حق مسلم ما آزادی است، نه اتم!

<p>محمدرضا نیکفر &minus; اگر در ایران زمین&zwnj;لرزه&zwnj;ای رخ دهد که به یکی از مرکزهای اتمی پیدا یا پنهان در کشور آسیبی برساند همتراز با آنچه در فوکوشیما (ژاپن) می&zwnj;بینیم، آیا شانسی برای مهار کردن خطر وجود دارد؟ کدام تکنولوژی و کدام توانایی مدیریت می&zwnj;تواند ما را آسوده&zwnj;خاطر سازد؟ بازی با اتم در ایران بازی قدرت است. اصولاً آیا می&zwnj;توان از عاقبت چنین بازی&zwnj;ای آسوده&zwnj;خاطر بود؟</p> <p>&nbsp;</p> <p>نمونه&zwnj;ی ژاپن پیش روی ماست، کشوری با تجربه&zwnj;&zwnj;ای بی&zwnj;نظیر در مهار پیامدهای زلزله، کشوری با توانایی تکنولوژیک، مدیریت و انضباط مثال&zwnj;زدنی. زلزله&zwnj;ای رخ داد که انفجاری در یک نیروگاه اتمی از پی آورد. مخالفان نیروگاه&zwnj;های اتمی در ژاپن نیروی قابل توجهی هستند. آنان بارها و بارها درباره&zwnj;ی خطر این نیروگاه&zwnj;ها، بویژه از نظر زلزله&zwnj;خیز بودن کشور، هشدار داده&zwnj;اند. و اکنون ثابت شد که هشدار آنها درست بوده است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>این بار نخست نیست که بر اثر زلزله سانحه&zwnj;ای در یکی از نیروگاه&zwnj;های اتمی ژاپن رخ می&zwnj;دهد. شرکت&zwnj;های مدیریت&zwnj;کننده&zwnj;ی این نیروگاه&zwnj;ها هربار کوشیده&zwnj;اند سانحه&zwnj; را بی&zwnj;اهمیت جلوه دهند. آنها به مردم دروغ گفته&zwnj;اند. دروغ&zwnj;گویی و فساد در ژاپن بسیار ناپسند است، چنانکه بارها شنیده&zwnj;ایم وقتی در این کشور فسادکاری مقام مسئولی رو می&zwnj;شود، او دست به خودکشی می&zwnj;زند. در ژاپن رسانه&zwnj;ها آزادند و می&zwnj;توانند درباره&zwnj;ی خطرهایی که امنیت شهروندان را تهدید می&zwnj;کنند، گزارش دهند. مردم شیفته&zwnj;ی تکنولوژی هستند، اما آگاهی علمی بالایی دارند وبا توجه به تجربه&zwnj;ی فراموش&zwnj;نشدنی بمب&zwnj;های اتمی هیروشیما و ناکازاکی نسبت به خطر سانحه&zwnj;ی اتمی بسیار حساس هستند. با وجود همه&zwnj;ی اینها باز در همین مورد مشخص پیش رو، یعنی سانحه در نیروگاه فوکوشیما، کل حقیقت به مردم گفته نمی&zwnj;شود. اطلاعات ناروشن و گاه متناقض&zwnj;اند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>ژاپن یک قطب تکنولوژیک دنیاست، یک کانون دیگر تکنولوژی آلمان است. سانحه&zwnj;ی فوکوشیما مردم آلمان را هم به شدت نگران کرده است. نگرانی در رأس دولت هم دیده می&zwnj;شود. آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان در واکنش به خبرهایی که از ژاپن می&zwnj;رسد، گفته است: &laquo;رخدادهای ژاپن نقطه&zwnj;ی عطفی برای جهان هستند.&raquo; به نظر او وقتی در کشور بسیار پیشرفته&zwnj;ای مثل ژاپن با بالاترین استانداردهای امنیتی چنین سانحه&zwnj;ای پیش آید، دیگر &laquo;در آلمان نیز نمی&zwnj;توان موضوع را عادی قلمداد کرد&raquo;. و موضوع در آلمان عادی قلمداد نشده است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در آلمان سیاستمدارانِ محافظه&zwnj;کارِ طرفدارِ تداوم کار نیروگاه&zwnj;های اتمی هم تشخیص داده&zwnj;اند که لازم است تجربه&zwnj;ی ژاپن را جدی بگیرند. موضوع در سطح اتحادیه&zwnj;ی اروپا مطرح شده و قرار گذاشته&zwnj;اند که وضعیت امنیتی نیروگاه&zwnj;های اتمی اروپا را با توجه به آنچه در ژاپن می&zwnj;گذرد، بازبینی کنند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>خبر سانحه&zwnj;ی فوکوشیما بحث همیشه جاری در آلمان درباره&zwnj;ی خطرهای فناوری اتمی را به فراز تازه&zwnj;ای کشانده است. در این کشور قرار بود نیروگاه&zwnj;های اتمی برچیده شوند. دولت محافظه&zwnj;کار توانست به طور میانگین دوازده سال بر مدتی که برای متوقف کردن کار هر نیروگاهی تعیین شده بود، بیفزاید و با این کار وداع با اتم را در آلمان به تعویق اندازد. اپوزیسیون اینک نیروی تازه&zwnj;ای برای مقاومت یافته است. شهروندان دوباره حساس&zwnj; شده&zwnj;اند. در روز ۱۲ مارس، یعنی در روزی که پیاپی خبرهای نگران&zwnj;کننده&zwnj;ای از فوکوشیما می&zwnj;رسید، ۶۰ هزار نفر از مخالفان نیروگاه&zwnj;های اتمی در آلمان دست به تظاهرات زدند. آنان زنجیره&zwnj;ی انسانی&zwnj;ای به طول ۴۵ کیلومتر تشکیل دادند. یک سر آن مقر حکومت ایالتی در اشتوتگارت بود، سر دیگر یک نیروگاه اتمی که تظاهرکنندگان خواهان تعطیل کردن آن هستند.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>رشد خطر متناسب با غلظت اختناق و استبداد</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>در ایران حساسیتی به خبرهای ژاپن دیده نمی&zwnj;شود، نه در رسانه&zwnj;های حکومتی، نه در رسانه&zwnj;های منتقد.[۱] انگار که موضوع به ما مربوط نیست و در ایران از نظر خطرخیزی مراکز اتمی نگرانی&zwnj;ای وجود ندارد.</p> <p>همه&zwnj;ی عامل&zwnj;ها را که خنثا تصور کنیم و کنار بگذاریم، خطر زلزله را که نمی&zwnj;توانیم دست کم بگیریم.[۲] هیچ گوشه&zwnj;ی ایران از خطر زلزله در امان نیست و یک زلزله&zwnj;ی ۵ ریشتری هم می&zwnj;تواند مکانیسم امنیتی یک مرکز اتمی را مختل کند. تنها کافی است در نظر گیریم که مکانیسم&zwnj;های امنیتی به برق نیاز دارند که در نیروگاه اتمی مولد برق هم باید مستقل از نیروگاه تأمین شود. چنانکه در نمونه&zwnj;ی فوکوشیما دیده شد، ممکن است این برق تأمین نشود؛ در این صورت دیگر نمی&zwnj;توان قلب اتمی نیروگاه را خنک کرد. پوسته&zwnj;ی فلزی محافظ سوخت اتمی ذوب می&zwnj;شود، آنگاه مواد رادیوآکتیو به بیرون راه پیدا کرده و محیط وسیعی را آلوده می&zwnj;کنند. با این آلودگی کاری نمی&zwnj;توان کرد. هزاران سال مداومت نشان می&zwnj;دهد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در آلمان گفته&zwnj;اند که استانداردِ ایمنیِ نیروگاهِ فوکوشیما را تحلیل می&zwnj;کنند، تمهیدات چیده شده را با آنچه رخ داده است می&zwnj;سنجند، حاصل بررسی را مبنا می&zwnj;گذارند و درمی&zwnj;نگرند که اکنون باید چه استاندارد تازه&zwnj;ای برای تأمین امنیت نیروگاه&zwnj;های اتمی در نظر گیرند. آیا در ایران هم چنین کاری می&zwnj;کنند؟ آیا این شعور و حس مسئولیت را دارند؟ آیا در هیئت حاکمه&zwnj;ای که رئیس&zwnj;جمهور دکتر-مهندس&zwnj;اش فکر می&zwnj;کند می&zwnj;توان با وسایل آشپزخانه انرژی اتمی تولید کرد، انفجار فوکوشیما باعث می&zwnj;شود در مغزی جرقه زده شود که باید از تجربه&zwnj;ی ژاپن درس گرفت؟</p> <p>&nbsp;</p> <p>در ایران با کدام تکنولوژی و با کدام توان مدیریتی می&zwnj;توان مانع بروز خطر شد؟ آیا چرنوبیل، فوکوشیما، هشدارهای مخالفان نیروگاه&zwnj;های اتمی در دو کشور نمونه از نظر فناوری و مدیریت، یعنی ژاپن و آلمان، نباید ما را به فکر بیندازد؟ کشوری که از ساختن اتوموبیلی همخوان با کمینه&zwnj;ای از استانداردهای ایمنی ناتوان است و آشفتگی مدیریتی&zwnj;اش مثا&zwnj;ل&zwnj;زدنی است، با چه تضمینی زیر مهمیز شعار &quot;حق مسلم&quot; به سمت تبدیل به یک قدرت اتمی کشانده می&zwnj;شود؟ همردیف شدن با پاکستان اتمی، واجد افتخار نیست، اما خطرهای عظیمی در بر دارد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>خطرها متناسب با شدت استبداد و اختناق رشد&nbsp;نمایی (اکسپوننسیال) می&zwnj;کنند. اگر در کشور آزادی برقرار بود و رسانه&zwnj;ها می&zwnj;توانستند در مورد سازوکار ایمنی مراکز اتمی گزارش بنویسند و بر روی کمبودها <br /> دست بگذارند، اگر اپوزیسیون بر سیاست اتمی حکومت نظارت انتقادی می&zwnj;کرد، آنگاه خطرها برطرف نمی&zwnj;شدند، اما این اطمینان برقرار می&zwnj;شد که در صورت بروز غفلت و ندانم&zwnj;کاری، ملت از تهدید جدی&zwnj;ای که وجود دارد، آگاه می&zwnj;شود.</p> <p>&nbsp;</p> <p>اما اکنون وضع از چه قرار است؟ به آخرین خبر توجه کنید: میله&zwnj;های سوخت را از درون رآکتور اتمی بوشهر خارج کرده&zwnj;اند، بدون هیچ توضیحی. خبر را از رسانه&zwnj;های خارجی شنیدیم و چون موضوع دیگر انکارشدنی نبود، اطلاعات جزئی گنگی در این باره به مردم دادند. مردم به طور کامل نامحرم تلقی می&zwnj;شوند. در بوشهر چه می&zwnj;گذرد، و نیز در قم و اراک و اصفهان و نطنز و جاهای دیگر؟ فقدان شفافیت یعنی سپردن سرنوشت کشور و منطقه به دست خطری کور با قدرتی هیولایی که از نسل&zwnj;های آینده هم قربانی خواهد گرفت.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در آلمان مردم نگران&zwnj;اند، اما این که باز می&zwnj;توانند آسوده بخسبند، نه به خاطر اطمینانشان به تکنولوژی بالایشان، بلکه به خاطر وجود رسانه&zwnj;های آزاد و نیروهای سیاسی هوشیار و مسئول و منتقدی است که هر غفلتی را گوشزد می&zwnj;کنند و اگر خبر شوند که در جایی حساس سانحه&zwnj;ی کوچکی رخ داده است، از آن کارزار فراگیر سیاسی می&zwnj;سازند.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>فاجعه&zwnj;ی مضاعف</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>در ایران، رسانه&zwnj;ها آزاد نیستند و هیچ امکانی برای نظارت بر تشکیلات و برنامه&zwnj;های اتمی رژیم توسط منتقدان وجود ندارد. این به تنهایی خود یک فاجعه است. فاجعه&zwnj;ی دیگر آن است که نیروی اپوزیسیون از سیاست اتمی رژیم غافل است و به خطر عظیمی که کشور و منطقه را تهدید می&zwnj;کند، بی&zwnj;توجه. در رسانه&zwnj;های منتقد حساسیتی نسبت به موضوع اتمی دیده نمی&zwnj;شود.</p> <p>&nbsp;</p> <p>نمونه&zwnj;ای از غفلت: در سندی که به تازگی به عنوان &quot;ویراست دوم جنبش سبز&quot; منتشر شده، هیچ اشاره&zwnj;ای به سیاست اتمی رژیم نشده و هیچ خواستی در این رابطه مطرح نگردیده است. در انتقادهایی هم که به این سند شد، موضوعی که مطرح نبود، سیاست اتمی بود. این به چه معناست؟ آیا رژیم توانسته است که شعار عوامفریبانه&zwnj;ی &quot;انرژی هسته&zwnj;ای حق مسلم ماست&quot; را با تکرار مداوم در مغز اپوزیسیون هم فرو کند؟ آیا اپوزیسیون هم با عظمت&zwnj;طلبی اتمی رژیم موافقت دارد؟ آیا نیروهای منتقد به آن سطح از آگاهی نرسیده&zwnj;اند که خطر تکنولوژی اتمی را، دست کم تا حد تأکید بر لزوم شفافیت بیشتر برای مراقبت بیشتر، جدی بگیرند؟</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>ولایت فقیه و اورانیوم</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>حکومت اسلامی در دور اول حیات خود سرنوشت خود را به جنگ گره زد. جام زهر صلح را که نوشید، جانشینی برای تداوم سیاست &quot;جنگ جنگ تا پیروزی&quot; پیدا کرد: حق مسلم هسته&zwnj;ای. این سیاست، کشور را منزوی کرده، باعث خسارت&zwnj;های اقتصادی و سیاسی فراوانی شده، جو منطقه را مسموم کرده و در آن به مسابقه&zwnj;ی تسلیحاتی و گرایش به اتمی شدن دامن زده و محملی شده است تا رژیم بر طول و عرض دستگاه امنیتی خود بیفزاید و امکان تازه&zwnj;ای برای تحمیق توده&zwnj;ها و استفاده از احساسات ناسیونالیستی برای پیشبرد برنامه&zwnj;های خود بیابد. اورانیوم اکنون جایگاهی قدسی یافته است. ولایت فقیه در اندیشه&zwnj;ی اتمی شدن است با این امید که ولایت فقیه هسته&zwnj;ای بقای تضمین&zwnj;شده&zwnj;ای یابد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>انتقاد از ولایت فقیه بدون انتقاد از وجه اتمی آن، انتقادی ناقص است. ولایت فقیه از ابتدا بر تکنیک استوار بود، نخست تکنولوژی سرکوب را سازمان داد، در جریان جنگ لشکر خود را ساخت و تقویت کرد، آن را ستون اقتصاد قرار داد و در ادامه بر آن شد آن را اتمی کند. اتم هم کارکردی سرکوبگرانه دارد، چون تقویت کننده دستگاه سرکوب و نظامی&zwnj;گری است، هم کارکردی اقتصادی، چون بودجه&zwnj;ی کلانی را وارد صندوق دستگاه سرکوب می&zwnj;کند و بوروکراسی عظیمی را تغذیه می&zwnj;کند، و همچنین دارای کارکرد ایدئولوژیک است: رکنی اساسی از تبلیغات حکومتی است، تبلیغاتی که چنان ماهرانه پیش برده شده&zwnj; که مرز پوزیسیون و اپوزیسیون را درنوردیده است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>حق مسلم ما آزادی است، نه اتم. آزادی اگر باشد، حتّا در صورت تصمیم نابخردانه&zwnj;ی اکثریت به استفاده از انرژی اتمی، این امکان وجود دارد که بر ایمنی آن نظارت انتقادی شود. تجربه&zwnj;ی جهانی ثابت می&zwnj;کند که بدون شفافیت سیاسی، هیچ شانسی برای شفاف کردن پروژه&zwnj;&zwnj;ای همچون پروژه&zwnj;&zwnj;ی اتمی وجود ندارد و این پروژه تا زمانی که شفاف نباشد، به صورتی مضاعف خطرناک است: بمبی است که بالقوه خطر انفجار دارد، اما اینک بازیچه&zwnj;ی دست موجودی نادان هم شده است، موجودی نه فقط نادان، بلکه دیوانه.</p> <p>دیوانگی از درون و بیرون امنیت کشور و منطقه را در خطر انداخته است. کرم اینترنتی استاکس&zwnj;نت ممکن است باعث شود که یک دستگاه اتمی درست کار نکند، منفجر شود و محیط را برای همیشه آلوده کند. کسانی که این بدافزار را ساخته&zwnj;اند دیوانگانی بوده&zwnj;اند که به هر چیزی فکر کرده&zwnj;اند جز امنیت و محیط زیست شهروندان ایران و منطقه.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در این باره نیز اپوزیسیون ایرانی حساسیتی نشان نداد. این بی&zwnj;توجهی&zwnj;ها نشان می&zwnj;دهد که در مورد خطر اتمی، ناآگاهی ژرفی در جامعه وجود دارد. ناآگاهی&zwnj;ای در حد بیسوادی، مصلحت&zwnj;گرایی&zwnj;ای که توجیه آن این است که حمله به سیاست اتمی رژیم گشودن جبهه&zwnj;ی تازه&zwnj;ای است که به نفع مخالفان نیست، و همچنین آلوده بودن به سموم ایدئولوژی عظمت&zwnj;طلب سه عامل اصلی این فقدان حساسیت هستند. مبارزه برای دموکراسی اگر بر این ضعف غلبه نکند، از انجام یک مسئولیت مهم و محتملا سرنوشت&zwnj;ساز سر باز زده است. اگر فاجعه&zwnj;ای رخ دهد، می&zwnj;توان گفت ما گفتیم، و اگر نگفته باشیم، باید بگوییم ما هم در قبال رخ دادن آن مسئولیت داریم. اما آیا به این حد از مسئولیت&zwnj;پذیری مدنی رسیده&zwnj;ایم؟</p> <p>&nbsp;</p> <p><br /> <strong>زیرنویس&zwnj;ها:</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>[۱] در رسانه&zwnj;های اصلی اپوزیسیون پس از خبر انتشار خبر انفجار در فوکوشیما تنها یک مقاله&zwnj;ی هشداردهنده به چشم می&zwnj;خورد:</p> <p><br /> سهراب مبشری: &quot;ورشکستگی یک تکنولوژی خطرناک &minus; خطر فاجعه اتمی در ژاپن و ما ایرانیان&quot;، در سایت &quot;<a href="http://www.akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=36572">اخبار روز</a>&quot;.</p> <p>&nbsp;</p> <p>[۲] در این باره به <a href="http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=1272989">گفته&zwnj;های یک کارشناس</a> توجه کنید، در مصاحبه با خبرگزاری مهر.</p>