۱۰۰۰ شهر بی‌سینمای ایران

سینمای ایران با فیلم «فروشنده» ساخته اصغر فرهادی یک بار دیگر در یک جشنواره جهانی درخشیدن گرفت. اما آیا حاشیه‌نشین‌ها در تهران و شهرستان‌ها از این موفقیت‌ها و اصولاً از سینما می‌توانند بهره‌مند شوند؟ سینمای ایران رشد کرده است، اما زیرساخت‌های آن متوقف مانده و گاهی حتی در مقایسه با سال‌های قبل از انقلاب مضمحل شده و از بین رفته. آیا کمبود و در بسیاری از مواقع فقدان سالن سینما در ایران را می‌توان به عنوان اعمال سانسور پنهان در نظر گرفت؟

مطابق استانداردهای جهانی می‌بایست برای ۷۵ میلیون ایرانی، ۷۵۰۰ سالن سینما وجود داشته باشد. در ایران اما فقط ۳۹۴ سالن سینما در اختیار شهروندان قرار دارد: یک سالن سینما برای ۱۹۰ هزار نفر.

۲۵۰ فیلم در سال

۵۸ درصد اشخاصی که در کشورهای غربی به سینما می‌روند از جوانان زیر ۳۰ سال‌اند. نسبت زن و مرد هم معمولاً بیش و کم برابر است. در ایران آماری درباره میانگین سنی اشخاصی که به سینما علاقه دارند در دسترس نیست. می‌توان چنین پنداشت که سینما اصولاً در ایران یک تفریح خانوادگی‌ست.

بهزاد بهزادی، سینماگر ایرانی که با فیلم «وارونگی» در جشنواره فیلم کن حضور داشت، در گفت‌و‌گویی درباره اهمیت هنر سینما در ایران گفت: «سینما اهمیت عجیبی در ایران دارد. هر سال در ایران ۲۵۰ فیلم سینمایی بلند و هزاران فیلم کوتاه ساخته می‌شود که از آن میان فقط چند فیلم به جشنواره‌های سینمایی در جهانی راه پیدا می‌کند.»

از بین ۲۵۰ فیلمی که هر سال در ایران پروانه ساخت می‌گیرند و جلوی دوربین می‌روند، فقط ۵۰ فیلم در سینماهای کشور به نمایش درمی‌آیند، آن هم نه در همه شهرها.

مبارکه، زابل، ایران‌شهر، اسلام‌آباد، گیلان‌غرب، سیاهکل، بروجرد، صباشهر، هرسین، شاهد‌شهر، باغستان، نسیم‌شهر، هشت‌رود، تکاب، شاهین‌دژ، بانه، پیران‌شهر، ایلام، آبدانان، گچساران، آباده، سلماس، نقده، بوکان بهمنی، چرام، باشت، سی‌سخت، لنده و سردشت از هزار شهری‌اند که اصولاً سینما ندارند.

سینما و توسعه

مجید مجیدی، فیلمساز ایرانی به مناسبت نمایش فیلم «محمد» که از آن به عنوان گران‌ترین فیلم سینمای تاریخ ایران یاد شده، در نشست‌های خبری متعدد برای توجیه هزینه ساخت این فیلم به تأکید گفته بود که یکی از فواید فیلم «محمد» تجهییز سالن‌های سینمای کشور با امکانات روزآمد است.

فیلم «محمد» در شهرستان‌هایی که از فقدان سالن سینما رنج می‌برند در فرهنگستان‌ها به نمایش درآمد. داستان این فیلم به سر آمد، اما اکنون، حجت‌الله ایوبی، رییس سازمان سینمایی کشور نگران است که مجتمع‌‌ها و فرهنگستان‌هایی که برای فیلم محمد ساخته مجیدی تجهییز شده بودند، به وضع قبلی خود برگردند. به یک معنا: برای نمایش یک فیلم دستچین شده و مورد وثوق تجهیزاتی را از شهری به شهری دیگر انتقال دادند و حالا دیگر خبری نیست. مردم می‌بایست به وضع سابق برگردند.

در سیستان و بلوچستان حتی همین فرهنگسراها با امکانات موقتی نمایش فیلم وجود ندارند. اگر قرار باشد فیلمی به نمایش درآید، مردم برای تماشای آن فیلم باید به یکی از سالن‌های اداره ارشاد اسلامی بروند.

در زابل با یک فرهنگ غنی سینمایی، چراغ سینما فرهنگ خاموش شده است.  سیت محمد علی که یک بازرگان هندی بود در سال ۱۳۰۰ سینما «سیته‌ماتوگرافی» را در این شهر تأسیس کرد که هر هفته سه فیلم نمایش می‌داد. سینما رسالت هم در غرب چهارراه شهربانی سینمای پررونقی بود با صف‌های طولانی مقابل گیشه. فیلم «من سالوادور نیستم»، از فیلم‌های پرمخاطب و پرفروش سال جاری، در مجتمع ارشاد اسلامی زابل در ابتدای جاده بنجار به نمایش درآمد.

در سال جاری وزارت ارشاد اسلامی برای تولید ۱۸۵ فیلم پروانه ساخت صادر کرده است. از مجموع ۱۸۵ پروانه صادر شده، ۱۵ فیلم ساخته و اکران شده، ۸۶ اثر آماده نمایش است، ۱۱ فیلم در مراحل فنی قرار دارد و ۵۱ اثر در مرحله پیش تولید است. ۲۲ پروانه هم متوقف مانده. این فیلم‌ها در کدام سینماها می‌بایست به نمایش درآید؟

در تهران با ۱۲ میلیون نفر جمعیت، ۶۳ سینما با ۱۳۹ سالن و در مجموع ۴۳ هزار و ۱۳۹ صندلی وجود دارد.

در ۳۰ استان ایران با ۶۳ میلیون نفر جمعیت فقط ۱۳۱ سالن سینما وجود دارد.

مسعود ده‌نمکی بعد از شکست اصول‌گرایان در انتخابات مجلس شورای اسلامی در تهران، در متنی با عنوان «زلزله در راه است» نوشت: «کلان‌شهرها دارند به تهران‌های کوچک تبدیل می‌شوند. مطالبات جدید در راه است.»

سینما با توسعه ربط دارد و توسعه هم چنان که از نتایج انتخابات مجلس شورای اسلامی پیداست یک امر سیاسی است.

فضاهای موازی

حیدری خلیلی، معاون توسعه فناوری و مطالعات سازمان سینمایی به خبرگزاری دانشجویان ایران گفته است که دولت در نظر دارد با تسهیلات مالیاتی بخش خصوصی را برای ساخت سالن‌های سینمایی ترغیب کند. این مقام مسئول وعده داده که ۳۰ تا ۳۵ سالن سینمایی به ظرفیت‌های موجود افزوده شود. حتی اگر این وعده هم تحقق پیدا کند، با توجه به افزایش مخاطبان سینما در ایران، از ژرفای فقدان سالن‌های سینما کاسته نشده.

در سال ۱۳۹۱ مخاطبان سینما در ایران ۷ میلیون نفر بود، در سال ۱۳۹۳ اما به ۱۲ میلیون نفر رسید.

دولت تلاش می‌کند با ترفندهایی مانند شبکه خانگی و یا نمایش فیلم‌های اجتماعی در گروه «هنر و تجربه» در تهران فضایی موازی برای فیلم‌های سینمایی تولید شده که مورد تأیید تندروها نیستند فراهم کند. دو فضای موازی در سینمای ایران به وجود آمده: فیلم‌هایی که عده‌ای خاص در مرکز می‌توانند ببینند و فیلم‌هایی که برای شهرستان‌ها و عموم مردم در نظر گرفته شده. در فاصله بین این دو فضا، خلایی هم وجود دارد: کسانی که هرگز رنگ سالن سینما را نمی‌بینند.

در طرح «سلام سینما» که ۱۰ بهمن ۱۳۹۲ به اجرا درآمد مردم می‌توانستند به رایگان یکی از ۱۷ فیلمی را که سازمان سینمایی برای این طرح انتخاب کرده بود تماشا کنند. بودند نوجوانانی شهرستانی که برای اولین بار در زندگی‌شان به سینما می‌رفتند که فیلمی را روی پرده تماشا کنند.

در آبادان با ۲۰۰ هزار نفر جمعیت از یک سال پیش تاکنون که سینما نفت تعطیل شده، حتی یک سالن سینما وجود ندارد.

در همین زمینه:

سیاست تجویزی: روز هجوم مردم به سینما

«سلام سینما» به تایلندی و به فارسی