مذاکره برای گذشته

<p>بیژن روحانی - باستان&zwnj;شناسی در خاورمیانه، حفاظت و نگهداری از آثار تاریخی و همچنین بحث بر سر تملک این آثار یکی از مباحث پیچیده&zwnj;ای است که به&zwnj;خصوص در اواخر سده&zwnj; نوزدهم و ابتدای سده&zwnj; بیستم با سیاست، ملی&zwnj;گرایی، نفوذ دولت&zwnj;های خارجی، سر برآوردن کشورهای جدید و مسائل مختلف قومی و منطقه&zwnj;ای عجین بوده است.</p> <p>&nbsp;</p> <!--break--> <p><a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20111211_Heritage_NegotiationPast_Rouhani.mp3"><img align="middle" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon_14.jpg" /></a></p> <p>در حالی که برای مدت&zwnj;ها گروه&zwnj;ها و هیئت&zwnj;های اروپایی و سپس آمریکایی در منطقه خاورمیانه از مصر گرفته تا سوریه و عراق و ترکیه و فلسطین و ایران به کاوش در محوطه&zwnj;های باستانی می&zwnj;پرداختند و طبق توافق با دولت&zwnj;های محلی به راحتی آثار کشف شده را به کشورهای خود انتقال می&zwnj;دادند، آرام آرام از اوایل سده بیستم و به خصوص در فاصله میان جنگ جهانی اول و جنگ جهانی دوم، سیاستمداران، نیروهای ملی&zwnj;گرا، اهل فرهنگ و ادب و باستان&zwnj;شناسان در کشورهای خاورمیانه تلاش جدیدی برای تصاحب و نگاه داشتن آثار باستانی کشف شده در سرزمین خود به خرج دادند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در این داستان طولانی، نفوذ دیپلمات&zwnj;ها، رایزنی&zwnj;های سیاسی و فرهنگی و همچنین به&zwnj;کارگیری ابزارهای مختلف قانونی و حقوقی به&zwnj;خوبی مشهود است. این تلاش&zwnj;&zwnj;ها ابتدا در مصر و پس از کشف مقبره &quot;توت&zwnj;عنخ آمون&quot; آغاز شد و سپس در ترکیه بر سر میراث هیتی&zwnj;ها و در ایران در مورد شوش و تخت جمشید ادامه یافت. این اتفاق به آن دلیل بود که سال&zwnj;های بین دو جنگ جهانی، یک موقعیت انتقالی را در خاورمیانه به وجود آورده بود که با سربرآوردن ملی&zwnj;گرایان در این کشورها، تقابلی عمیق میان دو گروه آغاز شد.</p> <blockquote> <p><img align="middle" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/robijjw02.jpg" />جیمز اف گوود، استاد تاریخ در دانشگاه گراند والی در میشیگان و نویسنده کتاب &quot;مذاکره برای گذشته&quot;</p> </blockquote> <p>پیروزی این نیروها در مصر و ترکیه سبب شد تا در ایران و عراق نیز چنین روش&zwnj;ها و الگوهایی برای تصاحب و نگاه داشتن آثار تاریخی در کشورهای خاستگاه آن آثار آغاز شود و بر اثر همین تلاش&zwnj;ها روز به روز از دامنه اختیارات بی&zwnj;حد و حصر هیئت&zwnj;های خارجی در این کشورها کاسته شد. هيئت&zwnj;هایی که در ابتدا به طور مستقیم به دولت&zwnj;ها و قدرت&zwnj;های محلی متصل بودند و بی&zwnj;واسطه خواسته&zwnj;های خود را برای کاوش و انتقال آثار کشف شده مطرح می&zwnj;کردند و با اجازه&zwnj;نامه&zwnj; و امتیاز&zwnj;های سخاوت&zwnj;مندانه مأموریت&zwnj;های خود را پیش می&zwnj;بردند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>کتاب &quot;مذاکره برای گذشته&quot; داستان این تلاش&zwnj;ها در منطقه خاورمیانه و به طور مشخص در کشورهای ایران، مصر، ترکیه و عراق است. نویسنده کتاب، جیمز اف گوود، استاد تاریخ در دانشگاه گراند والی در میشیگان کتاب را پس از سال&zwnj;ها تحقیق در اسناد آرشیوهای مختلف از شیکاگو و پنسلیوانیا، تا لندن و پاریس و از قاهره و استانبول و آنکارا تا تهران نوشته است. او با تکیه بر آشنایی خودش به زبان&zwnj;های عربی، فارسی، آلمانی و فرانسه توانسته به بسیاری از نامه&zwnj;ها، اسناد اداری، روزنامه&zwnj;های آن دوران و منابع دست اول دیگر دسترسی پیدا کند و همین کار او را خواندنی کرده است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>گوود در دوران جوانی و در سال&zwnj;های پایانی دهه ۶۰ و ابتدای دهه ۷۰ میلادی به عنوان داوطلب در &quot;سپاه صلح&quot; در ایران خدمت کرده و به همین دلیل فرصت دیدن تخت جمشید را یافته است. او در مقدمه کتابش توضیح می&zwnj;دهد که بعداً زمانی که مشغول انجام یک تحقیق تاریخی در اسناد آرشیو ملی آمریکا و همچنین وزارت امور خارجه آن کشور بوده است، مدام به مدارکی در خصوص بحران و تنش در سال&zwnj;های ۱۹۳۰ بین ایران و آمریکا بر سر تخت جمشید و آثار تاریخی آن برخورد می&zwnj;کند و همین کنجکاوی او را برمی&zwnj;انگیزد تا پی ماجرا را بگیرد. او گرچه در ابتدا قصد داشته است تحقیق خود را به ایران محدود کند اما به زودی می&zwnj;فهمد که این مسأله به ایران ختم نمی&zwnj;شود و در کشورهای دیگر خاورمیانه نیز مثلثی متشکل از&nbsp;باستان&zwnj;شناسان، ملی&zwnj;گرایان و دیپلمات&zwnj;ها بر سر تصاحب گذشته و آثار تاریخی در حال جدال با یکدیگر بودند.</p> <p>&nbsp;</p> <blockquote> <p><img align="middle" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/robijjw03.jpg" />استفاده سیاسی و تبلیغاتی از میراث فرهنگی در ایران، ترکیه، مصر و عراق</p> </blockquote> <p>این تحقیق به جز آنکه بر این جدال انگشت می&zwnj;گذارد، به استفاده&zwnj;های سیاسی و تبلغیاتی از میراث فرهنگی و گذشته&zwnj; باستانی در ایران، عراق، ترکیه و مصر نیز می&zwnj;پردازد و نشان می&zwnj;دهند چگونه &quot;گذشته&quot; در خدمت پیشبرد برنامه&zwnj;های سیاسی، &quot;ملت&zwnj;سازی&quot; و حتی مدرنیزاسیون در این کشورها بوده است و چه پیوند&zwnj;هایی میان قدرت و آثار باستانی وجود داشته است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>از ۱۲بخش کتاب، سه بخش آن به ایران اختصاص دارد. بر همین اساس و نظر به دربرداشتن اطلاعاتی تاریخی که ممکن است برای علاقه&zwnj;مندان به میراث فرهنگی و باستان&zwnj;شناسی جالب باشد، طی چند برنامه و به مرور، قسمت&zwnj;هایی از بخش&zwnj;های مربوط به ایران به طور مختصر در برنامه&zwnj;ها و گفتارهای هفتگی میراث فرهنگی انتخاب و ارائه خواهد شد با این یادآوری مهم که این بخش&zwnj;ها تنها خلاصه&zwnj;ای از اصل کتاب هستند و نباید به عنوان ترجمه کامل بخش&zwnj;های کتاب در نظر گرفته شوند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>در گفتار آینده ابتدا به حضور باستان&zwnj;شناسان فرانسوی و سپس از دست رفتن قدرت انحصاری آن&zwnj;ها در باستان&zwnj;شناسی ایران می&zwnj;پردازیم.</p> <p><br /> <strong>مشخصات کتاب:</strong><br /> James .F. Goode. 2007. Negotiation for the Past: Archaeology, Nationalism, and Diplomacy in the Middle East, 1919-1941. University of Texas Press.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>در همین زمینه:</strong><br /> <a href="http://zamaaneh.com/rohani/2008/01/post_185.html ">::باستان&zwnj;شناسی و ایدئولوژی در خاورمیانه::</a></p> <p><a href="http://zamaaneh.com/rohani/2008/02/post_195.html ">::تاریخ&zwnj;نگاران آمریکایی در ایران (بخش نخست)::</a></p> <p><a href="http://zamaaneh.com/rohani/2008/02/post_196.html">::تاریخ&zwnj;نگاران آمریکایی در ایران (بخش دوم)::</a></p> <p>&nbsp;</p>