اختلاف سازمان میراث فرهنگی با سازمان برنامه بر سر واگذاری بناهای تاریخی

سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی پیش‌نویس برنامه ششم توسعه را آماده کرده. بر اساس بند یک تبصره ۳۶ در این برنامه سازمان میراث فرهنگی موظف است بناهای تاریخی در شهرهایی را که بیش از ۱۰۰ هزار نفر جمعیت دارند به شهرداری‌ها واگذار کند.

آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران رئوس کلی برنامه ششم توسعه را در تیر سال جاری به حسن روحانی، رییس جمهوری اسلامی ابلاغ کرده بود. سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه دارای ۸۰ بند و شامل سرفصل‌های امور: «اقتصادی»، «فناوری اطلاعات و ارتباطات»، «اجتماعی»، «دفاعی و امنیتی»، «سیاست خارجی»، «حقوقی و قضایی»، «فرهنگی» و «علم، فناوری و نوآوری» است. طرح واگذاری بناهای تاریخی در شهرهای ایران در سرفصل «فرهنگی» آمده است.

بر اساس بند یک تبصره ۳۶ در برنامه ششم توسعه، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری موظف است اماکن تاریخی (به استثنای نفایس ملی) را به شهرداری‌های شهرها با جمعیت بیش از ۱۰۰ هزار نفر جمعیت برای بهره‌برداری واگذار کند. این شهرداری‌ها موظف‌اند نسبت به مدیریت، مرمت، حفاظت و بهره‌برداری از اماکن مربوطه تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اقدام کنند.

چوب حراج به یک میلیون بنای تاریخی

پیش از این صندوق احیاء و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی مجوز واگذاری ۲۶۹ بنای تاریخی به بخش خصوصی را صادر کرده بود.

دولت حسن روحانی در نظر دارد یک میلیون بنای تاریخی را برای استفاده در زمینه گردشگری در تملک بخشی خصوصی قرار دهد. هیأت وزیران، شهرداری‌ها و صندوق احیاء با مشارکت هم بناهای تاریخی را به بخش خصوصی واگذار می‌کنند.

محمد حسن طالبیان، معاون سازمان میراث فرهنگی پیشنهاد داده‌ که پیش از ارائه برنامه ششم توسعه به مجلس شورای اسلامی بند یک تبصره ۳۶ به این شکل تغییر کند که سازمان میراث فرهنگی الزاماً موظف نباشد بناهای تاریخی را به شهرداری‌ها واگذار کند، بلکه اشخاص حقیقی و مؤسسات غیردولتی نیز بتوانند این بناها را در تملک خود درآورند.

این مقام مسئول می‌گوید سازمان برنامه و بودجه نظر کارشناسان میراث فرهنگی در بند یک تبصره ۳۶ در برنامه ششم توسعه را لحاظ نکرده است.

پیش‌نویس این برنامه برای اخذ مجوزهای لازم به زودی به مجلس شورای اسلامی ابلاغ می‌شود.

تعدادی از بناهای واگذار شده

شهرداری‌ها یا بخش خصوصی؟

مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، فروردین ۹۳ اعلام کرده بود که به غیر از «مکان‌های نفیس و کلاسیک» که در کشور و در جهان مورد توجه هستند، سایر بناهای تاریخی ایران در چارچوب قوانین و ضوابط این سازمان به بخش خصوصی واگذار می‌شوند. در پیش‌نویس برنامه ششم توسعه اما چنین پیش‌بینی شده که بخش عمده‌ای از بناهای تاریخی ایران به شهرداری‌ها واگذار شود.

محمد بهشتی، رییس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی می‌گوید واگذاری بناهای تاریخی به شهرداری‌ها خلاف قانون است. به گفته او «چنانچه به سابقه شهرداری‌ها نگاه کنیم، بیشتر در حوزه میراث فرهنگی، تخریب وجود داشته است.»

محمد بهشتی این راهکار را پیشنهاد داده که دولت کاری کند که بخش خصوصی انگیزه سرمایه‌گذاری در بناهای تاریخی ایران را پیدا کند و در همان حال اصول حفاظتی هم رعایت شود.

برخی از کارشناسان میراث فرهنگی اما دقیقاً به همین دلیل از واگذاری بی‌محابای بناهای تاریخی در ایران نگران‌اند. حکمت الله ملاصالحی، باستانشناس و استاد دانشگاه گفته است: «در سال‌های پیش شاهد بودیم که چه بر سر منابع طبیعی و محیط زیست آوردند. حالا نوبت به میراث فرهنگی رسیده است.»

پیش از آنکه دولت به بناهای تاریخی ایران چوب حراج بزند، بناهایی را به بخش خصوصی واگذار می‌کرد و تعهد می‌داد که نیمی از هزینه مرمت را بپردازد. اما معمولاً از عهده تعهداتش برنمی‌آمد و بناها نیمه‌کاره به حال خود رها می‌شدند.

در همین زمینه:

دولت بناهای تاریخی ایران را به مزایده گذاشت