توافق احتمالی با ایران از نگاه تحلیلگران و رسانه‌های آمریکایی
طاهره رهنما - لابی‌های نزدیک به جمهوریخواهان و اسرائیل نگرانند که مفاد معامله در حال شکل‌گیری، به خواست و شرط جمهوریخواهان و دمکرات‌ها مبنی بر «بازرسی هر کجا و هر زمان» توجه نکند.
طاهره رهنما
رسانه‌های میانه‌روی آمریکایی می‌گویند هنوز نمی‌توان در مورد مفاد توافق قضاوت کرد، اما لابی‌های نزدیک به جمهوریخواهان و اسرائیل نگرانند که مفاد معامله در حال شکل‌گیری، به خواست و شرط «بازرسی هر کجا و هر زمان» توجه نکند.
بیشتر وزیران خارجه درگیر در مذاکرات ایران و ۱+۵ وین را ترک کرده‌اند. تیم‌های مذاکره‌کننده قرار است مجددا به وین بازگردند اما اگر چنانچه مفاد توافق با ایران تا ۹ ژوئیه نهایی نشود، کنگره آمریکا می‌تواند مفاد توافق نهایی را به جای ۳۰ روز در ۶۰ روز بازبینی کند.
به این ترتیب، کنگره با اکثریت نمایندگان جمهوری‌خواه، دو برابر برای نقد مفاد توافق نهایی وقت خواهد داشت و می‌تواند از این زمان، برای لابی‌گری در فضای سیاست داخلی آمریکا استفاده کند و به کابینه باراک اوباما فشار بیاورد.
جمهوریخواهان از هم‌اکنون برنامه‌ریزی و تبلیغات برای انتخابات آتی ریاست جمهوری در نوامبر ۲۰۱۶ را آغاز کرده‌اند.
خطوط قرمز کنار گذاشته‌شده
تحلیلگران رسانه‌های میانه‌روی آمریکایی می‌گویند هنوز نمی‌توان در مورد مفاد توافق قضاوت کرد. جزئیات دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به پایگاه‌های نظامی ایران، حل‌وفصل اختلاف‌های ایران و آژانس، پیشینه پژوهش‌های دستیابی احتمالی به سلاح هسته‌ای در ایران و نحوه به تعلیق در آمدن تحریم‌ها، پیش نیازهای ضروری‌ای هستند که باید در سه روز آینده حل شوند.
کلیف کاپچن، تحلیلگر سیاسی متخصص مسائل ایران و روسیه و مشاور سازمان محاسبه ریسک «اورآسیا» به روزنامه «لس‌آنجلس تایمز» می‌گوید در آخر کار بر سر هرچه توافق شود، بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید پی برده باشند که ایران تا کجا در مورد ساخت سلاح هسته‌ای پیش رفته تا بر دانش احتمالی ایران و فعالیت‌های آتی نظارت بهتری داشته باشند.
«لس‌آنجلس تایمز» با استناد به مقاله‌ای پژوهشی که از سوی «مرکز بلفر» در مدرسه کندی دانشگاه هارورد منتشر شده، می‌نویسد که آمریکا و متحدانش بین سال‌های ۱۹۹۵ و ۲۰۱۳، هشت "خط قرمز" را در مذاکرات با ایران کنار گذاشته‌اند. از جمله این خط قرمزها:
۱ - مطالبات بین‌المللی به‌صورتی که ایران هرگز نتواند انرژی هسته‌ای غیرنظامی به دست آورد؛
۲ – ایران اورانیوم را در حد بالای «غنای پایین» تولید کند؛
۳ – ایران به‌اندازه‌ای اورانیوم با غنای پایین تولید کند که بتواند با آن حداقل سوخت یک بمب هسته‌ای را تأمین کند؛
۴ – ایران تأسیسات هسته‌ای مخفی بسازد.
نویسندگان پژوهش «مرکز بلفر» دانشگاه هاروراد می‌گویند، پس از ناکامی در مجاب کردن ایران به رعایت خطوط قرمز یاد شده، دولت اوباما عنوان می‌کند که این خطوط هرگز قابل دسترسی نبوده‌اند.
کابینه اوباما و تیم مذاکره‌کننده دولت در پاسخ به انتقادها همچنان همان چیزی را می‌گویند که در فروردین ماه می‌گفتند: اگر ایران بخواهد که به سلاح هسته‌ای دست یابد، در شرایط فعلی ظرف دو تا سه ماه به بمب اتم خواهد رسید. تیم مذاکره‌کننده آمریکا می‌گوید اگر توافق جدید که هنوز مفاد دقیق آن مشخص نیست صورت بگیرد، ایران برای ساخت بمب اتمی حداقل یک سال زمان نیاز دارد. تیم مذاکره‌کننده آمریکا می‌گوید مفاد قرارداد نهایی در خوش‌بینانه ترین حالت به گونه‌ای خواهد بود که توان ساختن سلاح هسته‌ای را از ایران به مدت ده تا ۱۵ سال خواهد گرفت. این به نظر آنها با توجه به آن که تهران در آستانه ساخت سلاح هسته‌ای بوده، پیروزی بزرگی است.
بازرسی از پایگاه‌های نظامی، خط قرمز نهایی
لابی‌های نزدیک به جمهوریخواهان و اسرائیل در آمریکا، در مورد معامله‌ای که اکنون در حال شکل‌گیری است ابراز نگرانی کرده‌اند. آنها بیشتر از همه نگران‌اند که مفاد معامله در حال شکل‌گیری به خواسته جمهوریخواهان و دمکرات‌ها مبنی بر «بازرسی هر کجا و هر زمان» توجه نکند.
این خواست زمانی مطرح شد که جان کری و نمایندگان دولت اوباما با نمایندگان کمیته سیاست خارجی سنا ملاقات کردند و قراردادی دوجانبه بر اساس مطالبات هر دو حزب تنظیم شد تا بر اساس آن نظارت کنگره بر توافق نهایی با ایران، تضمین شود.
پاتریک کلارکسون، مدیر «انستیتو سیاست خاورمیانه واشنگتن» به روزنامه «کاپیتال» گفته است که اگر شروط قرارداد مشترک دمکرات‌ها و جمهوریخواهان در متن نهایی لحاظ نشود، کار برای دولت سخت خواهد شد و نمی‌تواند رأی ۶۷ سناتور را برای مشروعیت بخشیدن به توافق با ایران کسب کند.
«بازرسی هر کجا و هر زمان» از اصول مهم توافق دمکرات‌ها با جمهوریخواهان بر سر نظارت کنگره است. این شرط تأکید نظارت بر پایگاه‌های نظامی ایران را در کنار پایگاه‌های هسته‌ای، مشخصاً ذکر می‌کند. شرطی که مقامات ایرانی، از جمله خود آیت‌الله خامنه‌ای بارها گفته‌اند اجازه آن را نخواهند داد. دمکرات‌های پرنفوذ سنا نیز در لزوم وجود شرط «بازرسی هر کجا و هر زمان» با جمهوریخواهان هم‌نظر هستند.
بن کاردین، نماینده مردم مریلند در مجلس نمایندگان آمریکا و عضو کمیته روابط خارجی سنا نیز با کلارکسون موافق است. او دوشبنه ۶ ژوئیه گفته بود که یک «توافق قوی» با ایران باید شامل بازرسی از مراکز نظامی، و بازرسی از هر مرکزی باشد که به نوعی به گسترش قابلیت نظامی ایران مربوط است. به تاکید او، ایران نباید از مصاحبه بازرسان آژانس انرژی اتمی با دانشمندان هسته‌ای این کشور سر باز بزند و باید ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای خود را آشکارا برای بازرسان آژانس مشخص کند.
منتقدان دولت اوباما می‌گویند که به دلیل پیشینه ایران در دروغ‌گویی و پنهان‌کاری در مورد تأسیسات هسته‌ای مخفی، قدرت‌های جهانی باید حق بازرسی «هرکجا و هر زمان» را داشته باشند. با این حال زمزمه‌ها برای دور زدن این خط قرمز نیز آغاز شده است.
جوفی جوزف، یک مقام سابق برنامه امنیت ملی آمریکا برای منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای که پیش از این در کاخ سفید کار می‌کرده، به «لس‌آنجلس تایمز» می‌گوید امتیاز بازرسی «هر کجا و هر زمان» را جورج دبلیو بوش پدر، از دولت صدام حسین پس از جنگ خلیج در سال ۱۹۹۱ گرفت. به باور او، کسانی که اینک چنین انتظاری را در مذاکره با ایران دارند باید متوجه باشند که عراق پس از یک شکست نظامی تحقیرآمیز به چنین شرطی تن داد. جوزف می‌گوید: «عراق حق انتخاب نداشت».
او می‌گوید ایران هرگز به توافقی بدون این سه عنصر تن نخواهد داد: «به رسمیت شناختن حق تولید حداقل مقداری سوخت هسته‌ای، تعلیق تحریم‌ها و محدودیت زمانی در قرارداد توافق که پس از به سر آمدن این زمان با ایران نیز مانند هر کشور دیگری رفتار شود که پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را امضاء کرده است.»
حامیان سیاست اوباما در قبال ایران
محافظه‌کاران آمریکایی و لابی‌های حامی اسرائیل در آمریکا در شرایط فعلی نگران قدرت کارزارهای حامی سیاست خارجی کابینه اوباما هستند و بر این باورند که قدرت لابی‌گری این کارزارها نباید نادیده گرفته شود.
دانیل پالیتکا، معاون ارشد مطالعات سیاست خارجی و دفاعی در «انستیتو اینترپرایز آمریکا» پیش‌بینی می‌کند که در روزهای اولیه پس از نهایی شدن توافق ۱+۵ با ایران، کاخ سفید فضای تبلیغات رسانه‌ای را احاطه کند.
در حال حاضر ارزیابی آنچه در ۳۰ یا ۶۰ روز آینده در کنگره اتفاق خواهد افتاد دشوار است اما به باور تحلیلگران محافظه‌کار مانند پالیتکا، مقامات دولت احتمالاً در روزهای نخست برای هر امتیازی که به ایران امتیاز بدهند، توجیه‌های تبلیغاتی لازم را ارائه خواهند داد.
پالیتکا می‌گوید نباید محبوبیت و قدرت اوباما دست‌کم گرفته شود. به گفته او مقامات کابینه اوباما در حال حاضر لابییست‌های تهاجمی خود را به فضای سیاست داخلی آمریکا اعزام کرده‌اند.
این مقام «انستیتو انترپرایز آمریکا» ادامه می‌دهد: «رک بگویم، رئیس جمهور در این کشور خیلی قدرتمند است. در حال حاضر قدرت او خیلی بیشتر از قدرت کنگره است. او می‌تواند فرد فرد نمایندگان کنگره را تحت تأثیر قرار دهد.»
قرار دو جانبه بین حزب دمکرات و جمهوری‌خواه که به موجب آن نظارت ۳۰ تا ۶۰ روزه کنگره به متن نهایی توافق با ایران تضمین شده، مبتنی بر این است که هر نوع توافق نهایی با ایران باید دسترسی به موقع و مؤثر بازرسان آژانس انرژی اتمی به هر سایت این کشور را ممکن کند. این قرار دوجانبه همچنین شامل گزاره‌هایی در مورد دسترسی بازرسان به ابعاد نظامی تحقیقات هسته‌ای ایران (چه در حال و چه در گذشته)، از جمله حق گفت‌وگو با دانشمندان هسته‌ای است. مهم‌تر از همه قرار بر این است که تحریم‌ها تا زمانی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری ایران را تأیید نکرده است، به حالت تعلیق در نیایند. این‌ها گزاره‌هایی هستند که نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره در نظارت نهایی متن توافق با ایران بر آنها اصرار خواهند ورزید.
نظرها
نظری وجود ندارد.