پدیده «شهرری»، یا چگونه می‌توان محیط زیست را فراموش کرد

فضولات و پسماند شمال تهران به جنوب این شهر سرازیر می‌شوند و شمار متعددی از معضلات زیست محیطی را با خود به همراه می‌آورند. اینک جنوبی‌ترین نقطه تهران، شهرری خود به پدیده‌ای برای مشاهده و ارزیابی بحران‌های فزاینده محیط زیست در تهران بدل شده است.

آن طور که محسن شوکتی، رئیس اداره محیط زیست شهرستان ری می‌گوید، روزانه بیش از دو  هزار تن پسماند و فضولات به شهرری وارد می‌شود. این حجم عظیم پسماند از کانال‌های آب فیروزآباد و سرخه حصار و اغلب از شمال شهر به این منطقه سرازیر می‎‌شوند.

شهرری و پسماندهای شمال شهر

شهرری منطقه‌ای است که علاوه بر چشمه علی با کارخانه‌های رنگرزی، سنگشویی و قالیشویی‌اش شناخته می‌شود. در واقع اغلب کارخانه‌های رنگرزی و قالیشویی در سطح تهران در این منطقه واقع شده است، اما به گفته اداره محیط زیست شهر ری، هیچ‌یک از این واحدها به سیستم تصفیه فاضلاب مجهز نیستند.

بیش از ۵۰ واحد از کارخانه‌های آلاینده رنگرزی، سنگشویی و قالیشویی انواع مواد شوینده و پاک کننده که با آن پارچه و لباس‌می‌شویند را به منابع آبی وارد می‌کنند.

همچنین شماری از این کارخانه‌ها در فرایند خود از سنگ نمک استفاده می‌کنند که این خود نیز موجب شوری شدید آب در این منطقه شده است. به علاوه، این کارخانه‌ها حجم عظیمی از آب‌های زیرزمینی را به صورت غیر مجاز برداشت می‌کنند.

واحدهای چربی‌گیری نیز روزانه در شهر ری ۷۰۰ تن مواد مختلف تولید می‌کنند که بخش عمده‌ای از روغن‌ها در فرایند چربی‌گیری به صورت پسماند در محیط رها می‌شود، پسماندهایی که به آلودگی‌های اساسی زیست محیطی در این منطقه دامن زده است.

در سال‌های اخیر سرازیر شدن فاضلاب‌های خانگی به سطح جوی‌های شهرری در منطقه ۲۰ تهران همواره معضل عمده ساکنان این منطقه بوده است. معضلی که باعث ایجاد آلودگی‌های زیست محیطی فراوان به ویژه متصاعد شدن بوی نامطبوع شده و ساکنان این منطقه را به ستوه آورده است.

تخلیه نامناسب و لایروبی نکردن برخی کانال‌های آب سطحی در شهر ری به سکون آب و تبدیل آن به لجن منجر شده و به تکثیر جانورانی مثل سوسک و موش انجامیده است. تکثیر جانوران موذی در شهرری چنان افزایش یافته که بسیاری از مردم به موش بست و درزگیر روی آوردند.

علاوه بر این، به گواهی اداره محیط زیست شهر ری، روزانه بیش از ۱۳۰۰ تن پلاستیک بازیافتی از مناطق مختلف شهر تهران جمع آوری شده و در واحدهای بازیافتی شهرستان ری به فروش می‌رسد. با این حال و به این علت که در مرحله شست و شو، برای بازیافت از نمک زیادی استفاده می‌شود و در واقع مرحله بازیافت به درستی صورت نمی‌گیرد، مساحت زیادی از زمین‌های کشاورزی شهرری به شوره‌زار و نمک‌زار بدل شده است.

سالانه دست‌کم ۳۵۰ میلیون متر مکعب آب سطحی از شهر تهران به شهرری وارد می‌شود. در طول این مسیر به دلیل فاضلاب‌ها و زباله‌هایی که وجود دارد آب‌های سطحی آلوده شده و همگی تبدیل به فاضلاب می‌شوند.

جنوب تهران، کشاورزی با فاضلاب

اما ماجرای آب‌های آلوده به اینجا ختم نمی‌شود. اکنون ۵۰۰ هکتار یا بیش از ۴۰ درصد از مزارع جنوب شهر تهران که عمدتاً در شهر ری واقع شده با فاضلاب آبیاری می‌شوند.

این جریان تصفیه نشده آب تهدیدی جدی برای سلامت شهروندان شمرده می‌شود.

کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران در گزارش خود در این باره می‌گوید: «آبیاری مزارع جنوب شهر تهران با فاضلاب مشکل امروز و دیروز نیست و بیش از یک دهه سابقه دارد».

شهر تهران جزو ۱۰ شهر آخر دنیاست که شبکه آب و فاضلاب ندارد. این در حالی است که  با وجود تدوین طرح جامع فاضلاب تهران، این برنامه هنوز به اجرا در نیامده است. در حال حاضر تنها برای ۲۰ درصد از جمعیت تهران، شبکه جمع‌آوری و تصفیه‌خانه فاضلاب ایحاد شده است، در حالی که باقی فاضلاب تولیدی جمعیت به زیرزمین می‌رود یا در سطح زمین پخش شده و آلودگی ایجاد می‌کند.

اما در این میان مناطق جنوبی تهران از نظر تصفیه فاضلاب وضعیت بحرانی‌تری نسبت به سایر مناطق این شهر دارند. در حال حاضر بیش از دو میلیون مترمکعب فاضلاب شهری و همچنین پساب در بیش از ۱۷ هزار واحد صنعتی در جنوب تهران و معابر و اراضی کشاورزی رها می‌شود.

ورود فاضلاب از شمال شهر به زمین‌‌های کشاورزی و صیفی‌کاری در جنوب تهران به حدی است که به گفته استاندار تهران در این مناطق کل صیفی‌جات با فاضلاب آبیاری می‌شود.

اکنون در پس زمینه بحران‌های زیست محیطی شهرری، بار دیگر با این پرسش مواجه خواهیم شد که طرح جدایی این منطقه جنوبی از پایتخت تا چه حد می‌تواند شهرری را از اینکه محل انباشت پساب‌های تهران شمال تهران باشد برهاند؟ شهرری امروز در شرایطی در محاصره پساب و پسماند قرار دارد که با توجه به تبار باستانی‌اش می‌توانست یکی از مکان‌های توریستی تهران باشد، نه حاشیه‌ای که شماری از مسئولان پایتخت می‌کوشند آن را از حریم شهر تهران پس بزنند.

بیشتر بخوانید: