کارگران تأسیسات جام جهانی فوتبال در قطر، در تابوت به خانه باز می‌‌گردند
مصی پوینده - برگزاری مسابقات جام جهانی کشاندن بهترین فوتبالیست‌های جهان به قطر اصلا کار عاقلانه‌ای خواهد بود؟
برگردان مصی پوینده
«کارفرما در قبال گرفتن پاسپورتم، هیچگونه کارت شناسایی دیگری به من ارائه نداده است. به همین خاطر، در صورت نیاز من به تردد بیرون از اردوگاه کار، هر لحظه در معرض دستگیری پلیس و زندانی شدن هستم.»
زمانی که کشور کوچک و ثروتمند قطر انتخاب شد که میزبان بازی‌های جام جهانی ۲۰۲۲ باشد، باعث شگفتی بسیاری شد. به چند دلیل. اول اینکه، اولین بار بود که یک کشور خاورمیانه ای میبایست میزبان چنین واقعه مهمی در فوتبال باشد. دوما در قطر از چمن در بُعدی وسیع خبری نیست و دمای هوای تابستانی به ۵۰ درجه می‌رسد. و سوم اینکه نه تماشاگر قابل توجهی در این کشور وجود دارد و نه فوتبالیستی. پس برگزاری این مسابقات و کشاندن بهترین فوتبالیست‌های جهان به قطر اصلا کار عاقلانه‌ای خواهد بود؟
این کشور کوچک خلیج در سال‌های اخیر، یک ساختمان‌سازی عظیم، برای ایجاد ۱۲ استادیوم ورزشی، همراه با هتل ها، راه‌ها و دیگر تاسیسات ضروری را در این رابطه تجربه میکند. سازندگی با قیمتی معادل ۱۴۰۰ میلیارد کرون، که صدها هزار کارگر ساختمانی را از کشورهای فقیر آسیایی، به سوی خود جلب میکند.
هنگامی که فیفا در سال ۲۰۱۰، قطر را میزبان آینده بازیها خواند، ثروتمندترین کشور جهان خودش را بشدت وابسته به نیروی کار خارجی کرد. بیشترین تعداد از جمعیت ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار نفری این کشور، از توابع خارجی هستند. فقط ۳۰۰ هزار نفر تبعیت قطر را دارند. در حالی که یک میلیون و ۸۰۰ هزار کارگر از کشورهای هند، نپال، فیلیپین، سریلانکا و پاکستان هستند. این عده مجموعاً ۹۴ درصد از نیروی کار را تشکیل می‌دهند و بیشترین تعداد این افراد در شرایطی وحشتناک پشت دیوارهای بلند پایتخت قطر، در دوحه پنهانند. مقامات قطر انتظار دارند که تا سال ۲۰۲۲، یک میلیون دیگر به جمعیت کشور افزوده شود. احتمالا این تعداد، بیشتر از پاکستان خواهند بود. در همین راستا دولت پاکستان در تابستان ۲۰۱۵ قراردادی را با قطر به امضا رسانید که بنا به آن میبایست ۲۰۰،۰۰۰ نیروی کار تحصیل کرده را به آن کشور بفرستد. قطر به طرفداران فوتبال در سراسر جهان، قول داده است که زمین‌های فوتبال را با چمن واقعی بپوشاند و همچنین با کمک تاسیسات تهویه‌ای پیشرفته، دمای هوا را در استادیوم‌های روباز به ۲۷ درجه برساند.
ولی برای اتحادیه‌ها و سازمانهای دفاع از حقوق بشر، این شرایط بازیکنان فوتبال نیست که بحث برانگیز است. بلکه شرایط برده‌وار صدها هزار کارگر ساختمانی است که سعی دارند طی این بازیها، قطر را به سرزمین جادویی هزار و یک شب بدل کنند.
بعد از اعتراضاتی مبنی بر شرایط بد کاری در قطر از سوی سازمانهای بشردوست، از جمله سازمان عفو بین‌الملل در سال ۲۰۱۳، دولت قطر مجبور شد که شرکت وکلای DLA Piper را برای تحقیقات در زمینه کاری کارگران، اجیر کند. در گزارشی که از نتیجه تحقیقات این شرکت در تابستان ۲۰۱۴ منتشر شد، شرایط کاری اسفبار توصیف شده بود. به همین علت، دولت قطر قول داده بود که در بهبود اوضاع و احوال کاری کوشا باشد. اما تا بحال که بیش از یک سال از این قول و قرار‌ها سپری شده، دولت قطر قدم‌های بسیار ناچیزی در این زمینه برداشته است. یکی از ظالمانه‌ترین قوانین، «سیستم کفالت» است که به صاحبکاران این امکان را می‌دهد که بسیاری از حقوق انسانی کارکنانشان را زیر پا نهند. از جمله اینکه کارگران طی دوران ۵ ساله قراردادشان، برای سفر به کشور خودشان میبایست از کارفرما اجازه بگیرند و ضمنا حق ندارند شغل دیگری اتخاذ کنند. به همین خاطر میبایست پاسپورت‌شان را به کارفرما تحویل بدهند. سازمان عفو بین‌الملل بر این باور است که این شرایط، سیستم برده‌داری را در خاطره‌ها زنده میکند.
یکی از کارگران شرایط خود را اینگونه شرح می‌دهد:
«کارفرما در قبال گرفتن پاسپورتم، هیچگونه کارت شناسایی دیگری به من ارائه نداده است. به همین خاطر، در صورت نیاز من به تردد بیرون از اردوگاه کار، هر لحظه در معرض دستگیری پلیس و زندانی شدن هستم. من مجبور هستم شبانه روز طی روزها، هفته‌ها و ماه ها، اینجا در اردوگاه بمانم و زندگی کنم. زندگی من میبایست فقط در این اردوگاه داغ سپری شود و این اتاق کثیف. اگر می‌‌توانستم، شغلم را عوض می‌‌کردم. ولی این امر غیر ممکن است; چرا که بدون در دست داشتن پاسپورتم، نمی‌‌توانم اینجا را ترک کنم و در عین حال، شرکت دیگری به من کار نخواهد داد.»
بسیاری از کارگران مهاجر برای سازمان عفو بین‌الملل تعریف می‌‌کنند که چطور آنان را در کشور خودشان، با وعده‌های دروغین راضی کرده‌اند که از خانه و کاشانه‌شان به امید یک شغل خوب و پر درامد و امن، کنده شوند. حتی عده ای برای خرج سفر به قطر، وام گرفته‌اند. ولی متاسفأنه واقعیت خلاف آن چیزی است که انتظار داشتند. یکی از کارگران سریلانکایی به خبرنگار میگوید: «به من وعده ۱۶۰۰ ریال قطر را داده بودند. ولی وقتی که به مقصد رسیدم، به ۸۰۰ ریال تبدیل شد و تا بحال که ۵ ماه از آمدنم به اینجا می‌‌گذارد، هیچ مزدی دریافت نکرده‌ام.» دیگری میگوید: «همه آنچه که انتظار دارم این است که مزدم را ماه به ماه دریافت کنم و با من با احترام برخورد شود. آیا این انتظار بیجایی است؟»
مرگ در محل کار
روزنامه انگلیسی گاردین می‌‌نویسد: «صدها کارگر مهاجر در حین ساختمان سازی مرده اند. فقط در سال ۲۰۱۴، هر یک روز در میان، یک کارگر نپالی جان باخته است. در سند مرگ بعضی از کارگران، علت مرگ «شرایط کاری» ذکر شده، و در بیشتر موارد بدون هیچگونه توضیحات بیشتر، «سکته قلبی» عنوان شده است. دولت نمیخواهد از تعداد دقیق مرگ و میرها پرده بردارد. ولی گزارش DLA Piper ادعا میکند که طی دو سال ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳، ۹۶۴ کارگر جان خود را از دست داده اند.»
علیرغم اصرار DLA Piper از دولت قطر جهت بهبود شرایط کاری و متعاقباً پایین آوردن میزان مرگ و میر کارگران مهاجر، دولت هیچگونه اقدامی انجام نداده است. بر همین مبنا کنفدراسیون تجارت جهانی The International Trade Union برآورد میکند که اگر وضعیت به همین منوال پیش رود، تا زمانی که بازیها در سال ۲۰۲۲ آغاز شوند، ۴۰۰۰ کارگر مهاجر جان باخته اند.
یک کارگر هم نمرده است
اما مقامات قطر این ارقام را «غیر واقعی» قلمداد می‌‌کنند. آژانس خبری قطر [Qatar News Agency] ادعا میکند طی ۵ میلیون ساعت کاری که تا بحال در احداث ساختمان سازی صرف شده است، حتی یک مورد مرگ هم اتفاق نیفتاده است. در همین راستا دولت ادعا میکند که با وجود یک و نیم میلیون کارگر مهاجر در کشور، بالاخره چند صد نفری بر اثر مرگ طبیعی خواهند مرد. حال این تعداد، چه در کشور خودشان باشند، چه در قطر.
بنا به اظهارات سازمان «دیده‌بان حقوق بشر»، این دعوا بر سر میزان مرگ و میر، تا زمانی که قطر اطلاعات درستی را منتشر کند، همچنان ادامه خواهد داشت. نیکلاس مک گیهان [Nicolas Mc Geehan] از فعالین این سازمان میگوید: «ما می‌‌دانیم کسانی که ساعت‌های متمادی، در معرض گرمای شدید قرار می‌‌گیرند، بر اثر گرما زدگی می‌میرند. طبیعتاً این رقم همچنان زنگ خطری است. این وظیفه قطر است که به وقوع این مساله اقرار کند. اما قطر کاملا این پیشنهاد را، مبنی بر تحقیقات بر سر این موضوع را نمیخواهد بپذیرد.»
استثمار و بدرفتاری
سازمان عفو بین‌الملل تا بحال گزارشات زیادی را از شرایط موجود و «سیستم کفالت» کارگران مهاجر منتشر کرده است.این کار از طریق رابط هائی در دولت قطر و فیفا انجام شده است. فیفا که به عنوان سازمان جهانی فوتبال، وظیفه دارد حقوق کارگران را در رابطه با فعالیت‌های ورزشی اش، تحت نظارت داشته باشد.
فقط وضعیت فاجعه بار کاری نیست که فیفا به آن مشکوک است. در اینکه چطور روسیه و قطر انتخاب شدند که تدارک دهنده مسابقات بعد‌ی باشند هم شک و شبهه‌های زیادی وجود دارد. به همین خاطر فیفا تا بحال منابع مالی و معنوی فراوانی را صرف تحقیقات کرده است، بدون اینکه به نتیجه قطعی و قاطعی دست پیدا کند.
پت پاتیسون [Pete pattisson] ، خبرنگار و عکاس انگلیسی مشاهداتش را اینگونه شرح می‌دهد:
«اگر علاقمند به یافتن تصاویری حقیقی از استثمار کارگران مهاجر هستید، احتیاجی نیست که از قطر شروع کنید. کافیست سری به فرودگاه بین‌المللی نپال بزنید. من روزهای پیاپی در سالن ورود مسافران هوایی، شاهد برگشت کارگران مهاجر بودم که با کوله بارهای سنگین دسته دسته به کشورشان باز می‌‌گشتند. در پی آن عده که با پای خود سالن را ترک می‌‌کردند، با نوع دیگری از «بار» روبرو می‌شدم. هر روز سه تا چهار تابوت، حامل کارگرانی که برای کفن و دفن به نزد خانواده‌های عزادار‌شان برگردانده می‌‌شدند را می‌‌دیدم. خانواده‌ها نه تنها عزیزی را، بلکه تنها نا‌ن آورشان را هم از دست داده بودند. بقیه ماجرا را من در خود قطر دنبال کردم. هر چند تهیه عکس و گزارش از وضعیت کارگران مهاجر کار آسان و بی خطری نیست; چرا که هر لحظه امکان دستگیری وجود دارد. تا به حال خبرنگاران زیادی را مانع شده و یا دستگیر کرده اند. مشکل عمده اینجاست که مقامات دولتهای خلیج اغلب نسبت به شرایط زندگی کارگران مهاجر بی تفاوتند.»
نظرها
نظری وجود ندارد.