مردم دست به کار شدند، دریاچه بزنگان نجات یافت

نه ستاد احیایی تشکیل شده بود، نه بودجه‌‌ بین‌المللی در کار بود و نه سازمان حفاظت محیط زیست و دولت پیش قدم شدند. دریاچه از دست‌رفته بزنگان تنها به یک اعتبار احیا شد؛ باران که آمد داوطلبان مردمی، روستاییان "آب دراز" و "قرقره" و "بزنگان" و "کلاته"، همان‌هایی که سال‌ها و قرن‌ها است زندگی‌ و معیشت‌شان‌ با محیط زیست‌‌شان گره خورده، کمر همت بستند و کانال‌های آبی به دریاچه کشیدند.

تا همین دو سه ماه پیش، بزنگان نیز به همان سرنوشتی دچار شده بود که تالاب‌ هامون و دریاچه ارومیه: خشکسالی.

دریاچه "بزنگان" یا "کل بی‌بی" در ۱۳۰ کیلومتری شرق شهر متمول مشهد، تنها و مهم‌ترین دریاچه استان خراسان رضوی و یگانه اثر طبیعی ملی این استان، در روزگار پر آبی ۵۲ هکتار وسعت داشت و ارتفاع آب در عمیق‌ترین بخش دریاچه به ۱۲ متر می‌رسید.

اما خشکسالی پی در پی یک دهه اخیر پهنه آبی این دریاچه را از ۵۲ هکتار به ۳۵ هکتار و ارتفاع عمیق‌ترین نقطه دریاچه را از ۱۲ متر به دو متر فروکاسته بود.

اگرچه مسئولان محلی تأیید می‌کنند که علاوه بر خشکسالی، مهار نشدن و هدر رفت سیلاب‌ها و واگذاری زمین‌های حریم این اثر ملی از دیگر دلایل زوال دریاچه بزنگان بوده است. علی نصیریان، بخشدار مرزداران می‌گوید تصرف زمین‌های حریم دریاچه سبب شده است تا ورودی آب از سمت شمال کاهش یابد.

چند سال پیش زمانی که دریاچه بزنگان به عنوان "منطقه نمونه گردشگری" اعلام شد، بلافاصله روند خصوصی‌سازی نیز در اطراف دریاچه بزنگان آغاز شد. اما خرید زمین‌های اطراف دریاچه کم کم به تجاوز به حریم اراضی ملی کشیده شد. چندی بعد اعلام  شد که این اثر طبیعی ملی نیز به همان بلایی دچار شده که بسیاری از منابع طبیعی و ملی ایران: زمین‌خواری.

سرانجام اسفندماه سال گذشته محمد جواد علیپور، رئیس پیشین محیط زیست سرخس با اشاره به همین زمین‌خواری‌ها اعلام کرد که در سال های گذشته افرادی که وابستگی به اداره محیط زیست و منابع طبیعی داشته اند، سوءاستفاده های متفاوتی کرده‌اند.

تا آنجا که به دریاچه بزنگان بر می‌گردد، نام نهادهای دولتی منحصراً در پرونده رانت‌‌خواری و تصرف زمین‌‌های این دریاچه مطرح نبود. بلکه سازمان محیط زیست طی سال‌های ۹۳ و ۹۴ در تلاش بود تا "طرح جامع مدیریت توجیهی اثر ملی دریاچه بزنگان" را تهیه کند؛ طرحی که هنوز تدوین نشده است.

در پی بارش‌های اواسط اردیبهشت امسال مردم منطقه دیگر نمی‌توانستند دست روی دست بگذارند. بارندگی‌های منطقه سرخس آبگیرهایی بزرگی ایجاد کرده بود. در اولین قدم مردم روستا با کمک شورا و دهیاری‌ها کانال‌هایی ایجاد می‌کنند تا سیلاب‌ها را به دریاچه هدایت کنند.

همزمان در شبکه‌های اجتماعی اطلاع‌رسانی می‌شود و شماری از داوطلبان احیای دریاچه به کمک می‌آیند.

به گزارش پایگاه خبری تخصصی زیسب بوم، داوطلبان طی هفت روز حدود هفت هزار متر مکعب آب را از آبگیری در ۸۰۰ متری با لوله‌کشی به دریاچه پمپاژ می‌کنند.

گام بعدی نوبت به کشاورزان می‌رسد. آنها با کمک دیگر داوطلبان و یک تراکتور مسیرهایی ایجاد می‌کنند تا آب مازاد کشاورزی در ساعات مختلف به دریاچه منتقل ‌شود.

حالا بخشدار مرزداران از توابع شهرستان سرخس می‌گوید که در سال جاری یک سوم از آب دریاچه احیا شده و اکنون ارتفاع آب در عمیق ترین نقطه دریاچه به هفت متر می‌رسد.

این روزهای دریاچه بزنگان دیدن دارد. حالا باران زده، آب‌های سرگردان از هر گوشه‌ای به سوی دریاچه روان است و روستاییان و کشاورزان و داوطلبان مزد رنج خویش می‌بینند.

تا همین زمستان گذشته، کاهش عمق و غلظت شوری آب دریاچه حیات آبزیان را به خطر انداخته و پرندگان مهاجر آب‌زی و کنار آبی‌زی را پراکنده بود. اما اکنون می‌توان با اطمینان بیشتری از رونق دوباره اکوسیستم بزنگان سخن گفت، دریاچه‌ای پر از ماهی‌های کپور و قزل آلا، شیر ماهی، اردک، مرغ مینا و عقاب.

احیای دریاچه بزنگان از آن دست داستان‌هایی است که شاید سال‌‌ها و دهه‌ها بعد، هم نقل زبان محلی‌های دریاچه باشد و هم روایتی که گردشگران از بر می‌کنند.