«یی جینگ»، کتاب در اندر شدن چینیان
<p>شهرنوش پارسی‌پور - سالیان درازی‌ست که «یی جینگ»، «کتاب در اندر شدن» چینیان همیشه و همه جا همراه من است. یی جینگ را با عنوان‌های «آی چینگ» و «یی چینگ» و «آی کینگ» و «یی کینگ» و ده‌ها نام دیگر در دنیا می‌شناسند. اما «یی جینگ» درست‌ترین در روش بیانی‌ست. «یی» به معنای تحولات و تغییرات است، که من آن را به «در اندر شدن» برگرداندم. «جینگ» اما به معنای کتاب است. از بسیار دور تاریخ ۹ کتاب کلاسیک برای چینیان باقی مانده است. یی جینگ یکی از این ۹ کتاب است. هگل در جائی می‌گوید: «اندیشه‌ای که می‌خواهم درباره آن برای شما بنویسم در هزاران سال پیش در چین به‌وجود آمد. در طی هزاره‌ها در جهان سفر کرد و در سده نوزدهم به آلمان رسید و [اکنون] توسط من تفسیر می‌شود.» (درباره هگل، نوشته حمید حمید)</p> <!--break--> <p><a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20110318_Shahrnush_Kelasikhaaye_Jahaan_Yi_JIng_1.mp3" target="_blank" rel="noopener"><img height="31" width="273" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon.jpg" alt="" /><br /> </a></p> <p><br /> به خوبی آگاهیم که مارکس دستگاه دیالکتیک خود را از هگل وام گرفته و به گفته خودش هرم واژگونه‌ای را که هگل ساخته است روی پایه‌اش قرار داده. بد نیست بدانیم که این اندیشه همانی‌ست که در کتاب «در اندر شدن» چینیان مورد بررسی قرار گرفته و می‌گسترد. اما مسئله به اینجا ختم نمی‌شود. عطار نیشاپوری، در کتاب منطق‌الطیر، از زبان هدهد، در زمانی که مرغان از او می‌پرسند که این سیمرغ در کجا زندگی می‌کند، چنین فرمایش می‌کند:</p> <p><br /> ابتدای کار سیمرغ‌ ای عجب<br /> جلوه گر بگذشت بر چین نیمشب<br /> در میان چین فتاد از او پری<br /> لاجرم پر شور شد هر کشوری<br /> هرکسی نقشی از آن پر برگرفت<br /> هرکه دید آن نقش کاری درگرفت<br /> آن پر اکنون در نگارستان چین است<br /> اطلبوالعلم ولو بالصین از این است...</p> <p><br /> می‌دانیم که «صین»، به عربی یعنی چین. پس یعنی جویای دانش باش، ولو که در چین باشد. و اما به خوبی متوجه می‌شویم که آن شاخه عرفانی ایران که عطار در گفتمان مرغان در منطق‌الطیر از آن یاد می‌کند متأثر و انگیخته از اندیشه چینی‌ست. البته عبدالرحمن جامی در «نفحات الانس» در آغازینه می‌فرماید: «سه درویش در بیابانی در کاسه‌ای خوراک می‌خوردند. امیری "مسیحی" از آنجا عبور کرد. از این بابت که آنان از یک کاسه خوراک می‌خورند بی‌آنکه جدال کنند در وجد آمد و گفت که در همان‌جا خانقاهی برای آنان برپا خواهد کرد.»</p> <p><br /> <img hspace="8" height="381" align="left" width="252" vspace="8" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/pajiji02.jpg" alt="" />از دیر باز تأثیرگیری عرفان ایرانی از مسیحیت بر اهل دانش روشن بوده. همچنین در اینکه عرفان ما زیر تاثیر آئین بودا و آئین‌های هندوست شکی نداریم. اما شاخه چینی این اندیشه از همگان پوشیده باقی مانده بود و یا در متن‌های تحقیقی و بازیافتی اشاره‌ای به آن نمی‌شد. بر این پندارم که دلیل این امر در خط بسیار مشکل چینی ریشه دارد. این اندیشه در گفت‌وگوی عارفان منطقه خراسان با عارفان ترک و تاتار و مغول، و البته بیشتر از همه به احتمال قوی خردمندان سغدی شکل گرفته. سغدیان شاخه‌ای تحلیل رفته از قوم آریائی هستند که در جریان یورش مغول تقریباً به‌کلی نابود شدند. سغدیان بیشتر شتربان بودند و در جاده ابریشم کار می‌کردند. این‌گونه حرفه‌مندی آنان را به روش اندیشه چینیان آموخته کرده بود.</p> <p><br /> پس می‌بینیم که ایرانیان عارف و بخرد اندیشه «دووارگی» چینیان را می‌شناختند. دوواره را در برابر واژه «ثنویت» پیشنهاد می‌کنم؛ و نمی‌توان شک کرد که واژگان» وحدت وجود «اشاره به آئین «تائو» دارد. من در چند کتاب که ترجمه کرده‌ام تائو را «دائو» نوشته بودم. اما در سفر به ژاپن، ژاپنی‌ها تأکید کردند که تائو درست‌تر است. این تائو به‌قراری که می‌دانید از دو وجه «یانگ»، به معنای نرینگی هستی، و «یین»، مادینگی هستی شکل گرفته. دایره‌ای ست که به دو بوته جغه راست‌قامت و واژگونه‌قامت بخش شده. یکی ازاین دو سپید و دیگری سیاه است. چکه‌ای از سپید در سیاه و چکه‌ای از سیاه در سپید قرار گرفته. بخش سپید یانگ، یعنی نیروی نرینگی هستی‌ست، و بخش سیاه یین، یا نیروی مادینگی هستی‌ست. اینکه چکه‌ای از این در آن و از آن در این است به این معناست که آن دو دائم در حال تبدیل و در اندر شدن به یکدیگر هستند.</p> <p><br /> البته که یانگ و یین چنان بلندقامت و چنان در بی‌‌‌نهایت بزرگ و کبیرند که به وهم نایند. از این قرار قانون گزار وجوه قابل مشاهده و قابل بیان آنان را در یی جینگ، در نماد جین و کون رودرروی یکدیگر وامی‌نهد. پس جین به فتح ی و سکون ن و کون وجه‌های قابل مشاهده آن یانگ و یین هستند. از دیرباز تاریخ میان تائوگرایان و کنفسیوسیان بر سر شرح و تببین گهان اخنلاف نگرش ژرفی وجود داشته است. از دیدگاه کنفسیوسیان، گهان، که توأمان زمانیت و مکانیت هستی را به نمایش می‌گذارد در آغازینه خود نماد پری مطلق است و از این وجه یک سیاه‌چاله کبیر را به پندار انسان می‌آورد. تائوئیان، به واژوگونه این اندیشه آویخته‌اند و در آغاز هیچ نمی‌بینند جز یک «خالی کبیر.» اما چه خالی مطلق داشته باشیم و چه پری مطلق، از‌‌ همان آغازیت حرکت، زمان یک آن یین است و یک آن یانگ. به زبان درست‌تر در آغازیت، زمان، یک آن کون است و یک آن جین. درست همانند تناوب قطب‌های مثبت و منفی در حرکت الکتریسیته. و اما این زمان آغاز شده از پری یا خالی مطلق ازلی در این یک آن جینی و یا آن کونی در چرخشی دورانی‌ست، و همانند ماری در حرکت یک آن مثبت و یک آن منفی رو به ابدیت دارد. تمامیت هستی، از مطلق نور و مطلق تاریکی در این اندر این شدن و اندر آن شدن شکل می‌گیرد. در این چرخش دورانی ما با بی‌نهایتی از دایره‌های تائو رو در و هستیم.</p> <p><br /> <img hspace="8" height="218" align="right" width="218" vspace="8" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/pajiji03.jpg" alt="" />این دایره تائو را را شما می‌شناسید.. دایره‌ای‌ست که دو بوته جغه سیاه (کون) و سپید (جین) که به حال واژگونه بر یکدیگر خوابیده‌اند آن را تشکیل می‌دهند. چکه سیاه در سپید و چکه سپید در سیاه است. این دایره‌ها آنی سکون ندارند، بلکه دائم درهم و برهم می‌شوند. ساده‌ترین کار این است که از خود بیاغازیم و ببینیم معنای این دایره تائو چیست. هریک از ما یک دایره تائوست. طرف چپ بدن شما یین، یا تجلی آن کون است و طرف راست بدن شما یانگ، یا تجلی آن جین است. اکنون که در این دایرگی ایستاده‌اید تمامیت حضور شما متوجه حرکتیدن است. دست چپ یا راست خود را که بالا می‌برید آن را در حالت جین قرار می‌دهید. اینک اما دست را پائین می‌آورید که حالت کون است. پس دست شما از یک چرخش جین به کون یک دایره تائو می‌سازد.</p> <p><br /> اینک انگشت خود را بلند می‌کنید. پس این انگشت در حالت جین قرار می‌گیرد. اکنون انگشت را بخوابانید، پس حالت کون برقرار می‌شود. این انگشت شما در بالا و پائین رفتن یک دایره تائو می‌سازد. اینک شما در مقام زن، یعنی کون سخنوری می‌کنید که حالت کنشی جین است. اینک مردان که تابعی از جین هستند، دارند به شما گوش می‌دهند که تابع کون است. پس آنان در حالی‌که جین هستند به کون‌وارگی عمل می‌کنند و شما که کون هستید به جین‌وارگی عمل می‌فرمائید. <br /> مشکل است؟ در شماره بعدی آسان‌تر گفت خواهم کرد.</p>
شهرنوش پارسی‌پور - سالیان درازی‌ست که «یی جینگ»، «کتاب در اندر شدن» چینیان همیشه و همه جا همراه من است. یی جینگ را با عنوان‌های «آی چینگ» و «یی چینگ» و «آی کینگ» و «یی کینگ» و ده‌ها نام دیگر در دنیا می‌شناسند. اما «یی جینگ» درست‌ترین در روش بیانی‌ست. «یی» به معنای تحولات و تغییرات است، که من آن را به «در اندر شدن» برگرداندم. «جینگ» اما به معنای کتاب است. از بسیار دور تاریخ ۹ کتاب کلاسیک برای چینیان باقی مانده است. یی جینگ یکی از این ۹ کتاب است. هگل در جائی می‌گوید: «اندیشه‌ای که می‌خواهم درباره آن برای شما بنویسم در هزاران سال پیش در چین به‌وجود آمد. در طی هزاره‌ها در جهان سفر کرد و در سده نوزدهم به آلمان رسید و [اکنون] توسط من تفسیر می‌شود.» (درباره هگل، نوشته حمید حمید)
به خوبی آگاهیم که مارکس دستگاه دیالکتیک خود را از هگل وام گرفته و به گفته خودش هرم واژگونه‌ای را که هگل ساخته است روی پایه‌اش قرار داده. بد نیست بدانیم که این اندیشه همانی‌ست که در کتاب «در اندر شدن» چینیان مورد بررسی قرار گرفته و می‌گسترد. اما مسئله به اینجا ختم نمی‌شود. عطار نیشاپوری، در کتاب منطق‌الطیر، از زبان هدهد، در زمانی که مرغان از او می‌پرسند که این سیمرغ در کجا زندگی می‌کند، چنین فرمایش می‌کند:
ابتدای کار سیمرغ ای عجب
جلوه گر بگذشت بر چین نیمشب
در میان چین فتاد از او پری
لاجرم پر شور شد هر کشوری
هرکسی نقشی از آن پر برگرفت
هرکه دید آن نقش کاری درگرفت
آن پر اکنون در نگارستان چین است
اطلبوالعلم ولو بالصین از این است...
می‌دانیم که «صین»، به عربی یعنی چین. پس یعنی جویای دانش باش، ولو که در چین باشد. و اما به خوبی متوجه می‌شویم که آن شاخه عرفانی ایران که عطار در گفتمان مرغان در منطق‌الطیر از آن یاد می‌کند متأثر و انگیخته از اندیشه چینی‌ست. البته عبدالرحمن جامی در «نفحات الانس» در آغازینه می‌فرماید: «سه درویش در بیابانی در کاسه‌ای خوراک می‌خوردند. امیری "مسیحی" از آنجا عبور کرد. از این بابت که آنان از یک کاسه خوراک می‌خورند بی‌آنکه جدال کنند در وجد آمد و گفت که در همان‌جا خانقاهی برای آنان برپا خواهد کرد.»
از دیر باز تأثیرگیری عرفان ایرانی از مسیحیت بر اهل دانش روشن بوده. همچنین در اینکه عرفان ما زیر تاثیر آئین بودا و آئین‌های هندوست شکی نداریم. اما شاخه چینی این اندیشه از همگان پوشیده باقی مانده بود و یا در متن‌های تحقیقی و بازیافتی اشاره‌ای به آن نمی‌شد. بر این پندارم که دلیل این امر در خط بسیار مشکل چینی ریشه دارد. این اندیشه در گفت‌وگوی عارفان منطقه خراسان با عارفان ترک و تاتار و مغول، و البته بیشتر از همه به احتمال قوی خردمندان سغدی شکل گرفته. سغدیان شاخه‌ای تحلیل رفته از قوم آریائی هستند که در جریان یورش مغول تقریباً به‌کلی نابود شدند. سغدیان بیشتر شتربان بودند و در جاده ابریشم کار می‌کردند. این‌گونه حرفه‌مندی آنان را به روش اندیشه چینیان آموخته کرده بود.
پس می‌بینیم که ایرانیان عارف و بخرد اندیشه «دووارگی» چینیان را می‌شناختند. دوواره را در برابر واژه «ثنویت» پیشنهاد می‌کنم؛ و نمی‌توان شک کرد که واژگان» وحدت وجود «اشاره به آئین «تائو» دارد. من در چند کتاب که ترجمه کرده‌ام تائو را «دائو» نوشته بودم. اما در سفر به ژاپن، ژاپنی‌ها تأکید کردند که تائو درست‌تر است. این تائو به‌قراری که می‌دانید از دو وجه «یانگ»، به معنای نرینگی هستی، و «یین»، مادینگی هستی شکل گرفته. دایره‌ای ست که به دو بوته جغه راست‌قامت و واژگونه‌قامت بخش شده. یکی ازاین دو سپید و دیگری سیاه است. چکه‌ای از سپید در سیاه و چکه‌ای از سیاه در سپید قرار گرفته. بخش سپید یانگ، یعنی نیروی نرینگی هستی‌ست، و بخش سیاه یین، یا نیروی مادینگی هستی‌ست. اینکه چکه‌ای از این در آن و از آن در این است به این معناست که آن دو دائم در حال تبدیل و در اندر شدن به یکدیگر هستند.
البته که یانگ و یین چنان بلندقامت و چنان در بی‌‌‌نهایت بزرگ و کبیرند که به وهم نایند. از این قرار قانون گزار وجوه قابل مشاهده و قابل بیان آنان را در یی جینگ، در نماد جین و کون رودرروی یکدیگر وامی‌نهد. پس جین به فتح ی و سکون ن و کون وجه‌های قابل مشاهده آن یانگ و یین هستند. از دیرباز تاریخ میان تائوگرایان و کنفسیوسیان بر سر شرح و تببین گهان اخنلاف نگرش ژرفی وجود داشته است. از دیدگاه کنفسیوسیان، گهان، که توأمان زمانیت و مکانیت هستی را به نمایش می‌گذارد در آغازینه خود نماد پری مطلق است و از این وجه یک سیاه‌چاله کبیر را به پندار انسان می‌آورد. تائوئیان، به واژوگونه این اندیشه آویخته‌اند و در آغاز هیچ نمی‌بینند جز یک «خالی کبیر.» اما چه خالی مطلق داشته باشیم و چه پری مطلق، از همان آغازیت حرکت، زمان یک آن یین است و یک آن یانگ. به زبان درست‌تر در آغازیت، زمان، یک آن کون است و یک آن جین. درست همانند تناوب قطب‌های مثبت و منفی در حرکت الکتریسیته. و اما این زمان آغاز شده از پری یا خالی مطلق ازلی در این یک آن جینی و یا آن کونی در چرخشی دورانی‌ست، و همانند ماری در حرکت یک آن مثبت و یک آن منفی رو به ابدیت دارد. تمامیت هستی، از مطلق نور و مطلق تاریکی در این اندر این شدن و اندر آن شدن شکل می‌گیرد. در این چرخش دورانی ما با بی‌نهایتی از دایره‌های تائو رو در و هستیم.
این دایره تائو را را شما می‌شناسید.. دایره‌ای‌ست که دو بوته جغه سیاه (کون) و سپید (جین) که به حال واژگونه بر یکدیگر خوابیده‌اند آن را تشکیل می‌دهند. چکه سیاه در سپید و چکه سپید در سیاه است. این دایره‌ها آنی سکون ندارند، بلکه دائم درهم و برهم می‌شوند. ساده‌ترین کار این است که از خود بیاغازیم و ببینیم معنای این دایره تائو چیست. هریک از ما یک دایره تائوست. طرف چپ بدن شما یین، یا تجلی آن کون است و طرف راست بدن شما یانگ، یا تجلی آن جین است. اکنون که در این دایرگی ایستاده‌اید تمامیت حضور شما متوجه حرکتیدن است. دست چپ یا راست خود را که بالا می‌برید آن را در حالت جین قرار می‌دهید. اینک اما دست را پائین می‌آورید که حالت کون است. پس دست شما از یک چرخش جین به کون یک دایره تائو می‌سازد.
اینک انگشت خود را بلند می‌کنید. پس این انگشت در حالت جین قرار می‌گیرد. اکنون انگشت را بخوابانید، پس حالت کون برقرار می‌شود. این انگشت شما در بالا و پائین رفتن یک دایره تائو می‌سازد. اینک شما در مقام زن، یعنی کون سخنوری می‌کنید که حالت کنشی جین است. اینک مردان که تابعی از جین هستند، دارند به شما گوش می‌دهند که تابع کون است. پس آنان در حالی‌که جین هستند به کون‌وارگی عمل می‌کنند و شما که کون هستید به جین‌وارگی عمل می‌فرمائید.
مشکل است؟ در شماره بعدی آسان‌تر گفت خواهم کرد.
نظرها
علی
<p>درود بر تو شهرنوش عزیز.احتمالن منو میشناسی مدتی از طریق ایمیل باهم حرف میزدیم.مقالتو خوندم جالبه اما انتقادم اینه که در مورد آیین تائو کم توضیح دادی.اگه بیشتر تشریح و تبیینش کنی واسه خواننده واضحتر میشه چون متن حاضر مخاطب رو بدون اینکه آشنایی با آیین تائو داشته باشه یهو وارد بطنش میکنه.اما موضوع جالبی بود.با سپاس</p>
مصطفی
<p>ممنون خانم پارسی پور. بسیار عالی بود. جای همچین مبحثی در رادیو زمانه خالی بود. امیدوارم ادامه داشته باشه.</p>
شهرنوش پارس پور
<p>علی عزیز، </p> <p>این یی جینگ است ، گرچه به تائو مربوط می شود اما درگیری دیگری دارد. البته من پیش از ورود به بحث اصلی درباره تائو خواهم نوشت. </p> <p>شهرنوش </p>