چپ و راست مرده‌اند، زمین را می‌خواهی یا آسمان را؟

بیش از ۳۰ سال قبل، یک ایرانی خوش‌گذران و ثروتمند، نویسنده‌ای فراانسان‌گرا و مشاوری اقتصادی، ادعا کرد که تقسیم‌بندی سنتیِ طیف‌های سیاسی، ۹۰ درجه خواهد چرخید. ف.م اسفندیاری -یا طبق اسم مستعاری که در دهۀ ۷۰ برای خودش برگزیده بود «ف.میم ۲۰۳۰»- پیش‌بینی کرد که تغییر جهتی محوری در اولویت‌های سیاسی، به «جناح بالا» و «جناح پایین»، رخ خواهد داد. ارتباط بین جناح‌ها و جهات، در این طرحِ جدید کاملاً واقعی بود: ‌«جناح بالا» یعنی چشم‌داشتن به آسمان و «جناح پایین» به‌معنای نظر داشتن به زمین بود. جناح بالا می‌خواست زندگیِ انسان‌های را به ورای مرزهای کرۀ خاک برساند، و جناح پایین می‌خواهد زیاده‌روی‌هایش را کنترل کند انسان‌ها را به فکر زمین بیاندازد.

ایان — تا امروز، دوگانۀ جناجِ ایدئولوژیکِ راست و چپ، دوگانۀ کارامدی بوده است. استعارۀ «جناح» به ترتیبِ نشستن در مجلس شورای ملی فرانسه در دوران پس از انقلاب برمی‌گردد. در این مجلس، حامیان شاه لویی شانزدهم برای نشستن در سمت راست رئیس تجمع می‌کردند و نیروهای انقلابی در سمت چپ او قرار می‌گرفتند. این نما همچنین رابطۀ سنتیِ دستِ چپ، با سوءظن و بدگمانی («شرور و بدنهاد» معادل لاتینیِ واژۀ «چپ»است) و دست راست با اعتماد را تداعی می‌کند؛ البته اینجا منظور اعتماد به حاکمیتِ موجود است. بیش از ۳۰ سال پیش، یک ایرانی خوش‌گذران و ثروتمند، نویسنده‌ای فراانسان‌گرا و مشاوری اقتصادی، ادعا کرد که این تقسیم‌بندی ناشی از چرخشی ۹۰ درجه‌ای بوده است. ف.م اسفندیاری -یا طبق اسم مستعاری که در دهۀ ۷۰ برای خودش برگزیده بود «ف.میم ۲۰۳۰»- پیش‌بینی کرد که تغییر جهتی محوری در اولویت‌های سیاسی، به «جناح بالا» و «جناح پایین»، رخ خواهد داد. ارتباط بین جناح‌ها و جهات، در این طرحِ جدید کاملاً واقعی بود: ‌«جناح بالا» یعنی چشم‌داشتن به آسمان و «جناح پایین» به‌معنای نظر داشتن به زمین بود.