مانی حقیقی و سبک خاص «سردرگمی تماشاگر» در سینمای ایران

نشست خبری فیلم «اژدها وارد می‌شود» ساخته مانی حقیقی در شصت و ششمین جشنواره فیلم برلین، غروب جمعه ۱۹ فوریه برگزار شد. مهم‌ترین موضوع این نشست تلاش خبرنگاران برای رمزگشایی از نشانه‌ها و تصاویر آخرین ساخته مانی حقیقی از یک سو و سر باز زدن کارگردان این فیلم از آشکار کردن معانی نهفته در این نشانه‌ها از سویی دیگر بود. مانی حقیقی سرانجام مخاطبانش را به این نتیجه رساند که فیلم او نه تنها به واقعیت‌های تاریخی در سال‌های پیش از انقلاب ربطی ندارد، بلکه اصولاً یک واقعیت جدا از تاریخ ایران است: یک فیلم سوررئال که به جای بازآفرینی واقعیت و معناآفرینی به تحریف واقعیت و معنازدایی نظر دارد.

مانی حقیقی در این نشست گفت: اغلب تصاویر و نشانه‌های این فیلم زیر دوش به ذهنش رسیده است.

در نشست خبری فیلم «اژدها وارد می‌شود»، علاوه بر کارگردان فیلم، همایون غنی‌زاده، احسان گودرزی، امیر جدیدی، کیانا تجمل (بازیگران)، هایده صفی‌یاری (تدوین‌گر) و همچنین کریستف رضاعی (موسیقی) شرکت داشتند.

«اژدها وارد می‌شود» در قشم فیلمبرداری شده و امیر جدیدی، همایون غنی‌زاده، احسان گودرزی، نادر فلاح، علی باقری و کیانا تجمل نقش‌های اصلی آن را به عهده دارند. در این فیلم یک زندانی سیاسی که در یک کشتی خود را حلق‌آویز کرده، خاطراتش را بر دیواره کشتی نوشته است. این پرسش پیش می‌آید که چرا سال‌هاست که در گورستان شهر مرده‌ای دفن نشده است؟ کارگاه آشفته‌حالی به نام بابک حفیظی تلاش می‌کند به راز این معما پی ببرد.

«اژدها وارد می‌شود» از ایران با فیلم‌های «من نرو هستم» ساخته کارگردان ایرانی رفیع پیتز با فیلم‌هایی از کشورهای بوسنی، دانمارک، آلمان، فرانسه، بریتانیا، ایتالیا، کانادا و هلند بر سر به دست آوردن خرس طلا و نقره برلیناله رقابت می‌کند.

تماشاگران برلیناله انتظار داشتند یک روایت سینمایی و واقعی از تاریخ ایران را ببینند، اما در عمل، آنچه که قرار بود مستند و حقیقی باشد، یک روایت سینمایی پر از نشانه‌های تأویل‌ناپذیر از کار درآمد و موجب سردرگمی آنان شد. مانی حقیقی در آغاز نشست خبری فیلم‌اش گفت در یک فضای نسبتاً مستند وانمود کرده که قصد دارد درباره تاریخ صحبت کند، اما به تدریج معلوم می‌شود که حقیقت مشخصی در کار نیست و تماشاگر دچار بحران می‌شود و از خود می‌پرسد چه بخش‌هایی از فیلم حقیقت دارد و چه بخش‌هایی ساخته ذهن است.

او درباره سویه تمثیلی «اژدها وارد می‌شود» گفت قصد داشته چیزی را نشان دهد رازآمیز که تماشاگر را به فکر وادارد. به همین جهت از هرگونه تفسیر خطی فیلم‌اش اجتناب می‌کند.

مانی حقیقی به طبیعت سحرآمیز جزیره قشم و به جنگ شاه عباس با دریانوردان پرتغالی و مراسم گردن‌زنی دریانوردان در این نواحی اشاره کرد و خطاب به مخاطبان غربی فیلم‌اش گفت کمال مطلوب او این است که تماشاگر فیلمش با فرهنگ ایران بیگانه و از درک نشانه‌های فیلم او ناتوان باشد، آنگاه تازه بازی آغاز می‌شود. زیرا او هدفی جز شگفت‌زدگی تماشاگرش ندارد.

او به سوررئالیسم در سینما اشاره کرد و گفت قصد داشته مانند مان ری، هنرمند آمریکایی یک اثر سوررئالیستی بیافریند.

مانی حقیقی درباره مهم‌ترین جریان‌های فیلمسازی در ایران گفت در حال حاضر دو سبک عمده وجود دارد: سینمای مینی‌مالیستی بر گرته آثار عباس کیارستمی و درام‌های خانوادگی بر گرته فیلم‌های اصغر فرهادی. به گفته حقیقی او با «اژدها وارد می‌شود» در پی به وجود آوردن یک سبک سوم در سینمای ایران بوده است.

کریستف رضاعی که موسیقی این فیلم از ساخته‌های اوست، از تجربه همکاری با مانی حقیقی به عنوان یک تجربه متفاوت یاد کرد و گفت مهم‌ترین چالش او تلفیق موسیقی جنوب ایران با سویه‌های شفادهنده و مکاشفه‌گر با موسیقی مدرن بوده است.

کیانا تجمل، تنها بازیگر زن این فیلم که با لباس یکدست مشکی و روسری مقابل دوربین‌ها رفت، به اختصار از تجربه بازیگری در این فیلم با توجه به حجاب اسلامی به عنوان یک تجربه متفاوت و یک چالش یاد کرد.

مانی حقیقی هم درباره حجاب بازیگران گفت بر اساس یک توافق نانوشته همه می‌دانند که بازیگر زن در ایران می‌بایست حتماً باحجاب باشد. همانطور که در فیلم‌های ایرانی، زنی با روسری به رختخواب می‌رود و همه از دلیل آن آگاه‌اند در یک فیلم تاریخی هم که در سال‌های پیش از انقلاب اتفاق می‌افتد، بازیگران زن ناگزیر حجاب به سر دارند.

شصت و ششمین جشنواره فیلم برلین شنبه ۲۰ فوریه برندگان خرس طلا و نقره را اعلام می‌کند و ۲۱ فوریه هم به کار خود پایان می‌دهد.

در همین زمینه:

برلیناله ۶۶: از آغاز تا فرجام