مفهوم متکثر فمینیسم از پکن تا نیویورک
منصوره شجاعی - تعدادی از زنان ایرانی در دو گروه متفاوت دولتی و سازمان های غیردولتی در این کنفرانس حضور یافتند.
منصوره شجاعی
مدرسه فمینیستی: یکی از مزایای زندگی در اروپا دسترسی به اینترنت پرسرعت است. در کوتاهترین زمان به دورترین نقاط جهان سفر می کنی، بیشترین اطلاعات را به دست میاوری و تا که برگردی تلالو نور اطلاعات و اخبار جدید در چراغ جادوی سایبری خیره ات می کند.
پس شگفتی من از اینکه چرا یکی دو روزی است برای دسترسی به صفحات مربوط به «کنفرانس زنان پکن + ۲۰» باید به صف «منتظران اللودینگ» در ایران بپیوندم بی مورد نیست.
از دوستی دلیل را پرسیدم و او اشاره به میزان بالای بازدیدکنندگان این صفحات در روزهای پیش از کنفرانس مذکور کرد.
استقبال از این کنفرانس شاید گواهی باشد بر عمومیت یافتن موضوع زنان و اهمیت کنفرانس هایی که فمینیسم فراملیتی را معنا می دهد.
این کنفرانس نهمین کنفرانس جهانی «کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد»[1] است که امسال همزمان با روز جهانی زن مانند همیشه در دو بخش دولتی و سازمان های غیردولتی و این بار در نیویورک برگزار می شود. چهارمین دوره این کنفرانس در سال ۱۹۹۵ در پکن با حضور ۱۹۸ کشور برگزار شد. اهمیت کنفرانس پکن نگاه ویژه آن به موضوع زنان در کشورهای جهان سوم و حضور گسترده و پر رنگ زنان این کشورها به ویژه کشورهای مسلمان بود. در واقع از آن تاریخ گفتمان فمینیسم شرقی و مسائل فمینیست های کشورهای مسلمان وارد مباحث و حتی تئوری های فمینیستی شد.
حضور متکثر زنان و گونه گونی مسائل و مباحث زنان در این کنفرانس، حتی در نوع نوشتار واژه فمینیسم تاثیر گذاشت و نظریه پرداران فمینیست بر آن شدند تا با استفاده از نشانه جمع (S) در دستور زبان انگلیسی مفهوم متکثر فمینیسم را نهادینه کنند.
سند تنظیم شده در کنفرانس پکن شامل دوازده محور بود که هنوز پس از گذشت بیست سال مایه دلنگرانی زنان تلاشگر کشورهای مختلف به ویزه در آسیا و آفریقاست.
تعدادی از زنان ایرانی در دو گروه متفاوت دولتی و سازمان های غیردولتی در آن کنفرانس حضور یافتند. هرچند در آن زمان گروه های موسوم به تشکل های غیردولتی، نمایندگان واقعی زنان و یا از اعضای شناخته شده مدافعان حقوق زنان نبودند، اما به هرحال سوغات آن سفر، راه اندازی معاونت امور زنان ریاست جمهوری، گشایش دفاتر امور زنان در برخی از وزارت خانه ها و گشایش راهی بود برای آغاز فعالیت های برخی از زنان درون و در بدنه حاکمیت برای پیوستن به کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض از زنان.
یک ماه پیش از آغاز این کنفرانس، کارگاه های آموزشی با حمایت شهلا حبیبی معاون وقت ریاست جمهوری آن دوره در کاخ ریاست جمهوری در خیابان فرشته برگزار شد.
یادش به خیر هنوز تشکل های فمینست های مستقل و سکولار به طور عمومی شکل نگرفته بود. اما افرادی از میان این نحله فکری در این کارگاه ها شرکت کردند. در آن سال عضویت در هیئت مدیره «جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست» فرصتی شد که در این کارگاه ها شرکت کنم. هرچند قرار نبود که ما هم در این بازی سهیم باشیم. برای مثال حتی تلاش های «ژیلا شریعت پناهی»، قرآن پژوه و فعال حقوق زنان، برای گنجاندن بحث استفاده از انرژی اتمی و ارتباط ناامنی و آسیب های زیست محیطی در دستور کار گروه اعزامی، نه تنها مورد توجه برگزارکننده ها قرار نگرفت که حتی موفق به کسب اجازه رسمی برای حضور در این کنفرانس نشد.
دلیل دست اندرکاران این بود که ایشان به طور فردی شرکت کردند و عضو «شبکه همبستگی تشکل های زنان» نیستند. که البته ما که این معذوریت را هم نداشتیم باز هم قرار نبود که شرکت داشته باشیم.
خب با استناد به مثل معروف «انشاالله گربه است» این را هم می توان به حساب آن گذاشت که در آن روزها هنوز نشانه جمع دستور زبان انگلیسی در کنار واژه فمینیسم جایی نداشت! و تکثرگرایی در میان جنبش زنان ایران هم هنوز مفهومی آشنا نبوداما جاادوی این نشانه جمع در قاعده دستور زبان باعث شد تا «فمینیسم فراملیتی»، فراتر از مناسبات سیاسی و روابط قدرت راه به کشورهای دیگر بیابد.
جنبش زنان ایران نیزبه رغم چالش ها و موانع مختلف به همت گروه هایی از زنان مستقل و برابری خواه راه رسیدن به آن تکثر را در درون خود می پیمود. نقطه عطف این تلاش در تشکیل «جمع هم اندیشی زنان» در آخرین سال دوران اصلاحات بود. . ائتلاف ها و همگرایی های متکثر پس از آن با استفاده از تجربه ها و تحولات جهانی و همگامی با مطالبات زنان منطقه و شرایط موجود شکل گرفت . در نتیجه خواست پیوستن به کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض از زنان که پیش از این در ائتلاف هایی مثل «جمع هم اندیشی» و «کمپین یک میلیون امضا» بیان نشده بود در «همگرایی زنان برای مطالبات در دوران انتخابات»[2] در سال ۱۳۸۸ مطرح شد و پس از آن در قطعنامه پایانی گردهمایی سبز فعالان جنبش زنان در روز جهانی زن همان سال طنین انداز شد[3]. هرچند که رویدادهای پس از انتخابات موجب توقف این مطالبه جریان ساز شد، اما از آن زمان پیوستن به کنوانسیون جزو اولین خواسته های زنان در بیانیه های جنبش زنان درآمد.
حالا، همزمان با روز جهانی زن شاهد برگزاری کنفرانس پکن + ۲۰ در شهر نیویورک هستیم. یکی از مهم ترین مشکلات ایران در این کنفرانس عدم الحاق به کنوانسیون رفع تبعیض است. درواقع سند پکن خوانشی دیگر از کنوانسیون رفع تبعیض است اما پیوستن به کنوانسیون دولت ها را ملزم به پاسخگویی در مورد مطالبات زنان کشور خویش می سازد.
درحالی که اکثر زنان فعال در سراسرجهان پیگیر اجرای موارد ذکر شده در سند پکن و پیوستن کشورهای غیر عضو به کنوانسیون رفع تبعیض هستند[4]، در کشورهایی مانند ایران زنان صاحب منصب بدون توجه به حقوق زنان دیگر و اصولا بدون توجه به «دیگری» از مدت ها پیش برای این کنفرانس، بخوان برای رقبای سیاسی خویش، خط و نشان می کشند. از جمله «زهرا سجادی» کارشناس امور زنان در مصاحبه با خبرگزاری فارس چنین می کوید: «با کمال تاسف کشور ما حقوق اسلامی غذای اسلامی و فرهنگ اسلامی را دارد ولی به دنبال غرب می رود. مسولان نباید گمان کنند که غرب در امور زنان پیشرو است. بلکه ما سردمدار فرهنگ اسلام هستیم و به عنوان پیشرفته ترین فرهنگ جهان باید آنرا به جهان ارائه دهیم و حتی از سایر کشورها بخواهیم که حقوق اسلامی زنان را مطالعه کنند و از آن استفاده کنند. وی ادامه داد پیشنهاد من به مسولان امور زنان این است که اگر قرار است در این اجلاس حضور پیدا کنند، در مقابل غرب طلبکارانه برخورد کنند…»[5]
این نوع نگرش وگفتار که خاستگاه آن کسب قدرت و نه دفاع از حقوق واقعی زنان ایران است، در دورانی که برخی از فمینست های کشورهای غربی به روشنی از حق استفاده از حجاب برای زنان مسلمان در کشوری مانند فرانسه حمایت می کنند، حاصلی جز منزوی شدن ندارد.
وقتی جادوی اینترنت پرسرعت کشورهای پیشرفته غربی هم نمی تواند پاسخگوی استقبال زنان جهان در پیوستن به یکدیگر و همراهی برای دستیابی به منزلت واقعی خویش باشد چگونه برخی از زنان صاحب منصب ایران در مخالفت با این هم پیوندی و همراهی خط و نشان می کشند؟
هرچقدر هم که این زنان به سهولت و با اتکا به امکانات مالی و رسانه ای فراوان برای فروکاهیدن ارزش های جهانی برابری خواهی و عدالت اجتماعی تلاش می کنند، اما در برابر امواج خروشانی که از رودهای هامون و ارس و زاینده رود و کارون و دجله و سیروان و فرات و اردن و نیل تا رودهای سن و تایمز و راین جاری شده است چاره ای جز همراه شدن ندارند. باشد که در آستانه روزجهانی زن به خواهران جهانی خود بپیوندند تا تنها نمانند.
پانوشت ها:
[1] CSW
منبع: مدرسه فمینیستی
لینک مطلب در تریبون زمانه
نظرها
نظری وجود ندارد.