اردن، پیشتاز پایگاه اطلاعات باستان‌شناسی در منطقه
<p>بیژن روحانی - با راه‌اندازی یک پایگاه اطلاعات باستان‌شناسی، اردن اکنون پیشتاز طبقه‌بندی و شناسایی آثار باستانی در میان کشورهای خاورمیانه شده است. این پایگاه که با مشارکت مؤسسه‌ی حفاظتی «گتی» و صندوق جهانی بناهای تاریخی در اردن راه‌اندازی شده است اطلاعات بیش از دوازده هزار و پانصد محوطه‌ی تاریخی و باستانی را به صورت دیجیتال در خود دارد و به این ترتیب همانند یک نقشه‌ی باستان‌شناسی پهناور، به حفاظت‌گران و باستان‌شناسان اجازه می‌دهد تا موقعیت و مشخصات آثار را شناسایی کرده و از خطراتی که هر محوطه را تهدید می‌کند آگاه شوند.</p> <!--break--> <p>کشور اردن همچون بسیاری از کشورهای واقع در منطقه‌ی غرب آسیا و شمال آفریقا دارای میراث تاریخی و باستانی کم‌نظیری است. برخی از محوطه‌های باستانی اردن مانند «پترا» و «جرش» دارای شهرت جهانی هستند و سالانه هزاران نفر گردشگر را به سوی خود جلب می‌کنند. اما با این‌حال هزاران محوطه تاریخی دیگر در این کشور وجود دارد که تاکنون به دلیل عدم وجود اطلاعات مناسب از آن‌ها چندان مورد توجه عمومی قرار نگرفته است. به غیر از محوطه‌های پیش از تاریخ، اردن دارای آثار مهمی از دوران پادشاهی نبطیان، ادوم، عمون و موآب است. همچنین تعداد فراوانی محوطه و اثر تاریخی تحت تاثیر هنر و معماری روم و یونان باستان در اردن وجود دارند.</p> <p><a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20110724_MirasFarhangi_Rouhani_Jordan.mp3"><img alt="" align="middle" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/musicicon.jpg" /></a></p> <p>اکنون مقامات مسئول آثار باستانی و میراث فرهنگی اردن با ایجاد این پایگاه بزرگ اطلاعاتی، تحول مهمی در مدیریت این محوطه‌‌های با ارزش به وجود آورده‌اند. پیش از این و در اوایل دهه‌ی نود میلادی نیز، اردن پیشتاز استفاده از فن‌آوری‌های جدید اطلاعاتی برای حفاظت از آثار باستانی خود شد و از روش‌های کامپوتری برای طبقه‌بندی، ثبت و مستند کردن محوطه‌ها و بناهای تاریخی خود استفاده کرد و از این نظر از بسیاری از کشورها پیش افتاد. آن سیستم ابتدایی گرچه ساده بود و از نظر گرافیکی نیز برای کاربران نمی‌توانست جذابیتی داشته باشد، اما توانسته بود آمار و اطلاعات بیش از ۹ هزار محوطه باستانی را در خود گردآوری کند و از طرف دیگر نیز این قابلیت را داشت که با پیشرفت کاوش‌‌‌های باستان‌شناسی اطلاعات جدید را اضافه و سیستم را به‌روزرسانی کند. اما ضعف اصلی آن در این بود که نمی‌توانست اطلاعاتی در خصوص وضعیت حفا‍ظت محوطه‌ها ارائه کند و از سوی دیگر محوطه‌های باستانی تنها به صورت یک نقطه روی آن نشان داده می‌شدند و فاقد حدود و مشخصات بودند و همچنین حریم آثار باستانی روی آن مشخص نبود. بنابراین نمی‌شد به راحتی محدوده‌ای را که انجام عملیات عمرانی در آن برای آثار باستانی زیان‌آور است مشخص و سپس کنترل کرد.</p> <p> </p> <blockquote> <p><img alt="" align="middle" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/megabrou03.jpg" />بیژن روحانی: در ایران از مدت‌ها قبل لزوم تهیه‌ی نقشه باستان‌شناسی کل کشور حس شده اما به دلایل متعددی هنوز این‌کار به سرانجام مشخصی نرسیده است. بسیاری از باستان‌شناسان معتقدند در غیاب یک نقشه‌ی باستان‌شناسی جامع که بتواند مکان آثار تاریخی و محوطه‌های باستانی را جانمایی کند، پروژه‌های عمرانی به طور مدام به این آثار آسیب وارد خواهند کرد و همواره تداخلی میان وظایف سازمان میراث فرهنگی و عملیات عمرانی سایر وزارتخانه‌ها وسازمان‌ها پیش خواهد آمد. تهیه چنین نقشه‌ای گام مهمی در حفاظت پایدار از محوطه‌های تاریخی در ایران و دیگر کشورهای صاحب آثار باستانی متعدد خواهد بود. (<a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20110724_MirasFarhangi_Rouhani_Jordan.mp3">بشنوید</a> )</p> </blockquote> <p>اما اینک اردن توانسته است دست به یک نوآوری مهم در زمینه‌ی تهیه‌ی نقشه و بانک اطلاعات باستان‌شناسی بزند و راه را برای الگوبرداری توسط کشورهای همسایه باز کند. در پروژه جدیدی که از سال ۲۰۰۷ با همکاری مؤسسه‌ی حفاظتی «گتی»، از معتبرترین مؤسسات حفاظت آثار تاریخی، صندوق جهانی بناهای تاریخی و وزارت آثار تاریخی اردن آغاز شد و امسال به بهره‌برداری رسید، برنامه و نرم‌افزار جدیدی بر پایه سیستم اطلاعات جغرافیایی یا جی.آی.اس و به صورت منبع باز و همچنین نقشه‌‌های موجود در «گوگل زمین» یا Google Earth تهیه شده است و روی آن مشخصات بیش از دوازده هزار و پانصد اثر و محوطه باستانی جا‌نمایی شده‌اند. این برنامه‌ی جدید به نام پایگاه اطلاعات جغرافیایی خاورمیانه برای آثار باستانی یا «مگا»، (مخفف The Middle East Geodatabase for Antiquities) نامگذاری شده و هم‌اکنون روی وب سایتی به همین نام نیز برای عموم قابل دسترسی است.</p> <p> </p> <p>در این برنامه‌ی جدید علاوه بر این‌که حدود و عرصه محوطه‌های باستانی به دقت مشخص شده این امکان نیز در نظر گرفته شده است که عناصر مشخصی از هر محوطه مانند بناها، تزیینات معماری، سنگ نوشته‌ها و دیگر شواهدی باستانی مشخص و همچنین دوره زمانی و سایر مشخصات تاریخی و فرهنگی آن نیز درج شود. از دیگر ويژگی‌های مهم این پروژه، روش‌های جمع آوری اطلاعات در آن است که هم از روی زمین و بر اساس نقشه برداری و هم بر اساس سامانه موقعیت‌یاب جهانی یا جی.پی.اس صورت گرفته است و موقعیت محوطه‌ها و خطراتی که آن‌‌‌ها را تهدید می‌کند توسط کارشناسان پروژه بررسی و در این سامانه اطلاعاتی درج شده‌‌اند. همچنین آخرین گزارش‌ها از وضعیت حفاظتی محوطه، نوع مالکیت و مدیریت و دیگر اطلاعات مرتبط با آن نیز وجود دارد. از خوبی‌های این سیستم آن است که به راحتی اطلاعات جدید می‌تواند به آن اضافه شود.</p> <p> </p> <p><img alt="" align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/megabrou02.jpg" />با به راه افتادن این سیستم اکنون متخصصان میراث فرهنگی در اردن می‌توانند محوطه‌های باستانی خود را بهتر مدیریت کرده و فهرست‌ها و مستندات دقیق‌تری از آثار خود تهیه کنند. همچنین به لطف به روز شدن مداوم این پایگاه اطلاعاتی، خطراتی که ممکن است این محوطه‌ها را تهدید کنند به موقع شناسایی شده و از وقوع آن‌‌ها جلوگیری می‌شود. مؤسسه‌ی «گتی» و صندوق جهانی بناهای تاریخی اعلام کرده‌اند اکنون قصد دارند چنین سیستم پیش‌رفته‌ای را برای حفاظت از آثار باستانی در کشور عراق راه اندازی کنند.</p> <p> </p> <p>در ایران نیز از مدت‌ها قبل لزوم تهیه‌ی نقشه باستان‌شناسی کل کشور حس شده اما به دلایل متعددی هنوز این‌کار به سرانجام مشخصی نرسیده و راه زیادی تا تکمیل شدن آن باقی مانده است. بسیاری از باستان‌شناسان معتقدند در غیاب یک نقشه‌ی باستان‌شناسی جامع که بتواند مکان آثار تاریخی و محوطه‌های باستانی را جانمایی کند، پروژه‌های عمرانی به طور مدام به این آثار آسیب وارد خواهند کرد و همواره تداخلی میان وظایف سازمان میراث فرهنگی و عملیات عمرانی سایر وزارتخانه‌ها وسازمان‌ها پیش خواهد آمد. تهیه چنین نقشه‌ای گام مهمی در حفاظت پایدار از محوطه‌های تاریخی در ایران و دیگر کشورهای صاحب آثار باستانی متعدد خواهد بود.</p> <p><br /> <strong><img alt="" align="right" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/arrow-expand-icon.png" />در همین زمینه:</strong></p> <p><a href="http://www.megajordan.org/">:: پایگاه اطلاعات جغرافیایی خاورمیانه برای آثار باستانی::</a></p> <p> </p> <p><img alt="" align="right" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/VI.gif" /><br /> </p>
بیژن روحانی - با راه‌اندازی یک پایگاه اطلاعات باستان‌شناسی، اردن اکنون پیشتاز طبقه‌بندی و شناسایی آثار باستانی در میان کشورهای خاورمیانه شده است. این پایگاه که با مشارکت مؤسسه‌ی حفاظتی «گتی» و صندوق جهانی بناهای تاریخی در اردن راه‌اندازی شده است اطلاعات بیش از دوازده هزار و پانصد محوطه‌ی تاریخی و باستانی را به صورت دیجیتال در خود دارد و به این ترتیب همانند یک نقشه‌ی باستان‌شناسی پهناور، به حفاظت‌گران و باستان‌شناسان اجازه می‌دهد تا موقعیت و مشخصات آثار را شناسایی کرده و از خطراتی که هر محوطه را تهدید می‌کند آگاه شوند.
کشور اردن همچون بسیاری از کشورهای واقع در منطقه‌ی غرب آسیا و شمال آفریقا دارای میراث تاریخی و باستانی کم‌نظیری است. برخی از محوطههای باستانی اردن مانند «پترا» و «جرش» دارای شهرت جهانی هستند و سالانه هزاران نفر گردشگر را به سوی خود جلب می‌کنند. اما با این‌حال هزاران محوطه تاریخی دیگر در این کشور وجود دارد که تاکنون به دلیل عدم وجود اطلاعات مناسب از آنها چندان مورد توجه عمومی قرار نگرفته است. به غیر از محوطههای پیش از تاریخ، اردن دارای آثار مهمی از دوران پادشاهی نبطیان، ادوم، عمون و موآب است. همچنین تعداد فراوانی محوطه و اثر تاریخی تحت تاثیر هنر و معماری روم و یونان باستان در اردن وجود دارند.
اکنون مقامات مسئول آثار باستانی و میراث فرهنگی اردن با ایجاد این پایگاه بزرگ اطلاعاتی، تحول مهمی در مدیریت این محوطههای با ارزش به وجود آورده‌اند. پیش از این و در اوایل دهه‌ی نود میلادی نیز، اردن پیشتاز استفاده از فن‌آوری‌های جدید اطلاعاتی برای حفاظت از آثار باستانی خود شد و از روش‌های کامپوتری برای طبقه‌بندی، ثبت و مستند کردن محوطه‌ها و بناهای تاریخی خود استفاده کرد و از این نظر از بسیاری از کشورها پیش افتاد. آن سیستم ابتدایی گرچه ساده بود و از نظر گرافیکی نیز برای کاربران نمی‌توانست جذابیتی داشته باشد، اما توانسته بود آمار و اطلاعات بیش از ۹ هزار محوطه باستانی را در خود گردآوری کند و از طرف دیگر نیز این قابلیت را داشت که با پیشرفت کاوش‌‌‌های باستان‌شناسی اطلاعات جدید را اضافه و سیستم را به‌روزرسانی کند. اما ضعف اصلی آن در این بود که نمی‌توانست اطلاعاتی در خصوص وضعیت حفاظت محوطه‌ها ارائه کند و از سوی دیگر محوطههای باستانی تنها به صورت یک نقطه روی آن نشان داده می‌شدند و فاقد حدود و مشخصات بودند و همچنین حریم آثار باستانی روی آن مشخص نبود. بنابراین نمی‌شد به راحتی محدوده‌ای را که انجام عملیات عمرانی در آن برای آثار باستانی زیان‌آور است مشخص و سپس کنترل کرد.
بیژن روحانی: در ایران از مدت‌ها قبل لزوم تهیه‌ی نقشه باستان‌شناسی کل کشور حس شده اما به دلایل متعددی هنوز این‌کار به سرانجام مشخصی نرسیده است. بسیاری از باستان‌شناسان معتقدند در غیاب یک نقشه‌ی باستان‌شناسی جامع که بتواند مکان آثار تاریخی و محوطههای باستانی را جانمایی کند، پروژه‌های عمرانی به طور مدام به این آثار آسیب وارد خواهند کرد و همواره تداخلی میان وظایف سازمان میراث فرهنگی و عملیات عمرانی سایر وزارتخانه‌ها وسازمان‌ها پیش خواهد آمد. تهیه چنین نقشه‌ای گام مهمی در حفاظت پایدار از محوطههای تاریخی در ایران و دیگر کشورهای صاحب آثار باستانی متعدد خواهد بود. (بشنوید )
اما اینک اردن توانسته است دست به یک نوآوری مهم در زمینه‌ی تهیه‌ی نقشه و بانک اطلاعات باستان‌شناسی بزند و راه را برای الگوبرداری توسط کشورهای همسایه باز کند. در پروژه جدیدی که از سال ۲۰۰۷ با همکاری مؤسسه‌ی حفاظتی «گتی»، از معتبرترین مؤسسات حفاظت آثار تاریخی، صندوق جهانی بناهای تاریخی و وزارت آثار تاریخی اردن آغاز شد و امسال به بهره‌برداری رسید، برنامه و نرم‌افزار جدیدی بر پایه سیستم اطلاعات جغرافیایی یا جی.آی.اس و به صورت منبع باز و همچنین نقشه‌‌های موجود در «گوگل زمین» یا Google Earth تهیه شده است و روی آن مشخصات بیش از دوازده هزار و پانصد اثر و محوطه باستانی جانمایی شدهاند. این برنامه‌ی جدید به نام پایگاه اطلاعات جغرافیایی خاورمیانه برای آثار باستانی یا «مگا»، (مخفف The Middle East Geodatabase for Antiquities) نامگذاری شده و هم‌اکنون روی وب سایتی به همین نام نیز برای عموم قابل دسترسی است.
در این برنامه‌ی جدید علاوه بر اینکه حدود و عرصه محوطههای باستانی به دقت مشخص شده این امکان نیز در نظر گرفته شده است که عناصر مشخصی از هر محوطه مانند بناها، تزیینات معماری، سنگ نوشته‌ها و دیگر شواهدی باستانی مشخص و همچنین دوره زمانی و سایر مشخصات تاریخی و فرهنگی آن نیز درج شود. از دیگر ويژگی‌های مهم این پروژه، روش‌های جمع آوری اطلاعات در آن است که هم از روی زمین و بر اساس نقشه برداری و هم بر اساس سامانه موقعیت‌یاب جهانی یا جی.پی.اس صورت گرفته است و موقعیت محوطه‌ها و خطراتی که آنها را تهدید می‌کند توسط کارشناسان پروژه بررسی و در این سامانه اطلاعاتی درج شدهاند. همچنین آخرین گزارش‌ها از وضعیت حفاظتی محوطه، نوع مالکیت و مدیریت و دیگر اطلاعات مرتبط با آن نیز وجود دارد. از خوبی‌های این سیستم آن است که به راحتی اطلاعات جدید می‌تواند به آن اضافه شود.
با به راه افتادن این سیستم اکنون متخصصان میراث فرهنگی در اردن می‌توانند محوطههای باستانی خود را بهتر مدیریت کرده و فهرست‌ها و مستندات دقیق‌تری از آثار خود تهیه کنند. همچنین به لطف به روز شدن مداوم این پایگاه اطلاعاتی، خطراتی که ممکن است این محوطه‌ها را تهدید کنند به موقع شناسایی شده و از وقوع آنها جلوگیری می‌شود. مؤسسه‌ی «گتی» و صندوق جهانی بناهای تاریخی اعلام کرده‌اند اکنون قصد دارند چنین سیستم پیش‌رفته‌ای را برای حفاظت از آثار باستانی در کشور عراق راه اندازی کنند.
در ایران نیز از مدت‌ها قبل لزوم تهیه‌ی نقشه باستان‌شناسی کل کشور حس شده اما به دلایل متعددی هنوز این‌کار به سرانجام مشخصی نرسیده و راه زیادی تا تکمیل شدن آن باقی مانده است. بسیاری از باستان‌شناسان معتقدند در غیاب یک نقشه‌ی باستان‌شناسی جامع که بتواند مکان آثار تاریخی و محوطههای باستانی را جانمایی کند، پروژه‌های عمرانی به طور مدام به این آثار آسیب وارد خواهند کرد و همواره تداخلی میان وظایف سازمان میراث فرهنگی و عملیات عمرانی سایر وزارتخانه‌ها وسازمان‌ها پیش خواهد آمد. تهیه چنین نقشه‌ای گام مهمی در حفاظت پایدار از محوطههای تاریخی در ایران و دیگر کشورهای صاحب آثار باستانی متعدد خواهد بود.
در همین زمینه:
نظرها
کاربر مهمان
<p>یه خرواز سنگپاره و خشت پارۀ از گبر و مجوس به چه درد میخوره؟ امامزاده رو عشقه که پول توشه! تو این سی سال چقدر کشف کردیم! به به!</p>