واکنش‌ها به حمله ترکیه: روسیه خروج نیروهایش از عفرین را تکذیب کرد

وزیر دفاع ترکیه جمعه ۱۹ ژانویه از آغاز «عملی» مداخله نظامی این کشور در منطقه کردنشین عفرین خبر داد. تا کنون واکنش‌های گوناگونی در برابر این حملات در داخل و خارج ترکیه انجام شده و آمریکا و روسیه آن را اقدامی «بی‌ثبات‌کننده» خوانده‌اند. سرگوئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز ادعاهای پیشین درباره خروج نیروهای روس از عفرین را تکذیب کرد.

لاوروف که جمعه در نیویورک در نشستی مطبوعاتی حاضر شده بود، ادعاهای پیشین مقام‌ها و رسانه‌های ترکیه و نیز گزارش شبکه خبری الجزیره مبنی بر خارج‌کردن نیروهای مستشاری نظامی روسیه از عفرین را تکذیب کرد و گفت: «روسیه با ایران و ترکیه در حال همکاری برای کاهش‌دادن تنش‌ها در منطقه است.» او همزمان تأکید کرد که حضور ترکیه در شمال سوریه برای مقابله با «تهدیدات تروریستی» در چارچوب توافق «آستانه» ضروری است.

نورالدین جانیکلی، وزیر دفاع ترکیه جمعه‌صبح اعلام کرد که عملیات عفرین با حملات خمپاره‌ای «عملاً» اما نه «رسماً» آغاز شده است. او گفت که عملیات به طور کامل «قطعاً» رخ خواهد داد اما زمانی برای آن مشخص نکرد و گفت: «شاید همین بعدازظهر، شاید فردا، ولی قطعاً اجرا می‌شود.»

او که همراه با هیئتی بلندپایه از جمله رئیس سازمان اطلاعات ترکیه برای رایزنی درباره این عملیات به روسیه سفر کرده بود، در گفتگو با شبکه خبری ترکیه‌ای «آ» پاسخ مشخصی به این پرسش نداد که آیا روسیه با عملیات نظامی ترکیه موافقت کرده است یا خیر. او اما ادعای عقب‌کشیدن نیروهای روسیه از عفرین را تکرار کرد. ادعایی که لاوروف تکذیب می‌کند.

رسانه‌های ترکیه و شبکه خبری الجزیره گزارش داده بودند که روسیه در آستانه آغاز عملیات ترکیه، در حال بیرون‌کشیدن نیروهای مستشاری نظامی خود از عفرین است؛ حرکتی که ناظران آماده‌سازی برای حمله زمینی نیروهای ترک می‌دانستند.

اما گروه دیده‌بان حقوق بشر در سوریه نیز این گزارش‌ها را تکذیب کرد و گفت که نیروهای مستشاری روسیه از عفرین خارج نشده‌اند.

ورود ارتش آزاد از ترکیه به شمال حلب

دیده‌بان حقوق بشر در گزارش خود با اشاره به حضور «انبوه» نیروها، تجهیزات و خودروهای زره‌پوش ترکیه در اطراف عفرین ادعا کرده است که هر حمله علیه این کانتون «دست‌کم از ۱۰ جبهه روی خواهد داد.»

این نهاد ناظر بر جنگ داخلی سوریه همزمان از ورود صدها شبه‌نظامی شورشی «ارتش آزاد سوریه» به شمال این کشور خبر داد که تحت حمایت ترکیه قرار دارند. این گروه‌ها از طریق ترکیه به شمال استان حلب وارد شده‌اند. رسانه‌های نزدیک به کردها نیز از ورود حدود ۲۰ اتوبوس حاوی شبه‌نظامیان ارتش آزاد سوریه با پلاک غیرنظامی ترکی از خاک ترکیه به حلب خبر داده‌اند.

به باور ناظران جنگ سوریه، ترکیه می‌خواهد از طریق شبه‌نظامیان ارتش آزاد عملیات زمینی احتمالی علیه کردها را در منطقه تل رفعت به اجرا بگذارد. یک فرمانده این شبه‌نظامیان نیز به گزارشگر شبکه خبری بی‌بی‌سی جهانی گفته است که آب‌و‌هوای نامناسب عملیات را به تأخیر انداخته و این عملیات شنبه آغاز خواهد شد. در اعزاز در شمال غربی حلب نیز که تحت کنترل شبه‌نظامیان ارتش آزاد به پشتیبانی ترکیه قرار دارد، گروه‌هایی سوری در حمایت از عملیات در عفرین راهپیمایی کردند.

تل رفعت پس از آغاز انقلاب سوریه به دست ارتش آزاد افتاد اما گروه «دولت اسلامی» (داعش) پس از مدتی کنترل این شهر را در دست گرفت. نیروهای دموکراتیک سوریه (ق س د) در ۱۵ فوریه ۲۰۱۶ و با پشتیبانی هوایی روسیه این منطقه را از دست داعش خارج کرد.

نیروهای دموکراتیک سوریه (قوات سوریا الدیمقراطیه یا ق.س.د) ائتلافی از نیروهای کرد و عرب به رهبری «یگان‌های مدافع خلق» (ی‌پ‌گ) است. ی‌پ‌گ شاخه نظامی حزب چپ‌گرایان کرد با نام حزب اتحاد دموکراتیک است. این گروه کنترل بخش‌های عمدتاً کردنشین در شمال سوریه را در دست دارد.

عفرین یکی از کانتون‌های خودمختار تحت کنترل کردها در شمال سوریه و غربی‌ترین کانتون بین کانتون‌های سه‌گانه (عفرین، جزیره و کوبانی) است.

ترکیه با عملیات «سپر فرات» مقابله با کردهای سوریه را آغاز کرده بود. در این عملیات که مارس گذشته پایان یافت، ارتش ترکیه به شبه‌نظامیان ترکمن تحت حمایتش در ارتش آزاد سوریه کمک کرد تا شهر الباب را از کنترل داعش خارج کنند و بین کانتون‌های شرقی با کانتون غربی عفرین فاصله بیندازند و جلوی پیوستن آنها به یکدیگر را بگیرند. ترکیه شهر اعزاز را خط قرمزی خواند که کردها نباید از آن عبور کنند.

ترکیه حزب کارگران کردستان (پ ک ک) را حزبی تروریستی می‌داند و ی پ گ را نیز شاخه این حزب در سوریه قلمداد می‌کند و خطری برای امنیت ملی خود.

واکنش کردهای سوریه

ی پ گ جمعه با صدور بیانیه‌ای به ترکیه هشدار داد و اعلام کرد که «همان‌طور که دارودسته‌های داعش به کوبانی حمله کردند و شکست خوردند، همین اتفاق برای دولت متجاوز ترکیه نیز در صورت حمله آن به عفرین تکرار خواهد شد.»

خبرگزاری «المصدرنیوز» گزارش داده است که دولت مرکزی دمشق به نیروهای دموکراتیک سوریه اجازه داده اند تا از طریق استان حلب نیروی کمکی به عفرین اعزام کند. به ادعای این خبرگزاری، ی پ گ در ۴۸ ساعت گذشته صدها نیروی کمکی فرستاده است.

نوری محمود، سخنگوی ی پ گ نیز در گفت‌و‌گویی با فرات‌نیوز، نزدیک به پ ک ک به انتقاد تند از سیاست‌های آنکارا پرداخته و گفته که «پس از بهار عربی گروه‌های مسلح به کارت امتیاز برای چانه‌زنی بدل شده‌اند و حالا دولت ترکیه با استفاده از گروه‌های مسلح در حال چانه‌زنی برای معاوضه ادلب با عفرین است.»

گروه‌های تحت حمایت ترکیه بخش‌هایی از استان ادلب را در دست دارند اما اکنون در حال نبرد با نیروهای دولت مرکزی در دمشق هستند که تحت پشتیبانی هوایی روسیه و با کمک شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران عملیات گسترده‌ای را در این استان آغاز کرده است.

واکنش‌های داخلی در ترکیه

پ ک ک به دولت ترکیه نسبت به هر حمله‌ای علیه عفرین هشدار داده بود. با آغاز گلوله‌باران و حملات خمپاره‌ای به عفرین که مقدمه عملیات زمینی توصیف شده است، مراد کارایلان، از فرماندهان ارشد این حزب فرمان بسیج عمومی برای مقابله با این حمله را صادر کرده است.

کارایلان که عضو ارشد کمیته اجرایی پ ک ک است، در گفت‌و‌گو با تلویزیون این حزب هر حمله به عفرین را «حمله به مردم کرد» خواند و هشدار داد که در صورت وقوع حمله، «پ ک ک بیکار نخواهد نشست و مداخله خواهد کرد.» او از تمام کردها خواست تا برای مقابله با این حمله بسیج شوند.

این رهبر پ ک ک همچنین به انتقاد از آمریکا و اعلامیه «تحریک‌آمیز» ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا درباره نیروی نظامی مرزی ۳۰ هزار نفره پرداخت. ترکیه پس از آن حمله به عفرین را به طور جدی در دستور کار قرار داد که مقام‌های نظامی آمریکایی اعلام کردند این کشور در تظر دارد یک نیروی نظامی با ۳۰ هزار نفر از یگان‌های مدافع خلق کرد را در مرز ترکیه و سوریه مستقر کند. هرچند این سخنان اندکی بعد از سوی رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا تکذیب شد، اما ترکیه، ایران و سوریه علیه آن موضع گرفتند. کارایلان نیز به انتقاد از این سخنان پرداخت که به گفته او تهران و آنکارا و دمشق را «تحریک کردند» بی‌آنکه هنوز حقیقت داشته باشند.

کمال قلیچ داراوغلو، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه، بزرگ‌ترین حزب اپوزیسیون در این کشور نیز خواستار مذاکره و دیپلماسی پیش از انجام عملیات نظامی شد. او جمعه در آنکارا بدون اعلام مخالفت با حمله نظامی علیه کردها، از نبود توافق بین‌المللی بر سر این عملیات انتقاد کرد و گفت که «اگر دیپلماسی به کار رود و پشتیبانی هوایی در کار باشد، می‌توان مسئله را حل کرد. در غیر این صورت، عملیات نظامی برای ترکیه هزینه بسیاری به بار خواهد آورد.»

حریم هوایی عفرین در کنترل روسیه است و دمشق نیز تهدید کرده که هواپیماهای ترکیه را در صورت ورود به حریم هوایی این کشور برای حمله به عفرین هدف پدافند ضدهوایی خود قرار خواهد داد.

سازمان ملل، روسیه و ایالات متحده نیز گلوله‌باران و حملات خمپاره‌ای ترکیه به عفرین را محکوم کرده‌اند و آن را اقدامی بی‌ثبات‌کننده توصیف کرده‌اند.

در همین زمینه