توماس مان و اضمحلال فرهنگی در آستانه قرن بیستم

<p>حسین نوش&zwnj;آذر- می&zwnj;گویند وقتی توماس مان در دوازدهم نوامبر ۱۹۲۹ اطلاع پیدا کرد که نوبل ادبی به رمان &quot;بودنبروک&quot; تعلق گرفته، مأیوس و عصبانی شد. او مطمئن بود که در آن سال جایزه نوبل را دریافت می&zwnj;کند، اما امید داشت که این جایزه را به خاطر رمان &quot;کوه جادو&quot; به او اهداء کنند.</p> <!--break--> <p>می&zwnj;بینیم که انسان همواره دلیلی برای رنجش خاطر و ناراحتی می&zwnj;یابد و رنجش و یأس ما را پایانی نیست. اما این را هم باید در نظر داشت که توماس مان و نویسندگانی مانند او را نمی&zwnj;توان با نویسندگان کنونی مقایسه کرد. او و هم&zwnj;نسلانش در آغاز قرن بیستم پر از غرور بودند و &quot;روایت داستانی&quot; هنوز عمومیت پیدا نکرده بود و در حلقه نخبگان شکل می&zwnj;گرفت. هرچند که نشانه&zwnj;هایی از اضمحلال فرهنگی دیده می&zwnj;شد و توماس مان هم در مجموعه آثارش همین موضوع را دستمایه قرار داده است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20123101_thomas_mann_nushazar.mp3"><img align="middle" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon_14.jpg" /></a><br /> &nbsp;</p> <p>در مجموعه برنامه&zwnj;های ادبیات غرب در ۱۰ دقیقه که با هومر آغاز شد و با فیلیپ راث به پایان می&zwnj;رسد، امروز به توماس مان، روایتگر اضمحلال فرهنگی در آستانه قرن بیستم می&zwnj;پردازیم.</p> <p>&nbsp;</p> <p>&quot;بودنبروک&quot; نخستین رمان توماس مان است. توماس مان در سال ۱۹۰۱این رمان را در رم نوشت. در آن زمان او با برادرش، هاینریش مان در نزدیکی&zwnj;های رم سکونت داشت. نخستین جلد از این رمان دو جلدی در سال ۱۹۰۱ منتشر شد، اما خوانندگان چندان اقبالی به آن نشان ندادند. دو سال بعد که این دو جلد در یک مجلد انتشار پیدا کرد، در رسانه&zwnj;ها بازتاب گسترده پیدا کرد و خوانندگان هم متوجه این اثر شدند. بودنبروک داستان زوال و فروپاشی خانواده یک بازگان لوبکی&zwnj;ست و شخصیت&zwnj;های آن مابه&zwnj;ازای بیرونی دارد. <br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>&nbsp;<img align="middle" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/thmannu02.jpg" />نخستین رمان توماس مان</p> </blockquote> <p>لوبک شهری&zwnj;ست در شمال آلمان و زادگاه توماس مان هم هست. به همین جهت &quot;بودنبروک&quot; در لوبک هیاهوی زیادی ایجاد کرد. توماس مان چه در این رمان و چه در آثاری که بعدها آفرید، از جمله در &quot;کوه جادو&quot; اصولاً شرح&zwnj;حال نویسی (بیوگرافی) را با روایت داستانی درهم&zwnj;می&zwnj;آمیزد. در بودنبروک او تلاش کرده بود پرتره&zwnj;ای از جامعه بازرگانان لوبک به دست دهد و طبعاً شخصیت&zwnj;هایش را از میان اشخاصی که می&zwnj;شناخت و با بعضی&zwnj;هاشان حتی آمد و شد داشت برگزیده بود، اما شرح حال آنها را با داستان&zwnj;های خیالی درآمیخته بود. این موضوع تا آن حد درین کتاب برجسته بود که یک کتابفروش لوبکی برای بازارگرمی فهرستی تهیه کرده بود از شخصیت&zwnj;های این کتاب و از مقایسه با شخصیت&zwnj;های شناخته شده در لوبک هویت واقعی قهرمانان و ضد قهرمانان داستان را آشکار کرده بود.</p> <p>&nbsp;</p> <p>علاوه بر سبک که از درهم&zwnj;آمیزی شرح&zwnj;حال&zwnj;نویسی با &quot;تخییل&quot; (فیکشن) پدید می&zwnj;آمد، در همین کتاب، در &quot;بودنبرک&quot; مهم&zwnj;ترین موضوع آثار توماس مان هم به چشم می&zwnj;خورد: فروپاشی اجتماعی در آغاز قرن بیستم. این موضوع در آثار دیگر توماس مان هم مدام تکرار می&zwnj;شود. مهم&zwnj;ترین درونمایه &quot;مرگ در ونیز&quot;،&quot;دکتر فاوستوس&quot; و &quot;اعترافات کلاهبرداری به نام فلیکس کرول&quot; همین افول و زوال فرهنگی&zwnj;ست در آستانه گذار از قرن نوزدهم به قرن بیستم. <br /> &nbsp;</p> <p>توماس مان هم&zwnj;جنسگرا بود، اما او که با دختری از یک خانواده بسیار مرفه ازدواج کرده بود، هرگز به همجنسگرایی&zwnj;اش اعتراف نکرد. این زندگی جنسی سرکوب&zwnj;شده و دوگانه باعث شده که جوانان نوبالغ خوش آب و رنگ به آثار او راه پیدا کنند و نویسنده به آنها تمایلاتی نشان دهد. توجه پنهان و آشکار به &quot;اروس&quot; و اندیشه مرگ در آثار توماس مان بسیار برجسته است. این دو عامل در خدمت به بیان درآوردن زوالی&zwnj;ست که با به قدرت رسیدن نازی&zwnj;ها و تشکیل امپراطوری سوم در آلمان شتاب گرفت و نویسنده را واداشت که وطنش را از ترس جان ترک کند و به آمریکا بگریزد.<br /> &nbsp;</p> <p>توماس مان نظرگاه را در داستانش مدام تغییر می&zwnj;دهد. در داستان&zwnj;های او یک صدای تفسیرگر هم به گوش می&zwnj;رسد که بی&zwnj;تردید صدای خود نویسنده است. این صدا معمولاً داستان را با چاشنی طنز و مطایبه به نتیجه مطلوب می&zwnj;رساند. &quot;طنز توماس مان&quot; در ادبیات آلمان شهرت زیادی دارد و یک سبک کاملاً مستقل در داستان&zwnj;نویسی آلمان به شمار می&zwnj;آید.</p> <p>&nbsp;</p> <blockquote> <p>&nbsp;<img align="middle" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/thmannu03.jpg" />کوه جادو، توماس مان</p> </blockquote> <p>توماس مان برخلاف روشنفکرانی مانند گوتفرید بن و هایدگر با امپراطوری سوم و با هیتلر همراهی نکرد و با هیتلر از در مخالفت درآمد. در سال ۱۹۳۳ پلیس حکم حبس خانگی توماس مان را صادر کرد. مان در آن زمان همراه با همسرش کاتیا در خارج از آلمان به&zwnj;سر می&zwnj;برد. آنها که از این حکم مطلع شدند، به آلمان برنگشتند و ناگزیر به آمریکا مهاجرت کردند. توماس مان در سال&zwnj;های تبعید هرگز نتوانست خود را با جامعه آمریکا تطبیق دهد، اما از آلمان هم بیزار شده بود. او از طریق رادیو با هموطنانش صحبت می&zwnj;کرد و آنها را به مبارزه با فاشیست&zwnj;ها برمی&zwnj;انگیخت. صدای او که خطاب به هموطنانش می&zwnj;گوید: &quot;شنوندگان آلمانی، سلام&quot; هنوز در یادها باقی مانده است. آلمانی&zwnj;ها اغلب وقتی که می&zwnj;خواهند بگویند کسانی هم بودند که با هیتلر مخالفت کردند، از توماس مان هم مثال می&zwnj;آورند. <br /> &nbsp;</p> <p>بعد از پایان جنگ جهانی دوم توماس مان که رابطه پرتنشی با آلمان و با آلمانی&zwnj;ها و با فرهنگ فاشیست&zwnj;پرور در این کشور داشت، به وطنش برنگشت. در دویستمین زادروز گوته، در سال ۱۹۴۹، توماس مان از آمریکا دل کند، به اروپا برگشت و در سوئیس با همسرش زندگی آرامی را در پیش گرفت. <br /> از توماس مان در مجموع هشت رمان، ۳۰ داستان بلند (نوول)، چندین نمایشنامه رادیویی و مجموعه&zwnj; عظیم و قابل مطالعه&zwnj;ای از روزنوشت&zwnj;های او به یادگار مانده است. <br /> &nbsp;</p> <p>در همین زمینه:<br /> <a href="#http://radiozamaneh.com/taxonomy/term/3511"> ::ادبیات غرب در ۱۰ دقیقه، حسین نوش&zwnj;آذر، دفتر خاک، رادیو زمانه::</a></p> <p>&nbsp;</p> <p><u>&nbsp; ویدئو: برای آشنایی با این برنامه رادیویی می&zwnj;توانید ویدئو زیر را تماشا کنید</u></p>