دستاوردهای بن‌بست انتخاباتی افغانستان

روز جمعه ۲۱ شهریور،  دفتر هیات نمایندگی سازمان ملل در افغانستان ( یوناما)، در باره نتیجه دیدار جداگانه معاون دبیرکل سازمان در امور سیاسی با دو نامزد انتخابات اخیر این کشور نوشت: «هر دونامزد برای رسیدن به یک تفاهم سیاسی در مورد حکومت وحدت ملی کوشش خواهند کرد.»

این در حالی‌ست که "صدای جهاد" یکی از نارنماهای اسلامی افغانستان در مقاله‌ای با عنوان "از نازدانگی سیاسی تا حرکت‌های سبز و نارنجی" عنوان کرده است که " تیم عبدالله با احساس ترس...از قیام و مبارزه سخن گفته و از زبان تهدید استفاده می‌کند."

این تارنما با اشاره به "هشدارهای" عطاء محمد نور، والی ولایت بلخ می‌نویسد: «به اسم حرکت‌های سبز و نارنجی (در صورت به اصطلاح پذیرفته نشدن خواسته‌های تیم اصلاحات) باعث ایجاد بحران و چالش در کشور گردیده‌اند.»

 "حرکت‌های نارنجی و سبز" تا چه حد جدی‌ست

پیش از این نیز عطا محمد نور تهدید کرده بود چنانچه نتیجه انتخابات افغانستان بدون در نظر گرفته شدن خواسته‌های تیم عبدالله اعلام شود "حامیان وی در سراسر افغانستان دست به تظاهرات خیابانی زده و ساختمان‌های دولتی را تصرف خواهند کرد."

آقای نور این تحرکات را "حرکت نارنجی و سبز" می‌داند که بسیاری‌ را نگران کرده بود که این گونه تظاهرات ممکن است کشور را به سوی جنگ داخلی و بسا به سوی تجزیه ببرد.اما ناظران مسائل سیاسی افغانستان معتقداند که این گونه "حرکات" به نفع هیچ کدام از جناح‌های مخالف افغانستان نیست و کشور را به سوی بحران عمیق تر خواهد برد.

همچنین گفته شده است که با پادرمیانی آمریکا، طرفداران عبدالله عبدالله به "آرامش و صبوری" دعوت شده‌اند تا مذاکرات به نتیجه قابل قبول هر دو نامزد ختم شود. نجیب امیری، سردبیر رادیوی محلی "سلام وطندار" به رادیو زمانه از بازتاب این تنش‌ها در رسانه‌های داخلی کشور گفت. 

نجیب امیری مي‌گويد با این که  شاهد اعتراض‌های پی‌درپی علیه تقلب در کشور هستیم اما امید بسیاری به این است که این مذاکرات نتیجه مثبتی را به همراه داشته باشد و هر دونامزد نیز به توافق مورد نظر خود برسند. به فایل کامل این گفت‌وگو می‌توانید گوش دهید:

دستاورد این بن‌بست

با این که دومین انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان بعد از شکست طالبان، به بن‌بست رسیده و مذاکرات بین دو نامزد بیش از انتظار طول کشیده، ولی تغییرات مدنی‌ای نیز به همراه داشته است. در طول جنگ‌های مستمر، گذشته از فرار مغزها و ایجاد ترس و نگرانی‌های زیاد در مردمی که در داخل کشور ماندند، برای اولین بار شاهد تظاهرات‌ و راهپیمایی‌هاي بدون خشونت مرد و زن در شهرهای بزرگ افغانستان بودیم که فرصتی برای ابراز اعتراض و نگرانی‌های خود يافتند. مردمی که برای اولین بار با این که نگران امنیت خود و نزدیکان خود بودند به خیابان‌ها ریختند و ساعت‌های طولانی دور هم پلاکارد طراحی کردند و بر سر شعارهایي که در این تظاهرات سر دادند به توافق رسیدند. این انتخابات با این که در رسیدن به وحدت ملی سیاسی درنگ داشته، اما این فرصت را برای مردم ایجاد کرده که از حق مدنی و شهروندی خود استفاده کنند که یکی از این حق تظاهرات مسالمت‌آمیز بود.

 جمعه ۲۱ شهریور، ساعت ۲ بعد از ظهر به وقت محلی، همزمان با تهیه این گزارش، در کابل راهپیمایی طرفداران "جنبش ضد تقلب" صورت گرفت. این جنبش خود یکی از دستاوردهای دیگر دوره دوم انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان است که علیه تقلب و تقلب‌کاران در کابل راه‌اندازی شد و به شهرهای دیگر نیز گسترش یافت. در گزارش‌های قبلی رادیو زمانه با چند تن از بنیانگذاران آن صحبت کرده بودیم که حتی از دو ماه قبل بر این بودند که نتیجه‌ای را که با تقلب به دست آمده قبول ندارند و تقلب‌کاران را به حکومت راه نخواهند داد.

سوءاستفاده از باورهای مردم

اما کم نیستند افرادی که از نتیجه انتخابات ناامید هستند. بسیاری از مردم افغانستان، آنهایی که با باور به حق و قدرت رای مردم در دومین انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کردند و آنانی که در این راه دست و انگشت از دست دادند، کم نبود. اما حالا زمانی که این باورها به نتیجه روشنی نرسیده، بحث تقلب و بازرسی آرای پاک از آرای دستکاری‌شده بسیاری را وادار کرده که رای خود را پس بگیرند. کارت رای دهی خودرا جلوی دوربین آتش بزنند و در صفحه‌‌های فیسبوکی خود منتشر کنند.

مختار وفایی، خبرنگار و از فعالان اجتماعی در بلخ یکی از این افراد است. وی به رادیو زمانه از آن می‌گوید که از نگاه او برنده این انتخابات طالبان هستند و باورهای مردم نسبت به انتخابات و حق رای برای ساختن آینده کشور خود به "مسخره" کشیده شده. به این گفت‌وگو را گوش دهید:

نتایج احتمالی "صبر و حوصله" برای مذاکرات

یکی از سوال‌های مهمی که این روزها می‌توان در داخل افغانستان شنید این است که تا کی می‌شود مذاکره کرد؟ نامزدها چه قدر وقت و فرصت دارند تا به توافق برسند؟ اگر به توافق نرسند چه خواهد شد؟ با این که در سخنرانی اخیر خود اشرف‌غنی احمدزی از آن گفت که "صبر و حوصله" برای ادامه مذاکرات دارد، اما سوال این است که آیا طول مذاکرات را صبر و حوصله نامزدها تعيين می‌کند یا قرار و قانونی در این مورد وجود دارد؟

احمد قریشی، رئیس مرکز خبرنگاران افغانستان در کابل ضمن پاسخ دادن به این پرسش‌ها معتقد است که "این نوع چانه‌زنی‌های آقای عبدالله" برای ایجاد امکان تقسيم پنجاه درصدی بین دو گروه مخالف در کشور است. احمد قریشی می‌گوید تا به حال قدرت سیاسی به دست رهبران پشتون‌تبار بوده و ترجيح آنها بر این است که وضعیت همین‌گونه ادامه یابد.

اما تلاش عبدالله عبدالله و تیم او بیشتر بر فراهم کردن شرایط و امکان قانونی قوم غیر پشتون در حکومت آینده است. احمد قریشی معتقد است که روند دور دوم انتخابات تا حال خارج از دامنه قانون موجود پیش رفته و احتمال این است که اعلام نتیجه آن متکی بر بازشماری و بررسی آرا نباشد بلکه در نتیجه این مذاکرات سیاسی و رسیدن به توافق بین نامزدها به حل و فصل برسد. اما در صورت بی‌نتیجه ماندن این مذاکرات این احتمال هم وجود دارد که حامد کرزی با اعلام وضعیت اضطراري حکومت موقت تشکل دهد و دوباره به حکومت برگردد. رئیس مرکز خبرنگاران افغانستان این وضعیت را شکست هر دو نامزد و ناموفق بودن آنها در تشکیل "حکومت وحدت ملی" می‌داند. اما طبق قرار کمیسیون مستقل انتخابات قرار است که نتیجه بازرسی آرا تا آخر هفته آینده اعلام شود. به فایل کامل این گفت‌وگو می‌توانید گوش دهید:

سابقه حکومت "وحدت ملی" و دستاوردهای آن

یکی از مهم‌ترین مطالبات تیم عبدالله عبدالله این است که شورای وزیران تحت رياست رییس اجرایی در حکومت وحدت ملی باشد، چیزی که با قانون اساسی کشور مغایر است و تغییر در قانون اساسی زمانی صورت خواهد گرفت که رئیس جمهور جدید به کار شروع کند. اما اگر مطالبات تیم عبدالله عملی شود و قدرت سیاسی بین رئیس جمهور و رئیس اجرایی تقسیم شود، از لحاظ تجربي تا چه حد عملی خواهد بود؟ 

در پايان جنگ داخلی تاجیکستان، که همسایه افغانستان است، چنین طرحی با قسمت کردن قدرت بین رئیس‌جمهور و صدر اعظم به تصویب رسید اما بر روی کاغذ باقی ماند. درعمل رئیس‌جمهور امام علی رحمان، صاحب قدرت اصلی کشور شد، هرچند توافق دو طرف باعث متوقف شدن جنگ داخلی در کشور بود. جنگی که بیش از پنج سال طول کشید و بیش از صدهزار نفر قربانی آورد و باعث مهاجرت بیش از یک میلیون شهروندان تاجیکستان شد. 

این طرح حالا این بار در افغانستان چه نتیجه‌ای به همراه خواهد داشت؟ آیا این دو شرایط قابل مقایسه است؟  عزیز بارز، دیپلمات سابق افغانستان در تاجیکستان در گفت‌وگو با رادیو زمانه در این باره توضیح می‌دهد.

عزیز بارز معتقد است  گذشتی که تا به حال جناح طرفدار عبدالله به خاطر رسیدن به ثبات ملی انجام داده‌اند در مقابل تیم مخالف بسیار بزرگ است. آقای بارز از چهره‌های برجسته فارسی‌زبان افغانستان، مثل احمدشاه مسعود، برهان‌الدین ربانی و دیگران یاد می‌کند که در طول جنگ‌های داخلی و جنگ با طالبان جان خود را از دست دادند و هنوز این باخت از دل‌هایشان بیرون نرفته و ممکن است که "عقب‌نشینی" از جانب عبدالله برای طرفداران او قابل پذيرش نباشد. به فایل کامل این گفت‌وگو می‌توانید گوش دهید:

اما با این که هر دو نامزد، عبدالله و اشرف‌غنی در نامه سرگشاده خطاب به سران نشست سازمان ناتو در ولز یک بار دیگر قول دادند که برای ایجاد حکومت وحدت ملی خواهند کوشید، احتمال می‌رود که بدون پادرمیانی "حضوری" جان کری، وزير خارجه آمريكا این مذاکرات به نتیجه مورد پسند هر دو طرف نرسد.

آن چه مسلم است، این که توافق هر چه زودتر دو نامزد باعث ثبات در کشور خواهد بود، اما سوال اینجاست که آیا این پادرمیانی‌های مستقیم آمریکا و جامعه جهانی در امور داخلي افغانستان استقلال این کشور را برای چندین سال دیگر زیر سوال نخواهد برد؟