نگرانی برای آینده دموکراسی در سخنرانی خداحافظی‌ اوباما

باراک اوباما، در آخرین سخنرانی‌اش در مقام ریاست جمهوری به شیکاگو رفت، شهری که فعالیت سیاسی را در آن آغاز کرده بود. او ضمن اینکه نسبت به آینده دمکراسی در ایالات متحده آمریکا هشدار داد، در مورد ابزارهای مردم‌سالاری و قدرت مدنی شهروندان برای ترسیم آینده‌ای بهتر صحبت کرد.

بارک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا، در سخنرانی خداحافظی‌اش در شب ۱۰ دسامبر/ ۲۲ دی ماه از میراث دمکراسی آمریکایی تجلیل کرد اما نسبت به آینده نیز هشدار داد.

او به طور خلاصه فهرستی از دستاوردهای کابینه‌اش را برشمرد. از جمله موضوع توافق هسته‌ای با ایران: «برنامه سلاح‌های هسته‌ای ایران را بدون شلیک یک گلوله تعطیل کردیم.»

اما سخنرانی آخر چهل و چهارمین رئیس‌جمهوری آمریکا بیشتر در مورد شکاف‌های عمیق فرهنگی در کشوری بود که اکنون می‌رود تا رئیس دولتی داشته باشد که اهل فلسفه‌بافی در مورد اخلاق حکومت‌داری نیست و بیشتر مرد بازار است.

سخنرانی اوباما ضد ریاست جمهوری دونالد ترامپ نبود؛ او سعی کرد تا طرفداران ترامپ را هم خطاب قرار داد. بااینکه نام ترامپ را نیاورد، پشت واژه‌ها و جمله‌های اوباما نگرانی از آینده بود و امید به قدرت شهروندان برای به چالش کشیدن اقتدارگرایی.

سخنرانی اوباما بیشتر یک خطابه فلسفی بود که در آن قدرتمندترین فرد در آمریکا سفر تاریخی می‌کند به ۲۰ سالگی‌اش، زمانی که در شیکاگو از طریق فعالیت در اجتماع‌های محلی، مشارکت در کارهای خیریه گروه‌های کلیسایی و مبارزه با فقر در جامعه سیاه پوستان جنوب شیکاگو، خودش را به عنوان یک فعال مدنی شناخت.

باراک اوباما این را که یک جوان ۲۰ ساله سیاه‌پوست بتواند از محله‌های فقیرنشین جنوب شیکاگو به کاخ سفید برسد، میراث دمکراسی آمریکا و قدرت شهروندان معرفی کرد: «اینجا بود که دانستم که تغییر تنها زمانی ممکن می‌شود که مردم عادی مشارکت کنند، درگیر شوند و باهم مطالبات‌شان را بیان کنند.»

سخنرانی عاطفی بود چرا که او از جایگاهی فلسفی، با اضطراب و با امید به تغییر در روش رهبری کشورش نگاه کرد. ضمن اینکه گفت که موهبت دمکراسی آمریکایی «انتقال صلح‌آمیز قدرت» است.

اوباما موعظه یاس نکرد و مهم‌ترین شاخص سخنرانی او امید بود: امید به آموزه‌های ۲۴۰ سال تاریخ آمریکای مستقل و امید به «ظرفیت بی‌حد و حصر این کشور برای بازتعریف خود».

رئیس جمهور در سخنرانی خود شهروندی آمریکا بودن را به موضوع مهاجر بودن و پذیرش تدریجی فرهنگ‌هایی که به این کشور مهاجرت کرده‌اند، پیوند زد.

او از خشونت‌ها به مهاجران ایرلندی در دو سده پیش گفت و اینکه آنچه بر مسلمانان آمریکایی می‌گذرد، بی‌شباهت به آنچه بر ایرلندی‌ها گذشت نیست: «اینکه می‌گویند آمریکا کشوری استثنایی است، این نیست که از آغاز به بی‌عیب و نقص بوده است. استثنایی بودن ما در ظرفیت ما برای تغییر و بهتر کردن زندگی کسانی است که بعد ما می‌آیند.»

اوباما همچنین هشدار داد که اختلاف‌های طبقاتی و نابرابری‌های اقتصادی پیش‌زمینه خشونت‌های نژادی هستند. او گفت برای مبارزه با خشونت‌های نژادی و تبعیض باید با فقر، بی‌کاری، مشکل مسکن، عدم دسترسی به آموزش و بی‌عدالتی‌ها در نظام کیفری مبارزه کرد و آرمان‌های دمکراسی را فراموش نکرد.

«به همین دلیل من تبعیض علیه مسلمانان آمریکایی را رد می‌کنم» اوباما این را گفت و صدای تشویق بلند حاضران آمد.

اوباما که پیش‌تر اشاره کرده بود ارزش‌های دمکراسی، با هراس از دیگری صدمه می‌بینند: ضمن اینکه «ما به عنوان شهروند باید در برابر تجاوز خارجی هوشیار باشیم، باید در برابر تضعیف ارزش‌هایی که ما را، ما می‌کند نیز مراقب باشیم.» او این ارزش‌ها را برشمرد: گسترش دموکراسی و حقوق بشر، حقوق زنان و حقوق دگرباشان جنسی.

امید به آینده و نهاد دمکراسی در آمریکا چندین بار در سخنرانی‌اش با موضوع «قدرت شهروندان» پیوند زده شد. او از مردم خواست که اگر از سیاست‌مداران راضی نیستند، کاری کنند، به خیابان بیایند، امضاء جمع کنند و حتی خود سیاست‌مدار شوند.

بارک اوباما همچنین از همه آمریکایی‌ها، خواست صرف‌نظر از تعلقات حزبی وظیفه بازسازی نهادهای دموکراتیک کشور را به عهده بگیرند. او از مخاطبانش خواست که کاری کنند که «سیاست ما انعکاسی از نجابت ما» باشد و احساس هدف مشترک داشتن به سیاست آمریکا بازگردد.

اولین رئیس‌جمهور سیاه‌پوست آمریکا تنها یک بار در طول سخنرانی‌اش ناچار شد اشکش را پاک کند؛ زمانی که از همسرش میشل اوباما تشکر کرد که با او همراه شد و کاخ سفید را خانه‌ای کرد که متعلق به همه است.

بیشتر بخوانید: