● دیدگاه
نوری مالکی و وداع با قدرت
حسن هاشمیان- مالکی ۴ سال پیش، ایاد علاوی را به همین ترتیبی کنار زد که امروز حیدر عبادی به اتکای آن نخست وزیر می‌شود. او حتی شیوه‌ای را که خودش ساخته قبول ندارد.
حسن هاشمیان
معرفی حیدر عبادی برای تصدی مقام نخست وزیری عراق از سوی فؤاد معصوم، کشمکش سیاسی میان هواداران مالکی و مخالفان او در اردوگاه شیعیان را بالا برد اما فشار دیگر گروهای سیاسی در عراق، کشورهای منطقه و جهان در نهایت به تسلیم شدن نخست وزیر فعلی منتهی خواهد شد.
حیدر عبادی نخست وزیر جدید طبق قانون اساسی عراق یک ماه فرصت دارد تا کابینه خود را معرفی کند و این همان فرصتی است که نوری مالکی مانورهای خود را برای بازگشت به قدرت به عمل خواهد آورد.
آنچه اکنون واضح است نوری مالکی براساس قانون اساسی و رأی دادگاه فدرال دیگر نخست وزیر عراق نیست. طبق رأی این دادگاه گروه دارای اکثریت نمایندگان «تحت سقف پارلمان» حق دارد نخست وزیر جدید عراق را از میان خود معرفی کند.
ممکن است حزب الدعوه با وجود داشتن ۵۰ کرسی پارلمانی، به مرور به تشکل سیاسی «یتیمی» تبدیل شود که توانائی ائتلاف با گروههای دیگر را ندارد.
با جدا شدن نمایندگان وفادار به حیدر عبادی و گروه فضیلت محمد یعقوبی از لیست ائتلاف دولت قانون نوری مالکی، و پیوستن گروه حسین شهرستانی به آنها، انشعاب مهمی در داخل حزب مالکی صورت گرفت که سرنوشت نخست وزیر جدید عراق را رقم زد. بر این اساس حدود ۴۵ نفر از نمایندگان ائتلاف قانون به همراه گروه عمار حکیم، صدری‌ها و حزب فضیلت جمعا ۱۲۷ نماینده، لیستی به فؤاد معصوم رئیس جمهور عراق ارائه کردند که مبتنی بر معرفی حیدر عبادی به عنوان نخست وزیر جدید عراق بود.
طبق این درخواست و با استناد به مواد قانون اساسی و رأی دادگاه فدرال، آنها اکثریت پارلمانی در داخل مجلس را تشکیل می‌دهند.این شیوه دقیقا همان شیوه‌ای است که نوری مالکی در سال ۲۰۱۰ بر ضد ایاد علاوی به کار برد. در آن زمان در حالیکه لیست «العراقیه» ایاد علاوی با ۹۱ کرسی بیشترین تعداد نماینده را در ترتیب لیست های انتخاباتی به دست آورده بود، مالکی با استدلالی جدید که باید لیست برنده بیشترین تعداد کرسی‌ها را در داخل پارلمان داشته باشد و نه خارج از آن، توانست علاوی را کنار بزند و مقام نخست وزیری را احراز کند اما اکنون همان شیوه‌ای را که خودش ۴ سال پیش ساخته، قبول ندارد.
اصرار مالکی بر مقام نخست وزیری خود، نه فقط او را از این منصب دور می‌کند بلکه «حزب الدعوه» عراق را با چالشی جدی مواجه خواهد کرد. از این بعد این حزب تشکل کوچکی خواهد بود که نه فقط قادر نیست مناصب کلیدی دولت را تصرف کند بلکه در خصومت با تشکل‌های دیگر شیعه ممکن است از ائتلاف شیعیان خارج شود و با اینکه نزدیک به ۵۰ کرسی پارلمانی در اختیار دارد اما تبدیل به تشکل سیاسی «یتیمی» خواهد شد که توانائی ائتلاف با گروههای دیگر را ندارد.
کودتا تنها گزینه مالکی
در چنین شرایطی گزینه‌های پیش رو در برابر مالکی چیست؟ بدون شک مالکی از طریق ابزارهای قانونی موفق نخواهد شد رقیبان خود را قانع کند تا او را بعنوان نخست وزیر انتخاب کنند.او در هر گامی از این فرآیند مشکل خواهد داشت. او در ایجاد اجماع شیعی بر سر انتخاب خود، ایجاد وفاق ملی میان سنی‌ها و کردها و در گزینش کابینه خود مشکلات فراوانی خواهد داشت و حتی اگر به عنوان نخست وزیر معرفی شود، نخواهد توانست تأیید پارلمان را برای کابینه خود بگیرد. در یک کلام، او قادر نخواهد بود اعضای کابینه خود را معرفی نماید و چه بسا این فرآیند به ماه‌ها کشیده شود.
مالکی حتی اگر به عنوان نخست وزیر معرفی شود، نخواهد توانست به دلیل عدم محبوبیت، تأیید پارلمان را برای کابینه خود بگیرد.
از آن سو نوری مالکی با انجام اقدامات امنیتی در روزهای گذشته، تمایل خود را برای کاربرد زور و اجرای یک کودتای محدود در عراق نشان داد.
او خوب می‌داند که آمریکا دیگر تمایلی برای بازگشت نیروهای خود به عراق ندارد و ممکن است با توجه به اینکه تمام ابزارهای نظامی، امنیتی و اطلاعاتی را در اختیار دارد، در صدد کودتا برآید.
کودتا اگرچه یک خودکشی سیاسی برای مالکی خواهد بود و احتمال موفقیت آن بسیار کم است اما باید به عنوان خطری بالقوه برای آینده عراق در نظر گرفته شود.
تندروهای ایران و حمایت از نوری مالکی
دولت ایران از زبان علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی، حیدر عبادی نخست وزیر جدید عراق را به رسمیت شناخت و آمادگی خود را برای کمک به او اعلام کرد، اما بعید است این موضع‌گیری مورد رضایت تندروهای داخل ایران باشد. رسانه‌های خبری تندروها و اصولگرایان در ایران، از مقاومت نوری مالکی در برابر «زیر پا گذاشتن قانون اساسی» عراق سخن به میان آوردند و انتخاب نخست وزیر جدید را در خواست دولت‌های غربی تعبیر کردند.
با انتخاب حیدر عبادی سیاستمدار ۶۲ ساله عراقی برای تصدی مقام نخست وزیری، دوگانگی واضحی در رویکردهای ایران نسبت به این رویداد مشاهده می‌شود. حسن روحانی صبح دوشنبه در تماس تلفنی با رجب طیب اوردغان بر دو مسأله تشکیل هرچه سریع‌تر دولت جدید در عراق و مشارکت اکثریت پارلمانی در آن تأکید کرد.این سخن به هیچ وجه به معنای ماندگار شدن نوری مالکی در پست نخست وزیری نیست.
کودتا اگرچه یک خودکشی سیاسی برای مالکی خواهد بود و احتمال موفقیت آن بسیار کم است اما باید به عنوان خطری بالقوه برای آینده عراق در نظر گرفته شود.
رصد خبرگزاری‌های وابسته به جناح‌های تندرو در داخل جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که آنها موضعی کاملا متفاوت با رئیس جمهور دارند.خبرگزاری فارس از قول افراد نزدیک به نوری مالکی تلاش کرده که فرآیند قانونی انتخاب شخصی غیر از نوری مالکی را بررسی کند که این تصمیم را در مغایرت با قانون اساسی دیده‌اند. همچنین این خبرگزاری با اشاره به استقبال دولت‌های غربی از انتخاب حیدر عبادی، این انتخاب مطابق خواست غرب دانسته است.
آنچه واضح است برخی از فرماندهان سپاه مایل به کنار گذاشتن نوری مالکی نیستند. این موضوع میتواند راز پایداری نخست وزیر فعلی عراق و تمایل وی به استفاده از زور را نشان دهد که علی‌رغم تمام مخالفت‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی همچنان به کرسی قدرت چسبیده است.
مالکی اکنون فرمانده کل قواست و زمام تمام وزارتخانه‌ها و دستگاهی اطلاعاتی و امنیتی کشور را در اختیار دارد. این وضع او را تشویق می‌کند که با استفاده از ابزار قدرت، نخست‌وزیری خود را حفظ کند به ویژه که اگر نیروهای سپاه پاسداران ایران رهنمودهائی از این قبیل به وی ارائه کنند.
بعد از بالا گرفتن تحرکات داعش در عراق، تعداد اندکی از نیروهای سپاه به عراق اعزام شدند، ولی در هیچ جبهه‌ای در مصاف با داعش آثار وجود خود را نشان ندادند و اساسا به نظر نمی‌رسد حضورشان برای شکست «دولت اسلامی» بوده باشد. این تعداد اما میتواند برای حفظ قدرت نوری مالکی و اجرای یک کودتای محدود به کار آید. به خصوص که سپاه تجربه خوبی در این نوع کارها بعد از انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال ۸۸ داشته است.
حسن روحانی و حیدر عبادی
بعید بتوان تصور کرد که نوری مالکی بدون پشتوانه ایران، اصراری بر کرسی نخست وزیری خود داشته باشد. علی‌رغم تمام اخبار منتشر شده درباره عدم حمایت ایران از وی، از دست دادن نوری مالکی، رویداد تلخی برای بخشی از حاکمیت ایران خواهد بود.
برخی از فرماندهان سپاه مایل به کنار گذاشتن نوری مالکی نیستند. این موضوع میتواند رمز پایداری نخست وزیر فعلی عراق و تمایل وی به استفاده از زور را نشان دهد
اگرچه دولت ایران از حجم خطراتی که این سیاست به همراه خود آورده، آگاه است و حسن روحانی تلاش می کند رهیافت خروج از آن را پیدا کند اما واضح است که منافع تندروها در ایران به بقای نوری مالکی گره خورده است و رفتن وی یک پیروزی اساسی برای سیاست منطقه‌ای رئیس جمهور عملگرای ایران به حساب خواهد آمد.
فرد انتخاب شده برای مقام نخست وزیری عراق، فردی مناسب برای آن چیزی است که حسن روحانی آرزوی آن را برای مردم عراق دارد. حیدر عبادی یک شخصیت آکادمیک و سیاستمداری متعادل است.او در داخل اردوگاه شیعیان به جز هواداران نزدیک مالکی، طرفداران زیادی دارد و کردها و سنی‌های عراق نگاه مثبتی به وی دارند. روابط او با ایران نیز بسیار خوب است و در عین حال تلاش کرده مناسباتش با کشورهای عربی به ویژه عربستان سعودی حفظ نماید.
در کشمکش سیاسی موجود در عراق، به نظر می‌رسد که جدال رئیس جمهور ایران با جناح‌های تندرو در داخل کشور به عراق امتداد یافته یاشد. آنها برای عقیم ساختن سیاست منطقه‌ای حسن روحانی تمام تلاش خود را به کار خواهند بست حتی اگر مجبور شوند دست به یک کودتا در عراق بزنند.
اما آنچه که مشخص است نه شرایط داخلی ایران و نه اوضاع منطقه‌ای به نفع آنها نیست و حتی اگر به چنین کار خطرناکی روی بیاورند، در نهایت نوری مالکی باید با قدرت وداع کند.
نظرها
ابوذر
منوچهر ...عالی بود ..!
nader
امریکا مترسک ایران را برای هشت سال تحمل کرد تا کار را بجنگ داخلی کشاند!
بهنام
همانگونه که قبلآ پیشبینی کرده بودم مالکی هم به زباله دان تاریخ پیوست . او از خود هیچ اراده ای نداشت و فریب رژیم ننگین ایران را خورده و سرانجام متحد قدیمی خویش هم صندلی را از زیر پایش کشید . امید است نخست وزیر جدید عراق دیگر فریب این جنایتکاران از خدا بی خبر را نخورده و خواسته های قانونی مردم عراق را مد نظر قرار دهد و دامنه نفوذ و دخالتهای بی جای حکومت ایران را از میان بردارد .
منوچهر
کنار رفتن نوری مالکی از مدتها پیش اشکار شده بود . ماه پیش که شمعخانی بعراق سفر کرد بعد از ملاقات با کلیه ذینفعان قدرت حتی مالکی و ایت اله سیستانی در دو سایت ایرانی از عدم حمایت از مالکی خبر رسانی نمود وهمچنین هفته پیش یک روزنامه عراقی از قول رهبر ایران نوشته بود که این کشور از مالکی حمایت نمیکند وحتی بی بی سی عنوان کرده است که قاسم سلیمانی با ملاقات با مالکی این مساله را با او در میان گذشته بود. امریکا هم قبلا نا رضایتی خود را از اینکه دولت عراق همه گروههای قومی و مذهبی را حمایت نمیکند گله مند بود ولی انتخابات عراق جور دیگری رقم خوردو نوری مالکی بتصور اکثریتی که در پارلمان بدست اورده بود باشتباه تصور میکردکه میتواند سکان دولت را در دست داشته باشد ولی اختلاف با بارزانی و هیچ انگاری سنی ها کنفرانس استانبول را بدنبال داشت که همه گروههای غیر شیعه دست از پشت او برداشتند و هجوم داعش و از دست رفتن موصل و نینوا وموفقیت اولیه کردها وتصرف چند شهر وسپس اعلام برگزاری رفراندم برای استقلال نه تنها عراق بلکه ترکیه و ایران وامریکا را متوحش کرد زیرا پی امد ان چند پارگی و احتمالا گسترش در گیریها را در منطقه راافزون میساخت چه بسا که دامان اردن را هم در مسیر حکومت اسلامی قرار میداد. واجماعی بین المللی را مجبور کرد تا سیاستی تازه برای عراق تبین کنند که اولین قدم نصب دولتی تازه بود . ترکیب کابینه تازه عراق بامشکل بسیاری روبرو خواهد بود زیرا برعکس نظر نویسنده محترم باید منافع گروه ائتلاف قانون در نظر گرفته شود وگرنه اکثریت دولت در پارلمان یا بدست نمیاید و یابسیار شکننده خواهد بود چون اکراد سهم بیشتر ی میخواهند و سنی ها هم باید همکاری داشته باشند تا اجماع همگانی برای دفع داعش فراهم شود ومسلما انشعابیون از گروه مالکی هم باید سهم بیشتر در دولت داشته باشند. مالکی یتیم نیست زیرا عبادی باو قول داده است که احترام و موقعیت او منظور شود واین مساله خبر رسانی شده است . اما مقابله تند رو ها در ایران نیز انچنان که نویسنده بیان کرده است در تقابل گروههای اصولگراو روحانی قرار نگرفته است زیرا در این مدت حکومت ساکت بود و رسانه ها هم در حد توان ذهنی بین بودن و نبودن مالکی نوسان داشتند . توافق افشا نشده ایران و امریکا در سیاستهای منطقه نه تنها سردر گمی رسانه های داخلی ایران بلکه اخبار کشورهای غربی را هم در بر گرفته است زیرا بصورت اصولی تکلیف برنامه هسته ای ایران و خواسته های اسرائیل در قالب غرب بدلیل موضع گیری 35 ساله دو طرف نمیتواند بیکباره اشکارشود چون کشور حامی تروریست ایران انچنان که اسرائیل ترسیم کرده و تند رو های امریکا هم باورکرده اند نمیتواند یکساله یبک کشور دوست تبدیل شود واز طرف دیگر حکومتی که 36 سال هرچه فریاد داشته سرغرب بخصوص امریکا و اسرائیل زده است نمیتواند انان را همکار خود قلمداد کند . هر دو طرف بزمان نیاز دارند . مشخصا بجز ایاد علاوی هرکس که دولت عراق را تشکیل دهد مجبور به تحمل ایران خواهد بود چنانکه در همین دو روز هم ترکیه نتوانست نیاز کردها را براورد و ناگزیر شد از جاده های ایرا ن استفاده کند و کمک امریکابدوستان کرد نیز از همین طریق میسر شد وملاقات ظریف در مسقط ودریافت پیغام مشکلات را دور زد. از قضا متحدین پولدار امریکا در قضایای عراق درد سر ساز شده اند یعنی سعودی و قطر مشترکا یک حرامزاده ناقص الخلقه داعش را روی دست منطقه گذاشته اند که حالا حالا میماند و هزینه ساز خواهد بود چه بسا که این مولود سیطره خود را به کشورهای غربی بگستراند ولی ایران همچنانکه در رفع طالبان و صدام یار شاطر بود در این مقطع نیز مفید فایده قرار گرفت گو اینکه چندان گوش بفرمان نیست و سر کشی هائی هم دارد.