مبارزه‌ی دولت افغانستان با جشن‌های خصوصی
<p>شهزاده سمرقندی- در برنامه‏ی این هفته‏ی «با همسایگان» به موضوع سخت‏گیری‏های قانونی در برگزاری جشن‏های عروسی در افغانستان می‌‏پردازم. این موضوع در سال‏های اخیر در آسیای میانه و همچنین در خاورمیانه مطرح بوده است. به‏خصوص در جامعه‏ی افغانستان که سال‏هاست با جنگ‏های داخلی دست و پنجه نرم می‌‏کند و به شادی و سرور، بیشتر نیاز دارد. </p> <p><a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20110414_hamsaygan_Aroosi_Afghanistan_shahzoda.mp3"><img height="31" width="273" align="absMiddle" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon_1.jpg" alt="" /></a><br /> اما برگزاری جشن‌ها و مراسم پرخرج عروسی باعث نگرانی دولت افغانستان شده و برای همین وزارت عدلیه‌ی افغانستان پیش‌نویس قانونی مبنی بر محدود کردن جشن‌های عروسی را به‌شورای وزیران این کشور فرستاده است. پیش‌نویس این قانون بر تفکیک جنسیتی در مراسم عروسی نیز تأکید دارد. </p> <p><br /> جامعه‌شناسان و روشنفکران افغان نگران‌اند که این قانون تازه به تصویب برسد. آثار حکیمی، روزنامه‏نگار و کارمند بنیاد جهانی «الکترال سیستم» در افغانستان، مهمان امروز برنامه‌ی «با همسایگان» است. با آثار حکیمی درباره‌ی برگزاری جشن‏های عروسی در افغانستان و همین‏طور تصویب قانون جدید گفت‌و‌گویی کرده‌ام:</p> <p><br /> <strong>قانون محدود ساختن عروسی‌ها تا چه حد ضرورت داشت و چرا روشنفکران افغان و اصولاً جامعه‌ی مخدتی در افغانستان نسبت به این قانون نگرانی‌هایی دارد؟</strong></p> <p><br /> «اتفاقاً این قانون به مواردی که در مراسم‏ عروسی در افغانستان مشکل‏ساز بوده، پرداخته است. در سال‏های اخیر، رقابت‏ ناسالم در زمینه‏ی برگزاری مراسم‏ عروسی در میان مردم به یک فرهنگ تبدیل شده است. از جمله فراخواندن شمار زیادی از مردم و حضور هزاران میهمان در یک عروسی، در حالی‏که بسیاری از میهمانان آشنایی زیادی با خانواده‏های عروس و داماد ندارند و مواردی از این دست، مسائل و مشکلات اقتصادی ایجاد کرده است، چنان‌که حتی ازدواج گروهی از جوانان را با دشواری‌هایی روبرو کرده و جوانان کم‏پول و فقیر، با توجه به این مشکلات، از عروسی و ازدواج بازداشته می‌‏شوند. </p> <p> </p> <p>ولی در کنار این مسائل، قانونی که پیش‏نویس آن در شورای وزرا تصویب شده و قرار است از مجرای مجلس نمایندگان بگذرد، با توجه به این‏که دولت افغانستان اگر بخواهد قانونی را اجرا کند، گاهی با دور زدن مجلس و از مجراهای دیگر دست به این کار می‌‏زند (ما تجربه‏ی فرمان رییس جمهور را در انتخابات گذشته داشتیم)، نگرانی‏های زیادی را در میان جامعه‏ی مدنی و شهروندان افغانستان ایجاد کرده است. جامعه‏ی مدنی افغانستان نگران دخالت حکومت و دولت افغانستان در مسائل شخصی شهروندان است، از جمله مراسم عروسی که از خصوصی‏‌ترین جنبه‏های زندگی شهروندان افغانستان به‌شمار می‌آید. یعنی از یک سو، در ارتباط با پیشنهاد این قانون در زمینه‏ی کاستن از تعداد مهمانان، خوش‏بینی‏هایی در زمینه‏ی کاهش هزینه‏های عروسی ایجاد شده و از سوی دیگر نگرانی‏های زیادی هم به‏وجود آورده است. </p> <p><img height="180" width="175" align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/large_asar_hakimi.jpg" alt="" /></p> <p>چون در پیش‏نویس این قانون، دخالت در نحوه‏ی پوشش زنان در مراسم و همین‏طور دخالت در نحوه‏ی برگزاری جشن‌ها و مراسم عروسی دیده می‌‏شود. تاکنون در برخی از خانواده‏هایی که با هم قرابت دارند، مراسم عروسی عمدتاً در یک محفل خصوصی و با میهمان کم برگزار می‌‏شد و این امکان فراهم بود که زنان و مردان در یک سالن جمع بشوند. در این قانون بر جدا بودن خانم‏‌ها و آقایان تاکید شده است. چنین قانونی اگر هم برای اشخاص سنتی و بنیادگرا در افغانستان امیدوارکننده باشد، در شهروندانی که فکر آزادتری دارند و همچنین برای جامعه‏ی مدنی افغانستان، در کل نگرانی‏هایی ایجاد کرده است.</p> <p> </p> <p><strong>از صحبت‏های شما می‌‏توان به این نتیجه رسید که مردم افغانستان می‌‏توانند برای عروسی خودشان خرج کنند و حال دولت است که نمی‌‏گذارد مردم این هزینه را بر خودشان روا ببینند و از تأثیر منفی آن گفتید. ممکن است در ارتباط با تأثیر منفی این قانون، توضیح بیشتری بدهید؟ </strong></p> <p><br /> متأسفانه در افغانستان امروز مشکلاتی مانند فساد اداری، قانون‏شکنی و موارد بسیار دیگری هستند که در اولویت قرار دارند و اگر حکومت افغانستان بخواهد اصلاحاتی در زندگی اجتماعی و سیاسی مردم وارد کند، مراسم عروسی‏ در جایگاه بسیار پایین‏تری قرار می‌‏گیرد. لذا بهتر است که دولت پس از اصلاح بسیاری از مشکلات عمد‏ه‏ای که مردم افغانستان از آن رنج می‌‏برند، به مسئله‏ی نحوه‏ی برگزاری عروسی‏‌ها بپردازد و نابسامانی‏هایی که به تصور حاکمیت در عروسی‏‌ها وجود دارد، از جمله مراسم هنگفت عروسی را اصلاح کند. ولی حکومت افغانستان همواره با توجه به دمکراسی‏گریز‏ی‏ که در نظام افغانستان حاکم است، به رویکرد‏های گذشته و سنتی متکی است. تعدادی از افرادی که در نظام به‌تدریج قدرتمند می‌‏شوند، با بخشی از آزادی‏های مردم موافق نیستند و بیشتر طرفدار ساختارهای سنتی‏اند و از احزاب خیلی سنتی و تندرو هستند. </p> <p> </p> <p>امروز قدرتمند شدن نیروهایی با پیشینه‏ی حزب اسلامی و حتی آمدن چهره‏های متمایل به طالبان در صدر حکومت افغانستان و در اطراف حامد کرزای، نگرانی‏های زیادی را برای جامعه‏ی مدنی و روشنفکران افغانستان ایجاد کرده است. از سوی دیگر، مسائلی که به مراسم‏ عروسی برمی‏گردد، مسئله‏ی همه‏ی افغانستان و ولایات آن نیست. این مسائل عمدتاً در کابل جریان دارد و بعد شهرهایی مانند هرات و مزار شریف را در برمی‌‏گیرد. در دیگر شهرهای افغانستان محافلی آن‌چنانی وجود ندارد که دولت افغانستان بخواهد برای آن‏‌ها برنامه بریزد. در کابل هم بسیاری از عروسی‏‌ها در خانه برگزار می‌‏شود و نه در رستوران‏هایی که تصور می‌‏شود، هزینه‏ی آن زیاد است. به نظر من، حکومت افغانستان با یک هدف سیاسی، با این‏ کار‌ها، می‌‏خواهد آهسته آهسته عمدتاً نیروهای بنیادگرا، سنتی و تندرو را خوش نگه داشته باشد و از طرفی هم این به معنای آغاز دخالت در زندگی شخصی مردم افغانستان و به همین ترتیب، محدود کردن آزادی‏های مدنی مردم این کشور خواهد بود. </p> <p><br /> <strong>دولت افغانستان، اولین دولتی نیست که در این زمینه تلاش کرده است. دولت‏های دیگر منطقه هم تلاش‏هایی برای محدود کردن برگزاری این جشن‏‌ها داشته‏اند، ولی موفق نشده‏اند. حتی اتحاد شوروی هم در این زمینه موفق نبود. به نظر شما، این قانون می‌‏تواند تأثیری بر فرهنگی که مردم طی قرن‏های طولانی به آن عادت کرده‏اند و در تمام رگ و پی‏شان جای گرفته، داشته باشد؟ </strong></p> <p><br /> ما تجربه‏ی زمان طالب‏‌ها را داریم که شنیدن موسیقی ممنوع بود و مردم به‏شدت تحت فشار بودند که موسیقی نشنوند. حتی در خیابان‏‌ها و جاده‏‌ها ماشین‏‌ها بازرسی می‌‏شدند که کسی نوار موسیقی نداشته باشد. اما باز هم مردم محافل‏شان را در خانه‏های زیرزمینی و جاهای دیگر برگزار می‌‏کردند، موسیقی می‌‏آوردند و شادی‏شان را در مراسم ازدواج که خاطره‌‌ای به‌یادماندنی‌ست و از این نظر برای اشخاص اهمیت زیادی دارد، ابراز می‌‏کردند. یا این‏که در کابل شوراهایی داشتیم و مثلاً تمام بدخشانی‏هایی که در کابل زندگی می‌‏کنند، شورایی تشکیل دادند که از این طریق کوشش شود در مراسم‏ عروسی، نهایتاً از ۳۰۰ میهمان دعوت شود، اما باز هم کسانی که خودشان این قاعده را تصویب کرده بودند و برنامه‏ریز آن بودند، محافل‏شان بیشتر از یک‏هزار نفر میهمان داشت.</p> <p> </p> <p>این‏‌ها نشان می‌‏دهد با توجه به اهمیت عروسی در زندگی یک انسان و به‏خصوص در جامعه‏ی افغانستان که جامعه‏ای جنگ‏زده و اندوهگین است و محفل عروسی بهانه‏ای برای ابراز خوشی و جشن و شادمانی و آرمان و امید خانواده، پدر، مادر، برادر، خواهر و خود عروس و داماد است، آن را نمی‌‏توان کنترل کرد و حکومت افغانستان در این امر موفق نخواهد شد. اگر حکومت افغانستان خواسته باشد، از فرهنگی که تصور می‌‏‏شود فرهنگ مصرفی و بدی است، جلوگیری کند، می‌‏تواند برنامه‏های دیگری بریزد و کارهای دیگری انجام بدهد که مؤثر شود و به‌عنوان یک فرهنگ خوب در میان مردم افغانستان جای گیرد تا مردم خودشان رضاکارانه [با رضایت خاطر] و به‏صورت درست به این سمت بروند. اصلاً انسان‏‌ها عمدتاً واکنشی هستند، اگر شما خواسته باشید موردی را با فشار و محدودیت، به مردم بقبولانید، مردم نه تنها آن را قبول نمی‌‏کنند، بلکه حتی به آن واکنش نشان می‌‏دهند. شما می‌‏توانید فرهنگ‏سازی کنید که مثبت است و جواب می‌‏دهد. من فکر نمی‌‏کنم این کار دولت افغانستان ره به جایی ببرد، الا این‏که محدودیت‏های بیشتری برای مردم بیافریند و جنجالی برای مردم ایجاد شود. </p> <p><br /> این بود برنامه‏ی امروز «با همسایگان» که در آن نگاهی داشتیم به طرح قانون جدید در محدود ساختن جشن‏های عروسی در افغانستان که با اعتراض‏های زیادی روبرو شده است و با این‌حال دولت افغانستان هم‏چنان بر تصویب آن پافشاری می‌‏کند. این بحث البته تنها به کشور افغانستان محدود نمی‌‏شود و در کشور همسایه‏ی آن، تاجیکستان نیز داغ است. در برنامه‏ی بعدی «با همسایگان» سری می‌‏زنیم به آن سوی مرز و موضوع چگونگی برگزاری عروسی‌ها را در تاجیکستان دنبال خواهیم کرد. </p>
شهزاده سمرقندی- در برنامه‌ی این هفتهی «با همسایگان» به موضوع سختگیریهای قانونی در برگزاری جشن‌های عروسی در افغانستان میپردازم. این موضوع در سالهای اخیر در آسیای میانه و همچنین در خاورمیانه مطرح بوده است. بهخصوص در جامعه‌ی افغانستان که سالهاست با جنگهای داخلی دست و پنجه نرم میکند و به شادی و سرور، بیشتر نیاز دارد.
اما برگزاری جشن‌ها و مراسم پرخرج عروسی باعث نگرانی دولت افغانستان شده و برای همین وزارت عدلیه‌ی افغانستان پیش‌نویس قانونی مبنی بر محدود کردن جشن‌های عروسی را به‌شورای وزیران این کشور فرستاده است. پیش‌نویس این قانون بر تفکیک جنسیتی در مراسم عروسی نیز تأکید دارد.
جامعه‌شناسان و روشنفکران افغان نگران‌اند که این قانون تازه به تصویب برسد. آثار حکیمی، روزنامهنگار و کارمند بنیاد جهانی «الکترال سیستم» در افغانستان، مهمان امروز برنامه‌ی «با همسایگان» است. با آثار حکیمی درباره‌ی برگزاری جشن‌های عروسی در افغانستان و همینطور تصویب قانون جدید گفت‌و‌گویی کرده‌ام:
قانون محدود ساختن عروسی‌ها تا چه حد ضرورت داشت و چرا روشنفکران افغان و اصولاً جامعه‌ی مخدتی در افغانستان نسبت به این قانون نگرانی‌هایی دارد؟
«اتفاقاً این قانون به مواردی که در مراسم عروسی در افغانستان مشکلساز بوده، پرداخته است. در سالهای اخیر، رقابت ناسالم در زمینهی برگزاری مراسم عروسی در میان مردم به یک فرهنگ تبدیل شده است. از جمله فراخواندن شمار زیادی از مردم و حضور هزاران میهمان در یک عروسی، در حالیکه بسیاری از میهمانان آشنایی زیادی با خانوادههای عروس و داماد ندارند و مواردی از این دست، مسائل و مشکلات اقتصادی ایجاد کرده است، چنان‌که حتی ازدواج گروهی از جوانان را با دشواری‌هایی روبرو کرده و جوانان کمپول و فقیر، با توجه به این مشکلات، از عروسی و ازدواج بازداشته میشوند.
ولی در کنار این مسائل، قانونی که پیش‌نویس آن در شورای وزرا تصویب شده و قرار است از مجرای مجلس نمایندگان بگذرد، با توجه به اینکه دولت افغانستان اگر بخواهد قانونی را اجرا کند، گاهی با دور زدن مجلس و از مجراهای دیگر دست به این کار میزند (ما تجربهی فرمان رییس جمهور را در انتخابات گذشته داشتیم)، نگرانیهای زیادی را در میان جامعه‌ی مدنی و شهروندان افغانستان ایجاد کرده است. جامعه‌ی مدنی افغانستان نگران دخالت حکومت و دولت افغانستان در مسائل شخصی شهروندان است، از جمله مراسم عروسی که از خصوصیترین جنبههای زندگی شهروندان افغانستان به‌شمار می‌آید. یعنی از یک سو، در ارتباط با پیشنهاد این قانون در زمینهی کاستن از تعداد مهمانان، خوشبینیهایی در زمینهی کاهش هزینههای عروسی ایجاد شده و از سوی دیگر نگرانیهای زیادی هم بهوجود آورده است.
چون در پیش‌نویس این قانون، دخالت در نحوهی پوشش زنان در مراسم و همینطور دخالت در نحوهی برگزاری جشن‌ها و مراسم عروسی دیده میشود. تاکنون در برخی از خانوادههایی که با هم قرابت دارند، مراسم عروسی عمدتاً در یک محفل خصوصی و با میهمان کم برگزار میشد و این امکان فراهم بود که زنان و مردان در یک سالن جمع بشوند. در این قانون بر جدا بودن خانمها و آقایان تاکید شده است. چنین قانونی اگر هم برای اشخاص سنتی و بنیادگرا در افغانستان امیدوارکننده باشد، در شهروندانی که فکر آزادتری دارند و همچنین برای جامعه‌ی مدنی افغانستان، در کل نگرانی‌هایی ایجاد کرده است.
از صحبتهای شما میتوان به این نتیجه رسید که مردم افغانستان میتوانند برای عروسی خودشان خرج کنند و حال دولت است که نمیگذارد مردم این هزینه را بر خودشان روا ببینند و از تأثیر منفی آن گفتید. ممکن است در ارتباط با تأثیر منفی این قانون، توضیح بیشتری بدهید؟
متأسفانه در افغانستان امروز مشکلاتی مانند فساد اداری، قانونشکنی و موارد بسیار دیگری هستند که در اولویت قرار دارند و اگر حکومت افغانستان بخواهد اصلاحاتی در زندگی اجتماعی و سیاسی مردم وارد کند، مراسم عروسی در جایگاه بسیار پایینتری قرار میگیرد. لذا بهتر است که دولت پس از اصلاح بسیاری از مشکلات عمدهای که مردم افغانستان از آن رنج میبرند، به مسئلهی نحوهی برگزاری عروسی‌ها بپردازد و نابسامانیهایی که به تصور حاکمیت در عروسی‌ها وجود دارد، از جمله مراسم هنگفت عروسی را اصلاح کند. ولی حکومت افغانستان همواره با توجه به دمکراسیگریزی که در نظام افغانستان حاکم است، به رویکردهای گذشته و سنتی متکی است. تعدادی از افرادی که در نظام به‌تدریج قدرتمند میشوند، با بخشی از آزادیهای مردم موافق نیستند و بیشتر طرفدار ساختارهای سنتیاند و از احزاب خیلی سنتی و تندرو هستند.
امروز قدرتمند شدن نیروهایی با پیشینهی حزب اسلامی و حتی آمدن چهرههای متمایل به طالبان در صدر حکومت افغانستان و در اطراف حامد کرزای، نگرانیهای زیادی را برای جامعه‌ی مدنی و روشنفکران افغانستان ایجاد کرده است. از سوی دیگر، مسائلی که به مراسم عروسی برمیگردد، مسئلهی همهی افغانستان و ولایات آن نیست. این مسائل عمدتاً در کابل جریان دارد و بعد شهرهایی مانند هرات و مزار شریف را در برمیگیرد. در دیگر شهرهای افغانستان محافلی آن‌چنانی وجود ندارد که دولت افغانستان بخواهد برای آنها برنامه بریزد. در کابل هم بسیاری از عروسی‌ها در خانه برگزار میشود و نه در رستورانهایی که تصور میشود، هزینهی آن زیاد است. به نظر من، حکومت افغانستان با یک هدف سیاسی، با این کار‌ها، میخواهد آهسته آهسته عمدتاً نیروهای بنیادگرا، سنتی و تندرو را خوش نگه داشته باشد و از طرفی هم این به معنای آغاز دخالت در زندگی شخصی مردم افغانستان و به همین ترتیب، محدود کردن آزادیهای مدنی مردم این کشور خواهد بود.
دولت افغانستان، اولین دولتی نیست که در این زمینه تلاش کرده است. دولتهای دیگر منطقه هم تلاشهایی برای محدود کردن برگزاری این جشن‌ها داشتهاند، ولی موفق نشدهاند. حتی اتحاد شوروی هم در این زمینه موفق نبود. به نظر شما، این قانون میتواند تأثیری بر فرهنگی که مردم طی قرنهای طولانی به آن عادت کردهاند و در تمام رگ و پیشان جای گرفته، داشته باشد؟
ما تجربهی زمان طالبها را داریم که شنیدن موسیقی ممنوع بود و مردم بهشدت تحت فشار بودند که موسیقی نشنوند. حتی در خیابانها و جادهها ماشینها بازرسی میشدند که کسی نوار موسیقی نداشته باشد. اما باز هم مردم محافلشان را در خانههای زیرزمینی و جاهای دیگر برگزار میکردند، موسیقی میآوردند و شادیشان را در مراسم ازدواج که خاطره‌‌ای به‌یادماندنی‌ست و از این نظر برای اشخاص اهمیت زیادی دارد، ابراز میکردند. یا اینکه در کابل شوراهایی داشتیم و مثلاً تمام بدخشانیهایی که در کابل زندگی میکنند، شورایی تشکیل دادند که از این طریق کوشش شود در مراسم عروسی، نهایتاً از ۳۰۰ میهمان دعوت شود، اما باز هم کسانی که خودشان این قاعده را تصویب کرده بودند و برنامهریز آن بودند، محافلشان بیشتر از یکهزار نفر میهمان داشت.
اینها نشان میدهد با توجه به اهمیت عروسی در زندگی یک انسان و بهخصوص در جامعه‌ی افغانستان که جامعهای جنگزده و اندوهگین است و محفل عروسی بهانهای برای ابراز خوشی و جشن و شادمانی و آرمان و امید خانواده، پدر، مادر، برادر، خواهر و خود عروس و داماد است، آن را نمیتوان کنترل کرد و حکومت افغانستان در این امر موفق نخواهد شد. اگر حکومت افغانستان خواسته باشد، از فرهنگی که تصور میشود فرهنگ مصرفی و بدی است، جلوگیری کند، میتواند برنامههای دیگری بریزد و کارهای دیگری انجام بدهد که مؤثر شود و به‌عنوان یک فرهنگ خوب در میان مردم افغانستان جای گیرد تا مردم خودشان رضاکارانه [با رضایت خاطر] و بهصورت درست به این سمت بروند. اصلاً انسانها عمدتاً واکنشی هستند، اگر شما خواسته باشید موردی را با فشار و محدودیت، به مردم بقبولانید، مردم نه تنها آن را قبول نمیکنند، بلکه حتی به آن واکنش نشان میدهند. شما میتوانید فرهنگسازی کنید که مثبت است و جواب میدهد. من فکر نمیکنم این کار دولت افغانستان ره به جایی ببرد، الا اینکه محدودیتهای بیشتری برای مردم بیافریند و جنجالی برای مردم ایجاد شود.
این بود برنامه‌ی امروز «با همسایگان» که در آن نگاهی داشتیم به طرح قانون جدید در محدود ساختن جشن‌های عروسی در افغانستان که با اعتراضهای زیادی روبرو شده است و با این‌حال دولت افغانستان همچنان بر تصویب آن پافشاری میکند. این بحث البته تنها به کشور افغانستان محدود نمی‌شود و در کشور همسایهی آن، تاجیکستان نیز داغ است. در برنامه‌ی بعدی «با همسایگان» سری میزنیم به آن سوی مرز و موضوع چگونگی برگزاری عروسی‌ها را در تاجیکستان دنبال خواهیم کرد.
نظرها
نظری وجود ندارد.