اقتصاد بیمار نشر ایران: افزایش ۲۷ درصدی تعداد کتاب‌ همزمان با کاهش ۱۶ درصدی خوانندگان

تورم فرهنگی در ایران به ویژه در عرصه نشر کتاب همچنان ادامه دارد. بر اساس آمار مؤسسه خانه کتاب، در مقایسه با اردیبهشت سال گذشته، به میزان ۲۷ درصد تعداد عنوان کتاب‌های منتشر شده در ایران افزایش داشته در همان حال نه تنها شمارگان کتاب‌ها به میزان ۱۶ درصد کاهش پیدا کرده، بلکه قیمت کتاب هم به میزان ۲۳ درصد گران‌تر شده است.

طبق آماری که مؤسسه خانه کتاب منتشر کرده،  در اردیبهشت ۹۵ در مجموع ۵ هزار و ۹۶۰ عنوان کتاب در ایران منتشر شده که در مقایسه با اردیبهشت سال ۹۶، تعداد کتاب‌های منتشر شده در ایران ۲۷ درصد افزایش یافته از مجموع کل کتاب‌های منتشر شده در سال ۹۵، ۴ هزار و ۸۳۵ عنوان به حوزه عمومی و ۸۵۴ عنوان به حوزه کودک اختصاص  داشته که این آمار در سال ۹۶ به ترتیب با ۲۷ و ۱۳ درصد افزایش روبه رو شده است.

همچنین، شمارگان متوسط کتاب در اردیبهشت ماه سال ۹۶ در مقایسه با سال گذشته در اردیبهشت با کاهش ۱۶ درصدی رو به‌رو شده است. در همان حال قیمت متوسط کتاب در  اردیبهشت ۹۵ از ۱۳ هزار و ۹۴۴ تومان به ۱۷ هزار و ۲۰۸ تومان رسیده و به این ترتیب قیمت کتاب ۲۳ درصد افزایش پیدا کرده.

رشد ناموزون نشر با تکیه بر اقتصاد نفتی

چهارشنبه ۱۷ خرداد حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی با گروهی از فعالان فرهنگی و هنرمندان ایرانی در ضیافت افطار دیدار و گفت‌وگو کرد. در دیدار با رئیس جمهوری اسلامی، جعفر همایی، مدیر انتشارات نی که از ناشران معتبر ایران به شمار می‌آید، درباره بحران کتاب در ایران به هشدار سخنانی را ایراد کرد.

همایی نیز در این سخنان به افزایش تعداد کتاب‌ها و کاهش همزمان تیراژ آن‌ها به هزار نسخه و گاهی حتی ۲۰۰ الی ۳۰۰ نسخه اشاره کرد. به نظر مدیر نشر نی، رشد ناتوازن و متورم صنعت نشر به دلیل آن است که از یکسو به درآمدهای نفتی و به دولت تکیه دارد و از سوی دیگر زیرمجموعه‌ای از وزارت ارشاد اسلامی‌ست:

«ناشران بخش خصوصی واقعی به ویژه در حوزه کتاب‌های عمومی، در عمل پیشنهاددهنده کتاب به وزارت ارشاد هستند، نه انتخاب‌‌کننده آن. چون تأیید یا عدم تأیید کتاب‌ها در اختیار وزارت ارشاد است. ارشاد می‌تواند با پیشنهادی موافقت کند یا نکند یا آن را مشروط به تغییراتی کند. با این رویه، کتاب‌هایی منتشر می‌شود که مردم نمی‌خواهند و کتاب‌هایی که مردم می‌خواهند منتشر نمی‌شود. در حوزه کتاب، هم تقاضای کل کاهش یافته و هم تقاضای مؤثر. یکی از علل مهم کاهش تقاضای کل، نادیده گرفتن سلایق فرهنگی و تنوع آن است و یکی از دلایل کاهش تقاضای مؤثر، کاهش قدرت خرید کتابخوانان است که اغلب از طبقه متوسط‌ هستند.»

همایی در فراز پایانی سخنانش خواهان بهبود فضای نشر کسب و کار ناشران شد:

« یکی از مطالبات اصلی بخش خصوصی نشر بهبود فضای کسب‌ وکار است که کمترین نیاز را به بودجه دولت دارد و بیشترین نیاز را به اصلاحاتی که جنبه مالی و اقتصادی ندارد؛ می‌توان به صراحت گفت: اصلاحات در این حوزه پول نمی‌خواهد.»

به گفته جعفر همایی اجرای «اصل ۲۴ قانون اساسی» که سانسور را غیرمجاز خوانده و بر آزادی بیان و قلم تأکید می‌کند، حذف مقررات زائد و مزاحم و مجوزهای متعدد، عدالت در خرید کتاب از ناشران و ایجاد فرصت برابر میان بخش خصوصی واقعی، شبه‌خصوصی، عمومی و دولتی می‌تواند کسب و کار ناشران را رونق دهد:

«مناسب‌ترین سیاست‌های حمایتی، سیاست‌هایی است که حمایت‌شونده را از حمایت‌کننده بی‌نیاز کند.»