«نمک زمین»؛ بیزاری از تبهکاری انسان، عشق به طبیعت

سباستیائو سالگادو از قربانیان روآندا و از آوارگانی که در اردوگاه‌های پرت و دورافتاده جهان از گرسنگی و بیماری مرده‌اند، عکس گرفته است. ویم وندرس در مستند «نمک زمین» که به‌تازگی در سینماهای آلمان اکران شده، نشان می‌دهد که چگونه سالگادو به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین عکاسان جهان، به تدریج از انسان قطع امید کرده و به طبیعت روی آورده است.

از ۴۰ سال پیش تاکنون سباستیائو سالگادو با دوربینش فجایعی را که دیگران نمی‌خواهند یا نمی‌توانند ببیند ثبت کرده است: قتل عام روآندا، مأموران آتش‌نشانی که در حال خاموش کردن شلعه‌های آتش در چاه‌های نفت کویت‌اند، مردانی که در معادن طلای برزیل با دست خالی و بی‌بهره از کمترین امکانات جان می‌کنند، قحطی‌زدگان آفریقا و صدها هزار آواره‌ای که با لباس‌های پاره در اردوگاه‌های بی‌نام و نشان زندگی می‌کنند.

ویم وندرس، کارگردان شهیر آلمانی دو سال سالگادو و خولیانو، پسر او را هنگام عکاسی از تازه‌ترین پروژه‌اش، «گنسیس» که عکاسی از طبیعت بکر و دست‌نخورده در برخی از نقاط جهان است، همراهی کرده. حاصل این دو سال، فیلم مستندی است به نام «نمک زمین» که ابتدا در جشنواره فیلم کن به نمایش درآمد و جایزه نوعی نگاه این جشنواره را هم به دست آورد و اکنون، به تازگی در سینماهای آلمان اکران شده است.

ویم وندرس پیش از این هم مستندهایی درباره زندگی هنرمندان تهیه کرده است: «کلوپ اجتماعی بوئنا ویستا» (۱۹۹۹) درباره نوازندگان کوبایی و «پینا» (۲۰۱۰) درباره پینا بوش، رقصنده شهیر آلمانی. «نمک زمین» سومین مستندی‌ است که وندرس درباره هنرمندان تهیه می‌کند. شیوه کار او در تهیه مستندهایی درباره هنرمندان چنین است: تلاش می‌کند در گفت‌و گو با دوستان و نزدیکان و یاران هنرمند به زندگی او راه پیدا کند و در همان حال فضای بسیار زیادی را هم به هنر هنرمند اختصاص می‌دهد.

گالری عکس: «نمک زمین»؛ ویم وندرس و سباستیائو سالگادو از انسان‌ها روی برمی‌گرداند و به طبیعت پناه می‌برد.

پرویز جاهد، منتقد سینما درباره شیوه وندرس در «نمک زمین» می‌نویسد: «تمهید سینمایی وندرس برای صحنه‌های مصاحبه با سالگادو بسیار خلاقانه است. او سالگادو را در برابر یک پرده نیمه‌آینه‌ای نشانده و از او خواسته در‌‌‌ همان حال که به پرسش‌های او جواب می‌دهد، به عکس‌های خودش هم نگاه کند. وندرس دوربین را در پشت پرده قرار داده و طوری فیلمبرداری کرده که انگار او دارد همزمان به تماشاگر و عکس‌های خودش نگاه می‌کند. در نتیجه چهره سالگادو و گفت‌وگوی او بسیار جذاب و مؤثر از کار درآمده است.»

وندرس تلاش می‌کند مأموریت سالگادو را به تماشاگر واگذار کند: همه می‌بایست تصاویری را که او از وحشت جهان ثبت کرده ببینند. پرویز جاهد می‌گوید: «در این عکس‌ها نه تنها بی‌رحمی‌ها و خشونت‌های انسانی را می‌بینیم بلکه خشونت و بی‌رحمی طبیعت وحشی و گرسنه را نیز می‌بینیم که از انسان‌ها، قربانی می‌گیرد. اما طبیعت همیشه در عکس‌های سالگادو، بی‌رحم و ظالم نیست بلکه او در دوره جدید فعالیت عکاسی‌اش، به ستایش از طبیعت و کشف زیبایی‌های آن پرداخته و چهره مهربان او را هم به ما نشان می‌دهد.»

سالگادو اکنون ده سال است که پروژه «گنسیس» را دست گرفته. او تلاش می‌کند در نقاط دوردست جهان، طبیعتی را که دست‌نخورده باقی مانده کشف کند. عکس‌های او از این دوره تازه، از عشق او به طبیعت و به زمین نشان دارد. او رو به دوربین وندرس می‌گوید: «حقیقت محض وجود ندارد.» بلکه فقط می‌خواهد روایتی از این حقیقت را در اختیار ما بگذارد. اگر این حقیقت از زیبایی هم سهمی برده باشد، به گفته او انسان‌ها شاید به آن کمی علاقه‌مند شوند.

پیش‌پرده «نمک زمین» ساخته ویم وندرس