانی امریکا و ناتو را فراهم آورده که دارای نیروهای رزمی در خاک افغانستان هستند. این اقدام در عمل کلید خوردن جنگ قدرت در کشوری است که طالبان هنوز تهدیدی عمده در آن به شمار می‌آید.

نگرانی امریکا به حدی بود که رییس جمهور این کشور در مکالمه تلفنی با عبدالله وی را به خویشتن‌داری دعوت کرد. در همین راستا، جان کری وزیر خارجه امریکا در تاریخ ۱۱ژوئیه وارد کابل شد تا در غیاب نهادهای موثر برای حل و فصل اختلافات، با کمک سازمان ملل این مهم را برعهده بگیرد.

حساسیت‌های امنیتی امریکا

کری چند ساعت پس از اعلام نتیجه مقدماتی انتخابات افغانستان هشدار داده بود که مناقشه سیاسی در این کشور می‌تواند کمک‌های بین‌المللی به این کشور را تحت شعاع قرار دهد.

افغانستان وعراق دو کشوری هستند که نظام‌های سیاسی آن‌ها با هزینه جانی و مالی آمریکا و متحدانش استقرار یافته‌اند.

در حالی که آمریکا نگران اوضاع عراق است، اختلافات سیاسی در افغانستان دیگر کشوری که امریکا خود را پایه گذار دمکراسی در آن می‌داند، مزید دردسرهای باراک اوباما شده که می خواهد با تثبیت اوضاع در این دو کشور، کاخ سفید را به هم حزبی خود تحویل دهد.

اوباما از مخالفت کرزی با امضای "موافقتنامه امنیتی" با آمریکا ناخرسند است. این موافقت‌نامه خواستار مصونیت قضایی برای سربازان امریکایی مستقر در افغانستان است اما حامد کرزی گفته اعطای چنین تضمینی تا زمانی که خانه مردم مصون از تعرض نظامیان آمریکایی نباشد، ناممکن است.

کرزای در این مخالفت، به بهانه پایان یافتن دوره ریاست جمهوری خود از امضای قرارداد طفره رفته و آن را به عهده رییس جمهور بعدی واگذار کرده است.

تماس تلفنی اوباما با عبدالله و توصیه به خویشتنداری، گواه حساسیتی است که اختلاف جاری در افغانستان می‌تواند به منافع امریکا و متحدانش ضربه بزند. در حال حاضر که افغانستان واجد دولتی مستقر است، حملات طالبان در ولایات مختلف ادامه دارد. جنگ قدرت ناشی از اختلاف نخبگان سیاسی افغانستان، بیش از همه به سود طالبان و به زیان امریکا و متحدانش خواهد بود.

ایران در همسایگی دو بحران

به رغم مرزبندی‌های تهران و واشنگتن، شواهدی حاکی است که ایران به امریکا در ساقط کردن طالبان و صدام کمک کرده است.

مناقشه سیاسی و انتخاباتی در همسایه شرقی ایران (افغانستان) در شرایطی است که در همسایه غربی آن (عراق) دولت داعش اعلام موجودیت کرده و پیشروی‌های این گروه تا دویست کیلومتری مرزهای ایران رسیده است.

ادامه مناقشه سیاسی افغانستان اگر منتهی به اعلام دولت موازی شود، نه تنها تهدیدی برای آمریکا بلکه برای ایران محسوب می‌شود که دارای هزار کیلومتر مرز مشترک با افغانستان است.

به نظر می‌رسد که ناامنی عراق و افغانستان، اینک به فصل مشترکی برای نگرانی تهران و واشنگتن تبدیل شده است. بی‌دلیل نیست که هر دو دولت با تجزیه عراق مخالفت ورزیده و خواستار خروج مسالمت آمیز افغانستان از بن بست سیاسی شده‌اند.

تهران تلاش کرده خود را در برابر پیروزی هر یک از دو نامزد، بی‌طرف نشان دهد. با وجود این، تمایل تهران به ریاست جمهوری عبدالله بر کسی پوشیده نیست. مرضیه افخم سخنگوی وزارت خارجه ایران در اشاره‌ای به مطالبه عبدالله برای بازشماری آرا گفته است: «انتخابات باید با در نظر گرفتن مطالبات به حق نامزدها دقیق و شفاف باشد و به تخلفات انتخاباتی رسیدگی شود.»

چنین موضعی بیش از همه جانبداری از عبدالله است که معترض به نتایج انتخابات است. عبدالله از مادری تاجیک و پدری پشتو به دنیا آمده و سال‌های زیادی را در تهران به‌سر برده است. از نظر تهران درک مشترک عبدالله با ایران به مراتب بیش از درک اشرف غنی است که از پدر و مادری پشتو است.

از نظر ایالات متحده بازشماری آرا مادام که دو نامزد خود را ملتزم به نتایج بازشماری ندانند، گره از بن‌بست سیاسی برنخواهد داشت. پیشنهاد امریکا یکی از این دو است که یا طرف‌های مناقشه، به نتیجه بازشماری (هرچه باشد) گردن نهند یا هر دو به توافقی دست یابند تا بر اساس آن بتوانند مشترکاً "دولت وحدت ملی" را تشکیل دهند؛ دولتی که هم عبدالله و هم اشرف غنی را در خود جا داده باشد.