پای در راه هاشمی رفسنجانی

علی و محمد جواد لاریجانی در دهه ۸۰ با اشاره به یکی از خواب‌های پدرشان خود را به شوخی «حمال نظام »جمهوری اسلامی می‌خواندند. علی لاریجانی در خاطراتش نوشته که در دوره ریاست بر صدا و سیما، شب‌هایی که دیر وقت به خانه می‌رفت، به یاد سخنان پدرش می‌افتاد که گفته بود خواب دیده، پسرانش «حمال» شده‌اند.

بیش از ۱۰ سال است که برادران لاریجانی دیگر این خاطره را یادآوری نمی‌کنند،شاید به این دلیل که چنین خاطره‌ای در فضای این روزها، تا مدت‌ها در شبکه‌های اجتماعی موجب دست انداختن‌شان خواهد شد. آنان دراین ۱۰ سال اما بر قدرت خود افزوده‌اند.

علی لاریجانی لقب‌ دیگری هم داشته است. «وزیر جنگ» لقبی است که محسن امین زاده،معاون وزیر خارجه در دولت محمد خاتمی، به او داده بود، به دلیل گفته‌هایش در شورایعالی امنیت ملی، از جمله اینکه پس از کشته شدن دیپلمات‌های ایرانی در مزارشریف به دست نیروهای طالبان، یشنهاد کرده بود که نیروهای نظامی ایران به افغانستان حمله کنند.

این لقب با سوابق قبلی لاریجانی هم تناسب داشت، چرا که او درسال‌های ابتدایی دهه ۶۰ تا سال‌های ابتدایی دهه ۷۰ معاون سپاه پاسداران بود و بارها خود را متخصص مسائل امنیتی معرفی کرده است. شاید به دلیل همین سوابق و  برای به رخ کشیدن قدرت خود، قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران را به نشست‌‌های نمایندگان مجلس دهم دعوت کرد.

علی لاریجانی اما هیچگاه در قامت یک سردار سپاه پاسداران شناخته شده نبود و در روایت‌های مربوط به جنگ ایران و عراق هم از او کم‌تر نام برده می‌شود.

در کنار این چهره، لاریجانی علاقه زیادی دارد تا به عنوان یک دیپلمات هم شناخته شود. شاید از همین رو عبارت «دیپلماسی پارلمانی» در دوره ریاست او بر مجلس هشتم رونق گرفت و نمایندگان تلاش می‌کردند مجلس در سیاست خارجی بیشتر به بازی گرفته شود.

دیدار با متهم به جنایت علیه بشریت

در مجلس هشتم اما سیاست خارجی مطلوب لاریجانی با چهره‌ای که این روزها از خود به نمایش گذاشته بسیار فاصله داشت. او تنها دو روز پس از آنکه دادگاه بین‌المللی لاهه، به بازداشت رئیس جمهور سودان به اتهام ارتکاب جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت در دارفور حکم داد، در سفری غیر مترقبه به دیدار عمر البشیر رفت.

او سال ۹۰ نیز در مقام رئیس مجلس با طرح کاهش روابط ایران با بریتانیا مخالفتی جدی نکرد و این طرح با رای بالایی در مجلس تصویب شد.

لاریجانی از جمله مدیران جمهوری اسلامی است که در کنار سابقه نظامی، در نهادهای فرهنگی هم بالاترین سمت‌ها را داشته است. تقدیر او گویا این بوده که پس از تصمیم رهبر جمهوری اسلامی برای حذف نیروهای موسوم به جناح چپ و نزدیکان اکبر هاشمی رفسنجانی، مهره جایگزین باشد. لاریجانی پس از استعفای محمد خاتمی از وزارت ارشاد جایگزین او شد و تنها یک سال پس از این سمت به صدا و سیما رفت تا ریاست محمد هاشمی، برادر اکبر هاشمی رفسنجانی، بر این سازمان پایان یابد.

از «هویت» تا «عصر عاشورا» و «چراغ»

پخش سریالی برنامه «هویت» علیه دگراندیشان که ساخت آن بعدها به سعید امامی، معاون امنیتی وزارت اطلاعات و متهم قتل‌های زنجیره‌ای محول شد، از جمله جنجالی‌ترین اتفاقات سال‌های ابتدایی ریاست علی لاریجانی بر صدا و سیما بود. لاریجانی درآن روزها در دفاع از این برنامه گفت که روشنفکران و نویسندگانی که به آنها حمله شده، همه آثارشان «زیرشکمی» است.

انتشار فیلم ویدئویی «عصر عاشورا» علیه محمد خاتمی در ایام انتخابات ریاست جمهوری سال ۷۶ که صدا و سیما متهم به ساخت آن بود، پخش مصاحبه روح‌الله حسینیان دربرنامه «چراغ» که نزدیکان خاتمی را به نقش داشتن در قتل‌های مشهور به زنجیره‌ای متهم می‌کرد و تحقیق و تفحص مجلس ششم از  دیگر اتفاقات جنجالی ریاست لاریجانی بر صدا و سیما بود.

لاریجانی در یکی از جلسات با اعضای دفتر تحکیم وحدت گفته بود، برنامه‌هایی که علیه دولت محمد خاتمی در رادیو و تلویزیون پخش می‌شود، از مراکز دیگری دیکته می‌شود، اما بارها از برنامه‌های این سازمان علیه دولت و اصلاح‌طلبان دفاع کرد، تا آن‌جا که بر خلاف عرف رایج، شخصا در دفاع از پخش فیلم کنفرانس برلین از تلویزیون در یکی از بخش‌های خبری صدا و سیما حضور یافت و مصاحبه کرد.

درگیری اصلاح‌طلبان با لاریجانی به حدی بود که برخی از نزدیکان محمد خاتمی از او به عنوان یکی از اعضای اصلی «ستاد ضد اصلاحات» نام می‌بردند؛ ستادی که به گفته آنان برای زمین گیر کردن دولت خاتمی و با عضویت نزدیکان رهبر جمهوری اسلامی تشکیل شده بود.

لاریجانی در مدت ریاست بر صدا و سیما و پس از آن با راه‌اندازی هر گونه تلویزیون خصوصی شدیدا مخالفت می‌کرد، به گونه‌ای که حتی تلویزیون کابلی کوی دانشگاه تهران با درخواست او و دستور سعید مرتضوی،دادستان تهران توقیف شد. او درسمت دبیری شورای عالی امنیت ملی هم از راه‌اندازی تلویزیون صبا، وابسته به مهدی کروبی جلوگیری کرد.

«دولت امید» و «هوای تازه»

هم‌زمان با پایان دوره ریاست لاریجانی بر صدا و سیما گمانه‌زنی‌ها درباره انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۴ آغاز شده بود و او در نهایت پس از کش و قوس‌های فراوان به عنوان کاندیدای شورای هماهنگی اصولگرایان معرفی شد. دیگر نامزدهای اصولگرا اما زیر بار تصمیم این شورا نرفتند و این اتفاق از نخستین زمینه‌های انشعاب اصولگرایان در سال‌های بعد شد.

شعار لاریجانی «دولت امید» بود و «هوای تازه». شعاری که نه برای اصولگرایان جذاب بود و نه برای اصلاح‌طلبان و مردم عادی، تا آنجا که او از میان هفت نامزد، نفر ششم شد.

پس از ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، لاریجانی که سال‌ها نماینده رهبر جمهوری اسلامی در شورایعالی امنیت ملی بود، دبیر این شورا شد. از همان ماه‌های اول اما سخنان احمدی‌نژاد باعث می‌شد که طرف اروپایی لاریجانی را در مذاکرات اتمی جدی نگیرد.

وقتی که او درحال مذاکره بود، محمود احمدی‌نژاد دائما می‌گفت که پرونده هسته‌‌ای «تمام شده و کسی حق مذاکره درباره حقوق ملت ایران را ندارد». درنهایت لاریجانی از دبیری شورایعالی امنیت ملی استعفا داد و به تعبیری برکنار شد.

تقلید از هاشمی رفسنجانی

او سپس نماینده قم درمجلس شد تا برای اولین بار رئیس مجلس نیز از این شهر باشد. او و احمدی‌نژاد اما دوباره به هم رسیدند و باز هم آب‌شان به یک جوی نرفت، تا آن جا که کار به نمایش فیلم دیدار سعید مرتضوی و  فاضل لاریجانی، برادر علی لاریجانی، در صحن علنی مجلس کشید و لاریجانی گفت که احمدی نژاد «اولیات اخلاقی» را هم رعایت نمی‌کند.

روی کار آمدن دولت حسن روحانی اما چهره دیگری از لاریجانی را به نمایش گذاشت. او تعدادی از نزدیکانش را به کابینه فرستاد و حامی دولت شد. این اقدامات و نقش او در تصویب توافق اتمی وین درمجلس اما باعث خشم اصولگرایان از لاریجانی شد تا آن جا که در انتخابات مجلس دهم او  را در فهرست خود قرار ندادند.

او  اینک مانند اکبر هاشمی رفسنجانی سه دوره ریاست بر مجلس را تجربه می‌کند. هر چند ریاست هاشمی رفسنجانی بر مجلس سوم با انتخابش به عنوان رئیس جمهور نیمه تمام ماند.

این تشابه چندان هم بی مناسبت نیست. علی لاریجانی سال‌ها است تلاش می‌کند رفتار اکبر هاشمی رفسنجانی را تقلید کند و خود را به عنوان فردی فرای جناح‌های سیاسی به افکار عمومی بقبولاند. او همچنین آرزو دارد که قدرتش نیز رفته رفته وابسته به سمت‌هایش نباشد و بدون صندلی ریاست هم فردی تاثیرگذار در سیاست شود. اما فاصله او با این آرزو  هنوز زیاد است.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

مقالات دیگر از  همین نویسنده